november 2018

Life

Igor Levit

Een muzikale meditatie over dood en afwezigheid door een van de meest doordachte en intense pianisten van vandaag. Een triomf van fantasierijke programmering die varieert van Bach tot Frederic Rzewski, en verder verheven door meesterlijk pianospel.

Igor Levit houdt ervan om grote onderwerpen te behandelen, of het nu de late Beethoven of de oppermachtige Bach is. Nu behandelt hij iets nog groters: het leven en de dood zelf; hoewel de set de titel ‘Leven’ heeft, zou je, kijkend naar de lijst met werken, kunnen denken dat ‘Dood’ een toepasselijkere naam zou zijn geweest. Het project zelf is ontstaan ​​uit een persoonlijke tragedie, met de accidentele dood van een goede vriend van Levit. Het resulterende paar schijven is een formidabel, misschien zelfs afschrikwekkend vooruitzicht en vereist intense concentratie.

Het album begint in de Stygiaanse duisternis van Busoni’s Fantasia after JS Bach – een werk dat in 1909 werd geschreven ter nagedachtenis aan zijn vader. Levit geeft het stuk een troebelere, mysterieuzere opening dan Hamelin en zijn tempo is stabieler. Op het punt waar Busoni Bachs koraalmelodie, BWV766, citeert, vindt Levit een passende plechtigheid, waarbij hij zich verwondert over elke harmonische verschuiving. Zelfs in de grootste climaxen wordt het geluid nooit overheersend, dankzij zowel de geweldige technici van Sony als de pianist zelf. Maar het zijn juist de rustigere momenten dat Levits muzikaliteit het meest veelzeggend is – luister maar eens naar het einde van de Fantasia, met zijn sfeer van stille mysterie.

De manier waarop Levit dit programma heeft samengesteld is buitengewoon effectief. De Brahms-bewerking voor de linkerhand van Bachs D-mineurviool Chaconne is een onderzoekende, introverte aangelegenheid, en hoe effectief Levit een enkele lijn kan doordrenken met licht en schaduw; terwijl de muziek opstijgt naar de hoge tonen, is er ook echt het gevoel dat het in het licht komt. Misschien geef je de voorkeur aan een dramatischere benadering, maar deze heeft schoppen adel. Over in het licht komen gesproken, dat is iets dat is gebeurd met Schumanns lang verwaarloosde Ghost Variations. Als Imogen Cooper hen een gevoel van onvermijdelijkheid geeft en Anderszewski geniet van hun vreemdheid, onthult Levit weer iets anders. Hij geeft het thema een enorm gevoel van spijt, terwijl de herhaalde D's in de vierde variatie een gevoel van aarding hebben, in tegenstelling tot Anderszewski, die ze ziet als dramatische kreten, die leiden tot een geagiteerde laatste variatie, terwijl Levit troost met een hunkerende schoonheid.

Van Schumann tot Frederic Rzewski's 'A Mensch', het derde deel van Dreams, Part 1, en zelf een gedenkteken voor de acteur en dichter Steve Ben Israel. Levit heeft zichzelf al bewezen als een uiterst sympathieke kampioen van Rzewski en hij vangt de veranderlijkheid van stemming, van het reflectieve tot het sarcastisch speelse, en brengt een gevoel van onvermijdelijkheid terwijl idee idee volgt.

Liszt domineert de tweede cd, beginnend met een mooi verslag van de Wagner Parsifal parafrase. Wat hierna komt is nog opvallender: Busoni's herinterpretatie voor piano van Liszts machtige orgelwerk, de Fantasia en Fuga op het koraal Ad nos, ad salutarem undam. Levit, nooit gehaast, zweept een ware storm van klanken op, maar er is altijd een helderheid van denken die hem in staat stelt ons door de meest volledige texturen en meest virtuoze schrijfstijl te leiden. Hij brengt een intensiteit in het Adagio, dat ernstig en ruim is in zijn handen. Ohlsson is hier opvallend sneller - misschien meer naar mijn smaak - maar Levit slaagt er op de een of andere manier in om te betoveren door pure overtuiging. De laatste Fuga wordt ondersteund door een gewelddadige energie, en het is pas met de bevestigende culminerende maten dat de duisternis uiteindelijk wordt verbannen.

Van hier naar Liszts herbewerking van Wagners Liebestod, verleidelijk gestemd en uiteindelijk onfeilbaar soulvol. Zonder de late Liszt zou Busoni's Berceuse ondenkbaar zijn geweest: een van zijn vreemdste uitingen (waarin de pianist de opdracht krijgt om beide pedalen de hele tijd ingedrukt te houden), het heeft een bitonaal middendeel en Busoni bereikt overal veel met de meest spaarzame middelen. Hier vind ik Levit net iets te langdradig vergeleken met de meesterlijke Hamelin. Bill Evans' Peace Piece improvisatie lijkt misschien een vreemde bedgenoot, maar in feite past het perfect. Evans creëerde het in een opnamesessie uit 1958 en in zijn handen heeft het een directheid die onnavolgbaar is (en laat zien hoeveel hij niet alleen van Debussy maar ook van Messiaen heeft geleerd). Dat Levit erin slaagt het zijn eigen geluid te laten klinken zonder het origineel te verraden, is een eerbetoon aan zijn buitengewone artisticiteit.

Het essay van Anselm Cybinski vormt het ideale contrapunt voor de auditieve ervaring. Dit is een fascinerende, meeslepende set die vraagt ​​om gehoord te worden.

Igor Levit likes to deal with big subjects, whether it’s late Beethoven or supreme Bach. Now he addresses something bigger still: life and death itself; though the set is titled ‘Life’, looking at the works list, you might be forgiven for thinking that ‘Death’ would have been a more apt name. The project itself grew from a personal tragedy, with the accidental death of a close friend of Levit’s. The resulting pair of discs are a formidable, perhaps even forbidding prospect and they demand intense concentration.

The album begins in the Stygian gloom of Busoni’s Fantasia after JS Bach – a work written in 1909 in memory of his father. Levit gives the piece a cloudier, more mysterious opening than Hamelin and his tempo is steadier. At the point where Busoni quotes Bach’s chorale melody, BWV766, Levit finds an apt solemnity, marvelling at each harmonic shift. Even in the biggest of climaxes, the sound never becomes overbearing, thanks as much to Sony’s stellar engineers as to the pianist himself. But it’s in the quieter moments that Levit’s musicianship is most telling – just sample the close of the Fantasia, with its air of quiet mystery.

The way Levit has formed this programme is extraordinarily effective. The Brahms reworking for left hand of Bach’s D minor violin Chaconne is a probing, introverted affair, and how effectively Levit can imbue a single line with light and shade; as the music ascends into the treble, there’s a real feeling of it coming into the light, too. You might prefer a more dramatic approach but this one has nobility in spades. Talking of coming into the light, that’s something that has been happening to Schumann’s long-neglected Ghost Variations. If Imogen Cooper brings to them a sense of inevitability and Anderszewski revels in their strangeness, Levit reveals something different again. He gives the theme an enormous sense of regret, while the repeated Ds in the fourth variation have a sense of grounding, in contrast to Anderszewski, who sees them as dramatic cries, leading to an agitated final variation, whereas Levit consoles with a yearning beauty.

From Schumann to Frederic Rzewski’s ‘A Mensch’, the third movement from Dreams, Part 1, and itself a memorial to the actor and poet Steve Ben Israel. Levit has already proved himself a supremely sympathetic champion of Rzewski and he captures the changeability of mood, from the reflective to the sardonically playful, bringing a sense of inevitability as idea follows idea.

Liszt dominates the second disc, beginning with a fine account of the Wagner Parsifal paraphrase. What comes next is even more striking: Busoni’s reimagining for piano of Liszt’s mighty organ work, the Fantasia and Fugue on the chorale Ad nos, ad salutarem undam. Levit, never hurried, whips up a veritable storm of sonorities, yet there’s always a clarity of thinking that allows him to guide us through the fullest of textures and most virtuoso of writing. He brings an intensity to the Adagio, which is grave and spacious in his hands. Ohlsson is notably faster here – perhaps more to my taste – yet Levit somehow manages to beguile through sheer conviction. The final Fugue is underpinned by a violent energy, and it’s only with the affirmative culminatory bars that the darkness is eventually banished.

From here to Liszt’s reworking of Wagner’s Liebestod, seductively voiced and ultimately unerringly soulful. Without late Liszt, Busoni’s Berceuse would have been unimaginable: one of his strangest utterances (in which the pianist is instructed to hold down both pedals throughout), it has a bitonal middle section and, throughout, Busoni achieves much with the sparest of means. Here, I do find Levit just a little too drawn-out compared to the masterly Hamelin. Bill Evans’s Peace Piece improvisation might seem an odd bedfellow but in fact it fits perfectly. Evans created it in a 1958 recording session and in his hands it has a directness that is inimitable (and shows how much he learnt not just from Debussy but from Messiaen too). That Levit manages to make it sound his own without betraying the original is tribute to his extraordinary artistry.

The essay by Anselm Cybinski forms the ideal counterpoint to the aural experience. This is a fascinating, compelling set that demands to be heard.