augustus 2018

Prokofiev: Violin Sonatas

Alexandra Conunova & Michail Lifits

Vanaf de sombere opening brengen Alexandra Conunova en Michail Lifits een volledige onderdompeling in de kracht, kleur en schoonheid van deze muziek over.

Ik had Michail Lifits gehoord op de fantastische recital-cd die hij maakte met de zeer individuele Vilde Frang (EMI, 9/11), maar ik had nog nooit van Alexandra Conunova gehoord, en Aparté geeft geen biografische informatie. Een zoektocht op internet bracht me erachter dat Conunova in 1988 in Moldavië is geboren, de hoofdprijs won bij de Joachim-competitie van 2012 en nu in Duitsland woont. Deze opname onthult haar als een belangrijke artiest – in alle opzichten gelijkwaardig aan Frang, zou ik zeggen, in termen van zowel technische zekerheid als interpretatieve durf.

Conunova trok mijn aandacht vanaf de eerste maten van Prokofjevs Eerste Sonate, waarbij ze een hese, smekende toon hanteerde en elke herhaling van het eerste huiveringwekkende, halvetoonmotief zijn eigen betekenisvolle intonatie gaf. Opmerkelijk genoeg houden zij en Lifits dit niveau van betrokkenheid en verbeelding vast. Bij de plotselinge overgang naar b mineur (op 3'01") bijvoorbeeld, roepen ze klokken op die dichtbij en ver weg luiden, waardoor een atmosfeer ontstaat die zo troosteloos en treurig is dat ik de kou bijna in de lucht kan voelen. En, als we het toch over kou hebben, Conunova speelt de buitengewone passage op 4'38" – gemarkeerd als freddo en door de componist beschreven als ‘als wind op het kerkhof’ – met een delicaat, schorre schraapgeluid, alsof ze haar strijkstok over een ijzige toets trekt.

Er is een schat aan details om van te genieten in deze uitvoeringen, dat is duidelijk, en er is onvoldoende ruimte om mijn waardering te delen. Dus een paar hoogtepunten: Conunova's pochende (en prachtige) toon in de eroica melodie van het tweede deel op 1'01"; Lifits' welsprekende, soepele frasering in het Andante; het enthousiasme waarmee het paar de verschuivende maat van de finale onderhandelt; de manier waarop ze de vreemde, afsluitende frase van het werk laten klinken als de moraal van een fabel. En, in de Tweede Sonate, de manier waarop ze de fanfare-achtige triolen karakteriseren (vanaf 3'43"), zodat er in alle richtingen trompetten of bugels lijken te zijn (zoals bij de eerder genoemde klokken); hun strakke samenspel in het Scherzo; de soulvolle hint van bluesy-heid op 1'10" in het Andante (Prokofievs melancholische herinneringen aan Parijs, misschien?); en de opwinding van de laatste maten, hier bereikt door articulatie, gebaar en tonale intensiteit in plaats van louter snelheid.

Aylen Pritchin (slechts een jaar ouder dan Conunova) en Yury Favorins gespierde, botte uitvoeringen voor Melodiya doen het niet goed in vergelijking. Waar Lifits de inleidende frase van de Eerste Sonate vormgeeft, bijvoorbeeld, geeft Favorin elke noot een ploeterende bedachtzaamheid. Er is niets ook maar enigszins kil in de manier waarop Pritchin de freddo-passage aan het einde van het deel speelt. Ze strijken beiden de onregelmatige maat van de finale glad en schaatsen in de Tweede door al zijn plotselinge en prachtige toonsoortwisselingen. Ze gaan met geweerschoten door het Scherzo van de Tweede, negerend het feit dat er slechts twee korte fortissimos – aan het einde van het eerste deel en in de coda.

Het lijdt geen twijfel dat Pritchin en Favorin technisch goed uitgerust zijn, maar Prokofievs sonates verdienen meer aandacht en zorg. En dat is wat Conunova en Lifits geven – in overvloed. Ik kan hun vers overwogen, levendig opgenomen interpretaties niet genoeg aanbevelen.

I’d heard Michail Lifits on the superb recital disc he made with the highly individual Vilde Frang (EMI, 9/11), but I hadn’t heard or even heard of Alexandra Conunova, and Aparté provides no biographical information. An internet search led me to learn that Conunova was born in Moldova in 1988, took top prize at the 2012 Joachim competition and now lives in Germany. This recording reveals her as a major artist – every bit Frang’s equal, I’d say, in terms of both technical assurance and interpretative daring.

Conunova grabbed my attention from the first bars of Prokofiev’s First Sonata, employing a hoarse, beseeching tone and giving each repetition of the initial shivering, semitone motif its own meaningful inflection. Remarkably, she and Lifits sustain this level of involvement and imagination. At the sudden shift to B minor (at 3'01"), for instance, they evoke bells pealing near and far, creating an atmosphere so desolate and dolorous I can almost feel the chill in the air. And, speaking of cold, Conunova plays the extraordinary passage at 4'38" – marked freddo and described by the composer as ‘like wind in the graveyard’ – with a delicate, raspy scrape, as if she were drawing her bow across an icy fingerboard.

There’s a wealth of detail to savour in these performances, clearly, and insufficient space to share my appreciation. So a few highlights: Conunova’s boastful (and beautiful) tone in the second movement’s eroica melody at 1'01"; Lifits’s eloquent, supple phrasing in the Andante; the gusto with which the pair negotiate the finale’s shifting metre; the way they make the work’s odd, concluding phrase sound like the moral of a fable. And, in the Second Sonata, the way they characterise the fanfare-like triplets (from 3'43") so there seem to be trumpets or bugles in every direction (as with the aforementioned bells); their taut interplay in the Scherzo; the soulful hint of bluesy-ness at 1'10" in the Andante (Prokofiev’s melancholy memories of Paris, perhaps?); and the exhilaration of the final bars, achieved here through articulation, gesture and tonal intensity rather than mere speed.

Aylen Pritchin (just a year older than Conunova) and Yury Favorin’s muscle-bound, blunt-edged performances for Melodiya do not fare well in comparison. Where Lifits shapes the introductory phrase of the First Sonata, say, Favorin gives every note a plodding deliberateness. There’s nothing remotely chilly in the way Pritchin plays the freddo passage at the movement’s end. They both smooth over the finale’s irregular metre and, in the Second, skate through all of its sudden and exquisite changes of key. They go guns a blazing through the Second’s Scherzo, ignoring the fact that in there are only two brief fortissimos – at the end of the first section and in the coda.

There’s no question that Pritchin and Favorin are technically well equipped but Prokofiev’s sonatas deserve greater thought and care. And that’s what Conunova and Lifits give – in spades. I can’t recommend their freshly considered, vividly recorded interpretations highly enough.