juni 2019
Beethoven: The Cello Sonatas
Leonard Elschenbroich & Alexei Grynyuk
Leonard Elschenbroich en Alexei Grynyuk zijn van begin tot eind fantasierijk en inventief, met oog voor detail in de textuur. Ze bieden een boeiende en prachtig gespeelde verkenning van deze sonates.
Er is weinig in Beethovens werk dat ondergewaardeerd wordt, maar ik heb het gevoel dat de cellosonates niet helemaal het respect krijgen dat ze verdienen. Het paar Op 5 laat de jonge componist zijn creatieve spieren zien in enorme sonatestructuren die wemelen van ideeën en incidenten; Op 69 is een waar melodieus feest; en de twee van Op 102 zijn wonderbaarlijk vreemd.
In de handen van Leonard Elschenbroich en Alexei Grynyuk is de verbluffende vindingrijkheid van deze sonates onmogelijk te negeren. Het succes van de muzikanten komt, althans gedeeltelijk, voort uit nauwgezette aandacht voor de markeringen van de componist op het gebied van dynamiek en articulatie. Luister naar de verwachtingsvolle stilte waarmee ze het begin van Op 5 nr. 1 spelen – en let ook op hoe Elschenbroich een crescendo insluipt, zodat het uit het niets lijkt te komen. Of ga naar het openings-Andante van Op. 102 nr. 1, dat met zo'n groot verlangen wordt weergegeven dat het klinkt alsof het dromerig wordt geïmproviseerd.
Dynamische contrasten worden overal scherp gedefinieerd, waardoor de muzikale karakteriseringen nog scherper worden. Ze wringen bijvoorbeeld elk laatste beetje drama uit het centrale Allegro molto van Op. 5 nr. 2, en hoewel ze beide herhalingen spelen, is er geen sprake van een afname van de spanning of een gevoel van verlenging. Ik was vooral geboeid door de vurige frasering van de cellist in de herhaling van het ontwikkelingsgedeelte (op 9'05"), waar hij nog dieper graaft dan de eerste keer. Zijn geluid is niet bijzonder pruimig - er zit een lichte (en, denk ik, innemende) nasale kwaliteit in - maar zijn legato is naadloos en hij schuwt het niet om zijn toon ruwer te maken als dat nodig is, zoals in de twee trio's van het Scherzo van Op. 69.
Inderdaad, Elschenbroich en Grynyuk vinden een rijkdom aan textuurvariatie in deze sonates. Grynyuks toets kan verbazingwekkend delicaat zijn en is onfeilbaar gearticuleerd. Ik hou van de ritmische veerkracht die beide muzikanten brengen in de rondo's van Op. 5 nr. 2 en Op. 69 - waarvan de uitbundigheid grenst aan het duizelingwekkende - en door het afsluitende Allegro fugato van Op. 102 nr. 2, waar ze lichtvoetig en met onfeilbare gratie door uitzonderlijk ingewikkelde polyfonie.
Ze kunnen de muziek hard opdrijven in snelle bewegingen, hoewel hun spel altijd natuurlijk ademt. Op een paar plaatsen vind ik dat de ademhalingen tussen thematische secties een haar te lang worden aangehouden. En in de slanke, langzame introductie van de finale van Op. 69 voelt hun frasering een beetje lastig aan als ze samen met bijvoorbeeld Rostropovich en Richter (Philips, 4/95) worden gehoord.
In tegenstelling tot veel andere opnames van de complete sonates, mijden Elschenbroich en Grynyuk de sets van variaties en bieden in plaats daarvan een verrukkelijk verslag van de Hoornsonate in een arrangement dat waarschijnlijk door de componist zelf is gemaakt. De balans tussen de instrumenten is lichtjes in het voordeel van de piano en in sommige forte passages had ik gewild dat de cello meer aanwezig was geweest. Maar dit is een heel klein minpuntje in het licht van zo'n geweldige muziek.
There’s little in Beethoven’s output that’s undervalued but I have the sense that the cello sonatas don’t quite get the respect they deserve. The pair of Op 5 show the young composer flexing his creative muscles in vast sonata structures that teem with ideas and incident; Op 69 is a veritable melodic feast; and Op 102’s two are wondrously weird.
In Leonard Elschenbroich and Alexei Grynyuk’s hands, these sonatas’ staggering invention is impossible to ignore. The musicians’ success comes, at least in part, from scrupulous attention to the composer’s markings in matters of dynamics and articulation. Listen to the expectant hush with which they play the beginning of Op 5 No 1 – and note, too, how Elschenbroich sneaks into a crescendo so it seems to come out of nowhere. Or turn to the opening Andante of Op 102 No 1, rendered with such rapt yearning that it sounds as if it’s being dreamily improvised.
Dynamic contrasts are starkly defined throughout, further sharpening musical characterisations. They wring every last ounce of drama from the central Allegro molto of Op 5 No 2, for example, and although they play both repeats, there’s no slackening of tension or feeling of protraction. I was particularly riveted by the cellist’s fervid phrasing in the repeat of the development section (at 9'05"), where he digs in even deeper than the first time around. His sound isn’t especially plummy – there’s a slight (and, I think, endearing) nasal quality to it – but his legato is seamless and he’s not shy about roughing up his tone when called for, as in the two Trios of Op 69’s Scherzo.
Indeed, Elschenbroich and Grynyuk find a wealth of textural variety in these sonatas. Grynyuk’s touch can be astonishingly delicate and is unfailingly articulate. I love the rhythmic buoyancy both musicians bring to the rondos of Op 5 No 2 and Op 69 – whose ebullience borders on the giddy – and by Op 102 No 2’s concluding Allegro fugato, where they step lightly and with unfailing grace through exceptionally intricate polyphony.
They can drive the music hard in fast movements, although their playing always breathes naturally. In a few places, I feel the breaths between thematic sections are held a hair too long. And in the slender slow introduction to Op 69’s finale their phrasing feels a bit fussy when heard alongside, say, Rostropovich and Richter (Philips, 4/95).
Unlike many other recordings of the complete sonatas, Elschenbroich and Grynyuk eschew the sets of variations, offering instead a delightful account of the Horn Sonata in an arrangement likely made by the composer himself. The balance between the instruments ever so slightly favours the piano, and in some forte passages I wish the cello had greater presence. But this is a very minor complaint in the face of such superb music-making.