december 2024

Concert de Chausson - Quintette de Vierne

Daishin Kashimoto, Éric Le Sage & Schumann Quartet

Het krachtige, ontroerende Pianokwintet van Louis Vierne wordt gecombineerd met het laat-romantische concert van Ernest Chausson door artiesten die duidelijk dol zijn op de melodieën en texturen van deze werken.

‘Ik zal iets krachtigs, groots en sterks maken, dat in het hart van de harten van vaders de diepste vezels van liefde voor een dode zoon zal roeren.’ Slechts een paar minuten van Vierne’s Kwintet zijn genoeg om deze woorden, geschreven in februari 1918 aan zijn vriend en leraar Maurice Blazy, een understatement te laten lijken in plaats van een overdrijving.

Vierne werd bijna blind geboren en worstelde zijn hele leven met een slecht zicht. Kort voordat hij het Kwintet componeerde, verslechterde de toestand, wat hem een ​​lange periode van afwezigheid van zijn post als organist in Notre Dame opleverde. Hij had al een zoon verloren aan tuberculose en zijn vrouw aan overspel. Maar de coup de grâce kwam met de dood van zijn andere zoon, 17 jaar oud, aan het front in de Grote Oorlog. Theorieën verschillen over de oorzaak, die zelfmoord of zelfs executie zou kunnen zijn geweest omdat hij weigerde te vechten. Maar Vierne moest ook de schuld dragen dat hij zelf het papierwerk voor de opstelling van zijn zoon had geregeld toen hij nog minderjarig was. Kort na de voltooiing van het Kwintet in mei 1918 werd Viernes broer René gedood – ‘verpulverd’, zoals berichten het noemden, door een granaat.

Het driedelige Kwintet, ondanks al zijn klassieke structuur en de alomtegenwoordige schaduw van Viernes harmonieleraar, César Franck, voelt nooit gekunsteld of berekend. Éric Le Sage en het Schumann Quartet geven de muziek voldoende ruimte om organisch te groeien en de afwisseling tussen tederheid en keelgrijpende kwelling volledig te registreren, terwijl een optimale balans de vaak heftige uitwisselingen tussen piano en strijkers vergemakkelijkt. Van de Lisztiaanse chromatische piano-opening en de geschokte reactie van de strijkers, tot de zwevende gevoelloosheid van het slaapliedje-achtige kwartet in het tweede deel, tot het hartverscheurende hoogtepunt van dat deel, tot het geweld van de stekende pianoakkoorden van de finale, elke door verdriet getroffen fase in dit meest aangrijpende testament van oorlogsverlies wordt onfeilbaar afgebakend.

Ondanks de gemeenschappelijke Wagner/Franck-erfenis, is dit alles een verademing vergeleken met de hedonistische weelde van Chaussons Concert van rond de eeuwwisseling. Hier wordt het ensemble vergezeld door Daishin Kashimoto, leider van de Berliner Philharmoniker en opnamepartner van Le Sage in Faurés sonates (Alpha, 7/14), wiens warmgetinte elegantie perfect past bij Chaussons wellustige romantiek. Alle zes artiesten onderhandelen onbevreesd over de onhandigheid van het hybride medium (een concerto grosso, misschien, meer dan een sextet), om nog maar te zwijgen van de botverdraaiende perversiteit van het pianospel. Texturen zijn glinsterend transparant, vooral in de adem van de frisse lucht die met het Fauré-achtige siciliaanse tweede deel komt. Vergeleken met Bolet, Perlman en de Juilliards – hoe responsief en virtuoos ze ook zijn – is er nog steeds meer urgentie en drive, en een jeugdigere energie, altijd responsief aan de bredere dramatische boog.

Absoluut dus een schijf die uitnodigt tot en de moeite loont om herhaaldelijk te luisteren: vooral, voor mij, de Vierne, die nu een vaste plaats in mijn hart der harten heeft.

‘I will make something powerful, grandiose and strong, which will stir in the heart of hearts of fathers the deepest fibres of love for a dead son.’ Just a few minutes of Vierne’s Quintet are enough to make these words, written in February 1918 to his friend and teacher Maurice Blazy, seem an understatement rather than hyperbole.

Born almost blind, Vierne struggled all his life with failing sight. Shortly before composing the Quintet, the condition worsened, imposing a long period of absence from his post as organist at Notre Dame. He had already lost a son to tuberculosis, and his wife to adultery. But the coup de grâce came with the death of his other son, aged 17, at the front in the Great War. Theories differ on the cause, which may have been suicide or even execution for refusing to fight. But Vierne also had to carry the guilt of having himself arranged the paperwork for his son’s drafting when still a minor. Shortly after the completion of the Quintet in May 1918, Vierne’s brother, René, was killed – ‘pulverised’, as reports put it, by a shell.

The three-movement Quintet, for all its classical structure and the omnipresent shadow of Vierne’s harmony teacher, César Franck, never feels contrived or calculated. Éric Le Sage and the Schumann Quartet allow enough room for the music to grow organically and to register fully the alternation between tenderness and throat-grabbing anguish, while optimal balance facilitates the often violent exchanges between piano and strings. From the Lisztian chromatic piano opening and the shell-shocked response from the strings, to the floating numbness of the lullaby-like quartet in the second movement, to that movement’s heart-rending climax, to the violence of the stabbing piano chords of the finale, every grief-stricken stage in this most poignant testament to wartime loss is unerringly delineated.

Notwithstanding the common Wagner/Franck heritage, this is all a far cry from the hedonistic turn-of-the-century opulence of Chausson’s Concert. Here the ensemble is joined by Daishin Kashimoto, leader of the Berlin Philharmonic and recording partner with Le Sage in Fauré’s sonatas (Alpha, 7/14), whose warm-toned elegance is a perfect fit for Chausson’s voluptuous romanticism. All six artists fearlessly negotiate the awkwardness of the hybrid medium (a concerto grosso, perhaps, more than a sextet), not to mention the bone-twisting perversity of the piano-writing. Textures are shimmeringly transparent, especially in the breath of the fresh air that comes with the Fauré-esque siciliano second movement. Compared to Bolet, Perlman and the Juilliards – responsive and virtuosic though they are – there is still greater urgency and drive, and a more youthful energy, always responsive to the broader dramatic arc.

Definitely, then, a disc that invites and repays repeated listening: especially, for me, the Vierne, which now has a firm place in my heart of hearts.