maart 2019

Vivaldi: Il Giustino

Accademia Bizantina o.l.v. Ottavio Dantone

Ottavio Dantone dirigeert deze opera met een krachtige grip op het verhaal van de partituur, terwijl Delphine Galou, met haar dramatisch karaktervolle alt, een sterke cast leidt.

Il Giustino werd voor het eerst opgevoerd in Rome in 1724 en behoort tot de mooiste en meest overtuigende opera's van Vivaldi. Het gebruikt een libretto van Niccolò Beregan dat ook door Albinoni en Händel werd opgevoerd en behandelt, losjes en enigszins fantasierijk, de machtsovername van de zesde-eeuwse Byzantijnse keizer Justinus I, die zijn leven begon als ploegman voordat hij aan zijn succesvolle militaire carrière begon die hem onder de aandacht bracht van de keizerlijke autoriteiten. Zoals veel barokopera's is het werk gestructureerd naar het model van een renaissance-epos, waarin het erotische en het politieke elkaar herhaaldelijk kruisen en bovennatuurlijke krachten het leven van mensen beheersen.

Onder toezicht van de godin Fortuna redt de heldhaftige Giustino het leven van keizer Anastasio's zus Leocasta wanneer ze wordt aangevallen door een beer, en wordt vervolgens naar Constantinopel gestuurd, waar hij de hoofdpersoon wordt van een reeks in elkaar grijpende verhalen die het rijk blootstellen als bedreigd van buitenaf (door de tirannieke Vitaliano, die obsessief verliefd is op Anastasio's vrouw Arianna) en van binnenuit (Anastastio's dubbelhartige generaal Amanzio, die de keizerlijke troon voor zichzelf wil). Hoewel ingewikkeld, wordt het complexe web van plots en tegenplotten zorgvuldig uiteengezet en opgelost, zonder de langdradigheid die sommige van Vivaldi's opera's hindert.

In een boekje voor zijn nieuwe opname betoogt Ottavio Dantone voor de dramatische geldigheid van Vivaldi's opera's in het algemeen, en ondersteunt zijn zaak met een uitvoering van vurige energie en enorm elan. De partituur is deels pasticcio (‘Lente’ uit De Vier Jaargetijden luidt Fortuna’s verschijning op het toneel in), maar het werk is zoveel meer dan een verzameling bravoure-aria’s, en Dantone vindt er een sterk gevoel van eenheid en doel in. Ritmes zijn helder en scherp, texturen zinnelijk en vaak verrassend direct. Er zit veel bravoure en branie in het spel van de Accademia Bizantina, en enkele fantastische obligato’s, met name het psalterium, voortreffelijk gespeeld door Margit Übellacker, dat Giustino’s prachtige monoloog aan het einde van de tweede akte begeleidt.

Recitatieven zijn ondertussen scherp gekarakteriseerd en naadloos geïntegreerd met de aria’s, de laatste opwindend uitgevoerd. Delphine Galou, rokerig van toon en wonderbaarlijk zeker van het kolossale bereik van de rol, laat ons echt geloven in Giustino's aangeboren nobelheid en morele integriteit. Silke Gängs warme mezzo en Emőke Baráths zilveren sopraan smelten prachtig samen in de duetten voor Anastasio en Arianna. Baráth klinkt betoverend in haar aria's. Gäng, die zich ervan bewust is dat het veel opgenomen 'Vedrò con mio diletto' de gedachten van een man aan de vooravond van de strijd uitdrukt, zingt het met opvallende urgentie, waar de meeste vertolkers geneigd zijn om reflectief te zijn.

Terwijl Vitaliano, Emiliano Gonzalez Toro, met zijn spectaculaire coloratura, niets minder dan sensationeel is. Arianna Vendittelli vangt Amanzio's bedrieglijke, Iago-achtige charme tot in de perfectie, terwijl Verónica Cangemi een koel sensuele Leocasta maakt. Mijn enige bedenking, zij het klein, betreft Alessandro Giangrande, die Vitaliano's broer Andronico speelt als countertenor, maar zijn sidekick Polidarte zingt als tenor: hij klinkt wat comfortabeler als de laatste. Er zijn een handvol geluidseffecten toegevoegd om de dramatische spanning te vergroten: een brullende beer die met een daverende dreun op de grond valt als hij door Giustino wordt afgeranseld; en een grommend zeemonster dat Vitaliano op een gegeven moment tevoorschijn tovert om Arianna bang te maken. Het geheel is enorm plezierig, consequent boeiend en een echte aanrader.

First performed in Rome in 1724, Il Giustino is among the most beautiful and cogent of Vivaldi’s operas. Using a libretto by Niccolò Beregan that was also set by Albinoni and Handel, it deals, loosely and somewhat fancifully, with the rise to power of the sixth-century Byzantine emperor Justin I, who began life as a ploughman before embarking on the successful military career that brought him to the attention of the imperial authorities. Like many Baroque operas, the work is structured after the fashion of a Renaissance epic, in which the erotic and the political repeatedly intersect and supernatural powers govern the lives of men.

Watched over by the goddess Fortuna, the heroic Giustino saves the life of the emperor Anastasio’s sister Leocasta when she is attacked by a bear, and is subsequently sent to Constantinople, where he becomes the protagonist of a series of interlocking narratives that expose the empire as being threatened both from without (by the tyrannical Vitaliano, who is obsessively in love with Anastasio’s wife Arianna) and within (Anastastio’s duplicitous general Amanzio, who wants the imperial throne for himself). Though intricate, the complex web of plots and counterplots is carefully laid out and resolved, with none of the prolixity that hampers some of Vivaldi’s operas.

In a booklet note for his new recording, Ottavio Dantone argues for the dramatic validity of Vivaldi’s operas in general, and backs up his case with a performance of fiery energy and tremendous élan. The score is part pasticcio (‘Spring’ from The Four Seasons ushers in Fortuna’s appearance on the scene), but the work is so much more than a collection of bravura arias, and Dantone finds a strong sense of unity and purpose within it. Rhythms are crisp and incisive, textures sensuous and often startlingly immediate. There’s plenty of swagger and bravado in the Accademia Bizantina’s playing, and some superb obbligatos, particularly the psaltery, exquisitely played by Margit Übellacker, which accompanies Giustino’s beautiful monologue at the close of the second act.

Recitatives, meanwhile, are sharply characterised and seamlessly integrated with the arias, the latter thrillingly done. Delphine Galou, smoky in tone and wonderfully secure over the role’s colossal range, really makes us believe in Giustino’s innate nobility and moral integrity. Silke Gäng’s warm mezzo and Emőke Baráth’s silvery soprano blend beautifully together in the duets for Anastasio and Arianna. Baráth sounds ravishing in her arias. Gäng, mindful that the much-recorded ‘Vedrò con mio diletto’ expresses the thoughts of a man on the eve of battle, sings it with striking urgency, where most interpreters are apt to be reflective.

As Vitaliano, meanwhile, Emiliano Gonzalez Toro, with his spectacular coloratura, is little short of sensational. Arianna Vendittelli captures Amanzio’s deceitful, Iago-like charm to perfection, while Verónica Cangemi makes a coolly sensual Leocasta. My only qualm, albeit minor, concerns Alessandro Giangrande, who plays Vitaliano’s brother Andronico as a countertenor but sings his sidekick Polidarte as a tenor: he sounds somewhat more comfortable as the latter. A handful of sound effects have been added to aid the dramatic tension: a roaring bear that hits the floor with a resounding thump when clobbered by Giustino; and a grunting sea monster that Vitaliano at one point conjures up to terrify Arianna. The whole thing is hugely enjoyable, consistently engaging and highly recommended.