november 2018

Debussy: Les Trois Sonates, The Late Works

Diverse artiesten

Franse topspelers verkennen drie sonates uit Debussy's laatste jaren in een serie - van ons Label van het Jaar - die inderdaad indrukwekkend blijkt te zijn.

De nieuwste release in Harmonia Mundi's Debussy-jubileumserie, die op de achterkant als 'testamentair' wordt omschreven, is misschien meer een daad van herdenkingsreflectie dan een openlijke viering van zijn genialiteit. Het brengt, zeker niet voor het eerst op cd, de drie sonates samen, geschreven tussen 1915 en 1917 toen de Eerste Wereldoorlog Debussy's wereld verwoestte en kanker langzaam zijn lichaam verwoestte. Ze worden hier echter omlijst en gescheiden door zijn vier laatste, zelden gehoorde pianostukken, allemaal ogenschijnlijk pièces d'occasion, hoewel ze verbonden zijn door een diep, soms wanhopig verdriet dat veel onthult over de kwelling van zijn laatste jaren.

Drie ervan vormden zijn bijdrage aan de oorlogsinspanning. De sombere Berceuse héroïque werd, samen met stukken van Saint-Saëns, Mascagni en Elgar, besteld door de Daily Telegraph voor opname in een boek met de titel King Albert’s Book, uitgegeven ter ondersteuning van de belegerde monarchie van het bezette België. Het manuscript van Élégie pour piano was bedoeld om te worden verkocht om geld in te zamelen voor oorlogshulp, terwijl Page d’album werd geschreven voor uitvoering tijdens een liefdadigheidsconcert voor ‘Vêtement du blessé’ (‘Kleren voor de gewonden’), waarvoor zijn vrouw als vrijwilliger werkte. Het meest trieste van de vier is Les soirs illuminés par l’ardeur du charbon, Debussy’s laatste werk voor piano, geschreven tijdens de strenge winter van 1916 17 als geschenk aan zijn kolenleverancier, een zekere M Tronquin, in de hoop dat deze hem genoeg brandstof zou verschaffen om warm te blijven.

Naast de sonates werpen ze de dubbelzinnigheden van de laatste in het licht, met hun mix van terugblik, fantasie en vernieuwing. De sonate voor fluit, altviool en harp klinkt hier meer dan ooit als een laatste, nostalgische evocatie van de werelden van Faune en Bilitis: de uitvoering is ontspannen, misschien een fractie te veel in het eerste deel, maar het tintelt van zinnelijkheid en de kleurverschuivingen zijn allemaal prachtig gerealiseerd. Isabelle Faust en Alexander Melnikovs versie van de Vioolsonate, Debussy’s laatste voltooide partituur, omarmt evenveel verfijnde fragiliteit als kracht, waarbij de finale zich verzamelt voor een laatste moment van bevestiging aan het einde. Jean-Guihen Queyras en Javier Perianes’ uitvoering van de Cellosonate, nobel van stijl en groots van schaal, balanceert het sobere verdriet van de openingsbeweging met ingetogen humor in de Sérénade en nerveuze energie in de finale. Tanguy de Williencourt bindt ondertussen de schijf samen met de vier pianostukken, gespeeld met bewonderenswaardige terughoudendheid en rustige, zij het meedogenloze intensiteit. Luister ernaar in één keer en in de juiste speelvolgorde: het is buitengewoon ontroerend.

Described as ‘testamentary’ on its back cover, the latest release in Harmonia Mundi’s Debussy anniversary series is perhaps more an act of commemorative reflection than an overt celebration of his genius. It gathers together, by no means for the first time on disc, the three sonatas, written between 1915 and 1917 as the First World War destroyed Debussy’s world and cancer slowly ravaged his body. They’re framed and separated here, however, by his four last, rarely heard piano pieces, all of them ostensibly pièces d’occasion, though they’re linked by a deep, sometimes despairing sadness that reveals much about the anguish of his final years.

Three of them formed his contribution to the war effort. The sombre Berceuse héroïque was commissioned, along with pieces by Saint-Saëns, Mascagni and Elgar, by the Daily Telegraph for inclusion in a volume entitled King Albert’s Book, published in support of the beleaguered monarchy of occupied Belgium. The manuscript of Élégie pour piano was intended to be sold to raise money for war relief, while Page d’album was written for performance at a charity concert for ‘Vêtement du blessé’ (‘Clothes for the wounded’), for which his wife worked as a volunteer. The saddest of the four is Les soirs illuminés par l’ardeur du charbon, Debussy’s last work for piano, written during the bitter winter of 1916 17 as a gift to his coal supplier, one M Tronquin, in the hope that the latter would furnish him with enough fuel to keep warm.

Juxtaposed with the sonatas, they throw into relief the ambiguities of the latter, with their mixture of retrospection, fantasy and innovation. The Sonata for flute, viola and harp sounds more than ever like a final, nostalgic evocation of the worlds of Faune and Bilitis here: the performance is relaxed, fractionally too much so in the first movement, perhaps, but it tingles with sensuousness and the shifts in colour are all beautifully realised. Isabelle Faust and Alexander Melnikov’s account of the Violin Sonata, Debussy’s last completed score, embraces exquisite fragility and strength in equal measure, the finale gathering itself for one last moment of assertion at the end. Jean-Guihen Queyras and Javier Perianes’s performance of the Cello Sonata, noble in manner and grand in scale, balances the austere grief of the opening movement with understated wit in the Sérénade and nervous energy in the finale. Tanguy de Williencourt, meanwhile, binds the disc together with the four piano pieces, played with admirable restraint and quiet, if unsparing intensity. Listen to it in a single sitting, and in the right playing order: it’s extraordinarily moving