juli 2019
Charpentier: Histoires sacrées
Ensemble Correspondances o.l.v. Sébastien Daucé
Het vermogen van Sébastien Daucé en zijn Ensemble Correspondances om barokdrama op levendige wijze tot leven te brengen, is overduidelijk: deze selectie religieuze werken wordt op meeslepende wijze uitgevoerd en uitstekend opgenomen.
Dit is geweldig. Hier is een royale selectie van sacrale stukken van Charpentier, onberispelijk uitgevoerd door Ensemble Correspondances onder Sébastien Daucé. De meeste werden gecomponeerd in opdracht van de hertogin de Guise, Charpentiers diep religieuze werkgever, wiens huishouden een aanzienlijk aantal zangers en instrumentalisten omvatte. De cd's bevatten drie substantiële histoires sacrées, elk met een duur van 30 tot 40 minuten. Alle hebben een naam van personages, het verhaal is toevertrouwd aan een of meer vertellers. De eerste is Cecilia, Virgin and Martyr, waarschijnlijk gecomponeerd in 1677. Cecilia's echtgenoot en zijn broer Tiburtius, die zich tot het christendom hebben bekeerd, worden geëxecuteerd door Almachius. Cecilia ondergaat vervolgens hetzelfde lot. Het drama verloopt snel, met een vleugje Monteverdiaanse stile concitato; het laatste refrein viert Cecilia als beschermheilige van de muziek, en speelt de ‘goed gestemde cimbalen’ en andere instrumenten die bekend zijn uit Psalm 150. Nicolas Brooymans’ krachtige Almachius heeft een echte concurrent in de robuust uitdagende Cecilia van Judith Fa.
Hierna volgt het grimmige verhaal, bekend van menig Oude Meester, van Judith, die de stad Bethulia redde van verovering door toegang te krijgen tot de tent van Holofernes, de Assyrische bevelhebber, en zijn hoofd af te hakken terwijl hij sliep. Het stuk, gecomponeerd in 1675, begint plotseling met een koor van Assyriërs. Misschien ontbreekt er een prelude; maar het effect is dat Charpentier barst om het verhaal te vertellen. Caroline Weynants is afwisselend uitdagend, schijnonderdanig en triomfantelijk; en je kunt niet anders dan medelijden hebben met Renaud Bres’ uiterst redelijke Holofernes. De twee delen worden gescheiden door ‘Night’, betoverend gespeeld door drie basviolen: een klankbeeld dat vooruitblikt op Orpheus’ ‘Cessez, cessez, fameux coupables’ in La descente d’Orphée aux enfers. Net als in Caecilia is er een laatste koor van jubel.
Het derde van deze concertminidrama’s is The Death of Saul and Jonathan, gecomponeerd rond 1682. De laatste verschijnt niet, maar Saul wel, te beginnen met zijn bezoek aan de Heks van Endor. De mezzo Lucile Richardot is erg goed als de heks, die Samuel opvoedt in wat vrijwel een scena op zichzelf is. Nicolas Brooymans, een zeer tastbare geest, wordt begeleid door het zoemende geluid van een vorst. Het refrein heeft opvallende harmonische botsingen bij ‘acerba’ (‘grievous’) en ‘amara’ (‘bitter’) bij het betreuren van de doden; Davids eigen klaagzang voor Jonathan, prachtig gezongen door David Cornillot, wordt ondersteund door violen, blokfluiten en die klagende viola da gamba’s. Het hele werk staat op gelijke hoogte met een even dramatisch stuk, Purcells magnifieke ‘In guilty night’, dat ongeveer 10 jaar later verscheen.
De kortere nummers omvatten Dialogues: Christ and Mary Magdalene, Christ and sinners, Christ and mankind. De laatste is het meest ongewoon. The Plague at Milan, dat dateert uit 1679, werd geschreven ter ere van kardinaal Karel Borromeo, ster van het Concilie van Trente en een personage in Pfitzners opera Palestrina. Hij wordt geprezen om zijn vroomheid, nederigheid en liefdadigheid die hem ertoe brachten om de zieken te verzorgen tijdens een uitbraak van een ‘horrenda pestis’ in 1576. Volgens de notitie in het boekje van Thomas Leconte weerspiegelen deze voorbeeldige personages allemaal de idealen en aspiraties van de Contrareformatie.
Een prachtige bloemlezing; en wat de set nog wenselijker maakt, is de zogenaamde dvd-bonus. De uitvoering is niet hetzelfde als op de cd's. Gefilmd in 2016 in de Chapelle Royale in Versailles, bestaat het uit een dramatisering van twee van de substantiële histoires sacrées en vier kortere stukken, waarvan er één – het antifoon In odorem unguentorum, H51 – niet in het boekje staat. Aurélie Maestre's decorontwerp is de eenvoud zelve: een rotsachtige uitloper die in tweeën kan worden gesplitst, een trap, een boom. Vincent Huguet baseert zijn productie op Maria Magdalena, Judith en Cecilia. Tijdens het met viool doordrenkte ‘Night’-intermezzo wordt Judith aangekleed door haar dienstmeid. Terwijl ze met Holofernes op bed ligt, richt de camera zich op hun verstrengelde handen; de dienstmeid houdt, wanneer ze de moord beschrijft, de tas vast met het afgehakte hoofd. Maar waarom geeft Davy Cornillots Ozias Judith aan het einde een eredoek en sluiert haar vervolgens minachtend? Het is niet verrassend dat ze het in zijn gezicht gooit en wegstormt.
In Caecilia toont Étienne Bazola’s Valerian een duidelijk gebrek aan enthousiasme wanneer Cecilia erop staat haar maagdelijkheid te bewaren, maar ze toch trouwen. Het koor van gelovigen viert de bekering van de twee mannen met eenvoudige gebaren. In deel 2 valt Almachius Cecilia fysiek aan terwijl hij haar bedreigt, een schokkend moment. Het laatste stuk is een andere antifoon, Sub tuum praesidium, H28, voor drie stemmen zonder begeleiding, Cecilia houdt Judith en Maria Magdalena in een tedere omhelzing. Het is een subliem einde. Mis deze prachtige uitvoeringen niet.
This is superb. Here is a generous selection of sacred pieces by Charpentier, impeccably performed by Ensemble Correspondances under Sébastien Daucé. Most were composed at the behest of the Duchess de Guise, Charpentier’s deeply religious employer, whose household included a substantial complement of singers and instrumentalists. The CDs include three substantial histoires sacrées, each one lasting between 30 and 40 minutes. All have named characters, the story entrusted to one or more narrators. The first is Cecilia, Virgin and Martyr, probably composed in 1677. Cecilia’s husband and his brother Tiburtius, having converted to Christianity, are executed by Almachius. Cecilia then suffers the same fate. The drama proceeds swiftly, with a touch of Monteverdian stile concitato; the final chorus celebrates Cecilia as the patron saint of music, reeling off the ‘well-tuned cymbals’ and other instruments familiar from Psalm 150. Nicolas Brooymans’s forceful Almachius has a true match in the robustly defiant Cecilia of Judith Fa.
Next comes the grim tale, familiar from many an Old Master, of Judith, who saved the city of Bethulia from capture by gaining admission to the tent of Holofernes, the Assyrian commander, and cutting off his head as he slept. Composed in 1675, the piece starts suddenly with a chorus of Assyrians. Perhaps a prelude is missing; but the effect is of Charpentier bursting to tell the story. Caroline Weynants is by turns challenging, faux-submissive and triumphant; and one can’t help but feel sorry for Renaud Bres’s eminently reasonable Holofernes. The two parts are separated by ‘Night’, ravishingly played by three bass viols: a picture in sound that looks forward to Orpheus’s ‘Cessez, cessez, fameux coupables’ in La descente d’Orphée aux enfers. As in Caecilia, there’s a final chorus of jubilation.
The third of these concert mini-dramas is The Death of Saul and Jonathan, composed around 1682. The latter doesn’t appear but Saul does, starting with his visit to the Witch of Endor. The mezzo Lucile Richardot is very fine as the witch, raising Samuel in what is virtually a scena in itself. Nicolas Brooymans, a very palpable ghost, is accompanied by the buzzing sound of a regal. The chorus has striking harmonic clashes at ‘acerba’ (‘grievous’) and ‘amara’ (‘bitter’) when lamenting the deaths; David’s own lament for Jonathan, beautifully sung by David Cornillot, is underpinned by violins, recorders and those plangent viols. The whole work is on a par with an equally dramatic piece, Purcell’s magnificent ‘In guilty night’, which appeared some 10 years later.
The shorter numbers include Dialogues: Christ and Mary Magdalene, Christ and sinners, Christ and mankind. The last of all is the most unusual. The Plague at Milan, which dates from 1679, was written in honour of Cardinal Charles Borromeo, star of the Council of Trent and a character in Pfitzner’s opera Palestrina. He is praised for the piety, humility and charity which led him to tend the sick during an outbreak of a ‘horrenda pestis’ in 1576. According to Thomas Leconte’s booklet note, these exemplary characters all reflect the ideals and aspirations of the Counter-Reformation.
A splendid anthology; and what makes the set even more desirable is the so-called DVD bonus. The performance is not the same as on the CDs. Filmed in 2016 in the Chapelle Royale at Versailles, it consists of a dramatisation of two of the substantial histoires sacrées and four shorter pieces, one of which – the antiphon In odorem unguentorum, H51 – is not listed in the booklet. Aurélie Maestre’s set design is simplicity itself: a rocky outcrop which can be split in two, a flight of steps, a tree. Vincent Huguet bases his production around Mary Magdalene, Judith and Cecilia. During the viol-infused ‘Night’ interlude, Judith is dressed by her maid. As she lies on the bed with Holofernes, the camera focuses on their entwined hands; the maid, when describing the murder, holds the bag containing the severed head. But why, at the end, does Davy Cornillot’s Ozias present Judith with a cloth of honour and then contemptuously veil her? Not surprisingly, she throws it in his face and storms off.
In Caecilia, Étienne Bazola’s Valerian shows a distinct lack of enthusiasm when Cecilia insists on preserving her virginity, but they get married all the same. The chorus of believers celebrate the conversion of the two men with simple gesturing. In Part 2 Almachius physically attacks Cecilia while threatening her, a shocking moment. The last piece is another antiphon, Sub tuum praesidium, H28, for three voices unaccompanied, Cecilia holding Judith and Mary Magdalene in a tender embrace. It’s a sublime ending. Do not miss these wonderful performances.