maart 2019

Haydn: Piano Sonatas

Kristian Bezuidenhout

Kristian Bezuidenhout maakt op wonderbaarlijke wijze gebruik van de unieke klankwereld die zijn uitstekend klinkende fortepiano biedt, terwijl hij ons meeneemt door het licht en de schaduw van Hadyns sonates.

Er is een vreemd gevoel van iets als vervreemding of afstand aan het begin van Kristian Bezuidenhouts Haydn-recital. Misschien komt het doordat hij opent met de ongemakkelijke klankwereld van de sonate in c mineur (nr. 20) in plaats van een van de meer opgewekte klavierstukken van de componist. Het gevoel is echter maar vluchtig en al snel wordt de luisteraar meegezogen door de talloze subtiliteiten van Bezuidenhouts spel en door de glorieuze klanken die hij uit zijn instrument haalt – door de deken van historische instrumentenbouwers, Paul McNulty, gebaseerd op een Anton Walter (Wenen) uit het einde van Haydns leven. Al snel hangt u aan elke noot van deze sequentie die van duisternis naar duisternis lijkt te reizen, en eindigt met de variaties in f mineur – het piccolo divertimento dat allesbehalve piccolo is.

De ijle opening van de sonate in c mineur lijkt niet helemaal van deze wereld te zijn totdat de textuur dikker wordt en het volledige bereik van het instrument wordt onthuld. Vooral de bas, hoewel spaarzaam gebruikt in deze muziek, heeft zowel helderheid als 'grunt', in staat om te interpunctiëren wanneer nodig, maar wordt nooit modderig in akkoorden met de linkerhand. Rustig spelen trekt een zachte sluier over het geluid, terwijl het demperpedaal het repertoire van zachte tonen dat beschikbaar is uitbreidt - en nooit een effect op zichzelf wordt wanneer het zo oordeelkundig wordt gebruikt als hier.

Het belangrijkste is echter Bezuidenhouts spel zelf. Techniek is duidelijk geen probleem: arpeggio's sproeien noten als Eszterháza-fonteinen; Haydns triolenbegeleidingen worden nooit eenvoudigweg 'getypt', maar komen tot leven met gradaties van druk die altijd instinctief lijken in plaats van eenvoudigweg toegepast. Ook decoratie is spaarzaam in plaats van erop getroffeld. Dit is het tegenovergestelde van 'kijk mij eens'-pianisme.

Er is een zweem van actiegeluid en de ademhaling van de pianist is vaag hoorbaar (het meest merkbaar op de koptelefoon). Maar waarom niet? De fortepiano is een instrument met inherente beperkingen, waarbinnen Haydn en zijn spelers moesten werken, en dit is levende en ademende muziek. Daarover bestaat aan het einde van dit meeslepende, verleidelijke recital geen twijfel meer. Degenen die allergisch zijn voor piano's uit die tijd, zullen Bavouzet (Chandos) aanhangen tussen de huidige Haydn-cycli. Anderen zullen Bezuidenhout een betoverende gids vinden in de klavierwereld van de componist.

There’s a strange feeling of something like alienation or distance at the outset of Kristian Bezuidenhout’s Haydn recital. Perhaps it’s because he opens with the uneasy sound world of the C minor Sonata (No 20) rather than one of the composer’s more upbeat keyboard pieces. The sensation is only fleeting, however, and soon the listener is drawn in by the myriad subtleties of Bezuidenhout’s playing and by the glorious sounds he draws from his instrument – by the doyen of historical instrument makers, Paul McNulty, based on an Anton Walter (Vienna) from the end of Haydn’s life. Soon you’re hanging on every note of this sequence that seems to travel from darkness to darkness, closing with the F minor Variations – the Piccolo divertimento that is anything but piccolo.

The rarefied opening of the C minor Sonata seems to be not quite of this world until the texture thickens and the full range of the instrument is revealed. The bass especially, although used sparely in this music, has both clarity and ‘grunt’, able to punctuate when required but never becoming muddy in left-hand chords. Quiet playing draws a gentle veil over the sound, while the damper pedal extends the repertoire of soft tones available – and never becomes an effect for its own sake when used as judiciously as here.

Most important, though, is Bezuidenhout’s playing itself. Technique is obviously not an issue: arpeggios spray notes like Eszterháza fountains; Haydn’s triplet accompaniments are never simply ‘typed’ but come alive with gradations of pressure that always seem instinctive rather than simply applied. Decoration, too, is sparing rather than trowelled on. This is the very opposite of ‘look-at me’ pianism.

There is the merest hint of action noise and the pianist’s breathing is faintly audible (most noticeably on headphones). But why not? The fortepiano is an instrument with inherent limitations, within which Haydn and his players had to work, and this is living and breathing music. You’re left in no doubt of that by the end of this compelling, tantalising recital. Those allergic to period pianos will cleave to Bavouzet (Chandos) among current Haydn cycles. Others will find Bezuidenhout a mesmerising guide to the composer’s keyboard world.