maart 2019
Bach: Das wohltemperierte klavier I
Ewa Pobłocka
Ewa Pobłocka is misschien niet de meest bekende naam, maar dit is gewoonweg prachtig Bach-spel, afwisselend bruisend en troostend, muzikaal fantasierijk en pianistisch vindingrijk.
De naam van Ewa Pobłocka kwam voor het eerst onder mijn aandacht in 1980, toen ze op de vijfde plaats eindigde in de Internationale Chopinwedstrijd van Warschau van dat jaar, en Deutsche Grammophon een selectie van haar uitvoeringen van dat evenement uitbracht op een oude LP. Sindsdien heeft ze een stabiele en succesvolle carrière als soliste en kamermusicus, met een aanzienlijke discografie op haar naam. Gramophone-lezers zijn misschien bekend met haar bejubelde uitvoering van Panufniks Pianoconcert met de componist als dirigent (RCA, 5/92), en een geweldig recital van Poolse liederen waarbij de pianiste de mezzosopraan Ewa Podles´ ondersteunt (CD Accord, 10/99). Ik heb in april vorig jaar op deze pagina's enthousiast een live-archiefopname van Chopins E-mineurconcert uit 1984 onderschreven. Een groot aantal van Pobłocka's opnamen zijn echter ofwel uitverkocht of moeilijk te vinden. Ik hoop dat dit niet het lot wordt van deze opmerkelijke release.
Haar Bach heeft alles in zich: pianistische vindingrijkheid, scherp polyfonisch inzicht, onberispelijke smaak en het vermogen om elke Prelude en Fuga te voorzien van een duidelijk gezichtspunt dat voortkomt uit muzikale overwegingen. Je merkt dit vanaf het begin. Haar C majeur Prelude ontvouwt zich bescheiden in een gematigd tempo, en resoneert minder als een piano dan als een murmelend orgel, terwijl de C majeur Fuga klinkt als een madrigaal met vier verschillende maar verenigde stemmen met een wonderbaarlijke ademhalingscontrole. Daarentegen valt de C mineur Prelude en Fuga op door Pobłocka's hard-hitting, afstandelijke articulatie. De boogvormige frasen van de C-majeur Prelude doen me denken aan de eveneens ongedwongen vintage opname van Myra Hess, en haar vloeiende lyrische benadering van de C-majeur Fuga benadrukt de harmonische ontroering van de muziek, maar minimaliseert de sobere reputatie ervan aanzienlijk.
Let ook op Pobłocka's swaggerende D majeur Fuga en hoe elke inzet van de expositie van de D mineur Fuga consistent is geformuleerd, tot aan de lichte toeloop van de triller. Luister naar de E flat mineur Prelude en probeer je uitsluitend te concentreren op Pobłocka's zorgvuldige dynamische kalibraties in de begeleiding: wat een ingetogen aanhoudende kracht en legato-meesterschap! Daarentegen komt de F majeur Prelude en Fuga neer op een masterclass in hoe je détaché-articulatie kunt doordringen met de grootste kleur en karakter, om nog maar te zwijgen van trillers die onberispelijk precies zijn, maar nooit mechanisch klinken. Haar E mineur Fuga houdt het motorische momentum op de voorgrond zonder melodische richting te verliezen, terwijl haar intrigerende samenspel van stemmen in de F mineur Prelude overal textuur en overtuigingskracht behoudt. Mijn opmerkingen over de C majeur Fuga zijn ook van toepassing op het vocaal geïnformeerde traject van de F sharp mineur Fuga.
Pobłocka bagatelliseert op ongewone wijze de lange trillers van de g mineur Prelude (zoals Alexandra Papastefanou deed in haar recente opname – First Hand, 10/18) en benadrukt de duizelingwekkende kruisritmes van de a majeur Fuga, terwijl ze de eerste noot van het onderwerp een extra kick geeft voor de goede orde. Luister naar de prachtige conversatiekwaliteit in de fis majeur Prelude, alsof Pobłocka's handen een paar kamermuziekpartners waren. Ik heb zelden een vergelijkbaar opgewekte en vrolijke a-mol Prelude gehoord, of een a-mol Fuga die zo organisch taps toeloopt. De g-mol Prelude is een bijzonder geïnspireerd voorbeeld van Pobłocka's gecontroleerde vrijheid en fantasierijke stemvoeringen. Ze houdt interesse in de lange en moeilijk vol te houden a-mol Fuga door de dynamiek te terrasvormig te maken en talloze afwisselingen van aanslag en timbre op te nemen. En Pobłocka’s opzwepende alla breve lezing van de B mineur Prelude verschilt van de afgemeten tred van, laten we zeggen, Daniel Barenboim of Edward Aldwell. Hoewel ze haar tijd neemt voor de B flat mineur en B mineur Fuga’s, houden Pobłocka’s sterke innerlijke ritme en subtiele organisatie van dynamiek de muziek in elke maat levend.
Je kunt kritiek hebben op incidentele tenuto’s die grenzen aan maniërisme (Pobłocka’s frasering van de introductie van de E flat Prelude), of hoe ze de F majeur Prelude er luchtigjes uithaalt. Maar zulke haarkloverij is onbelangrijk in het licht van de oprechte muzikaliteit van deze pianiste, versterkt door een aantrekkelijk vol geluid en een prachtig gereguleerde Shigeru Kawai SK EX concertvleugel tot haar beschikking. Hoewel ik voorzichtig ben met superlatieven, kan ik zonder aarzeling beweren dat Ewa Pobłocka's Wohltemperierte Klavier Boek 1 een aantal van de beste en meest vervullende Bach-pianismen op plaat bevat. Ik kijk uit naar Boek 2.
Ewa Pobłocka’s name first came to my attention back in 1980, when she tied for fifth place in that year’s Warsaw International Chopin Competition, and Deutsche Grammophon issued a selection of her performances from that event on a bygone LP. Since then she has pursued a steady and successful career as both soloist and chamber musician, with a sizeable discography to her credit. Gramophone readers may be familiar with her acclaimed performance of Panufnik’s Piano Concerto with the composer conducting (RCA, 5/92), and a terrific recital of Polish songs where the pianist supports the mezzo-soprano Ewa Podles´ (CD Accord, 10/99). I enthusiastically endorsed a live archival 1984 recording of Chopin’s E minor Concerto in these pages last April. A good number of Pobłocka’s recordings, however, are either out of print or difficult to source. I hope that will not become the fate of this remarkable release.
Her Bach has everything going for it: pianistic resourcefulness, keen polyphonic acumen, impeccable taste and an ability to imbue each Prelude and Fugue with a distinct point of view borne out of musical considerations. You notice this from the start. Her C major Prelude unassumingly unfolds at a moderate pace, resonating less like a piano than a murmuring organ, while the C major Fugue sounds like a madrigal featuring four distinct yet unified voices with prodigious breath control. By contrast, the C minor Prelude and Fugue stands out for Pobłocka’s hard-hitting detached articulation. The C sharp major Prelude’s arching phrases remind me of Myra Hess’s similarly unpressured vintage recording, and her fluidly lyrical approach to the C sharp minor Fugue highlights the music’s harmonic poignancy yet appreciably minimises its austere reputation.
Note, too, Pobłocka’s swaggering D major Fugue and how each entrance of the D minor Fugue’s exposition is consistently phrased, down to the slight tapering of the trill. Listen to the E flat minor Prelude and try to focus exclusively on Pobłocka’s careful dynamic calibrations in the accompaniment: what understated sustaining power and legato mastery! By contrast, the F major Prelude and Fugue amounts to a masterclass in how to imbue détaché articulation with the utmost colour and character, not to mention trills that are impeccably precise yet never mechanical-sounding. Her E minor Fugue keeps the motoric momentum in the foreground without losing melodic direction, while her intriguing interplay of voices in the F minor Prelude retains textural distinctiveness and cogency throughout. My comments about the C major Fugue likewise apply to the F sharp minor Fugue’s vocally informed trajectory.
Pobłocka uncommonly downplays the G minor Prelude’s long trills (as did Alexandra Papastefanou in her recent recording – First Hand, 10/18) and emphasises the A major Fugue’s dizzying cross rhythms while giving an extra kick to the subject’s first note for good measure. Listen to the gorgeous conversational quality in the F sharp major Prelude, as if Pobłocka’s hands were a pair of chamber music partners. I’ve rarely heard a comparably upbeat and joyous A flat Prelude, or an A flat Fugue so organically tapered. The G sharp minor Prelude is a particularly inspired example of Pobłocka’s controlled freedom and imaginative voicings. She holds interest in the long and difficult-to-sustain A minor Fugue by terracing the dynamics and incorporating myriad alternations of touch and timbre. And Pobłocka’s soaring alla breve reading of the B minor Prelude differs from the measured tread of, say Daniel Barenboim or Edward Aldwell. Although she takes her time over the B flat minor and B minor Fugues, Pobłocka’s strong inner rhythm and subtle organisation of dynamics keep the music alive in every bar.
One can take issue with occasional tenutos that verge on mannerism (Pobłocka’s phrasing of the E flat Prelude’s introduction), or how she glibly trots out the F major Prelude. But such quibbles are inconsequential in face of this pianist’s heartfelt musicality, enhanced by attractively full-bodied sound and a beautifully regulated Shigeru Kawai SK EX concert grand at her disposal. Wary as I am of superlatives, I can claim without hesitation that Ewa Pobłocka’s Well-Tempered Clavier Book 1 encompasses some of the greatest and most fulfilling Bach pianism on record. I look forward to Book 2.