december 2024

MacDowell: Orchestral Works, Vol. 1

Xiayin Wang & BBC Philharmonic Orchestra o.l.v. John Wilson

John Wilson en pianist Xiayin Wang zijn de beste voorvechters van deze zelden gehoorde muziek van de Amerikaanse componist Edward MacDowell.

Er gaat nauwelijks een maand voorbij, zo lijkt het, zonder een nieuwe release van John Wilson. Of hij nu de rol van tovenaar vertolkt, die de partituren van gevestigde meesterwerken verlicht, of die van alchemist (zoals hier), die onbekende muziek van een tweede-divisie componist in goud verandert, hij heeft de Midas-touch. En Edward MacDowell, die meest Europees klinkende van de Amerikaanse componisten, verdient het aangeboren stilistische begrip van genre dat Wilson meeneemt naar het podium.

Wie heeft ooit gehoord (van) MacDowells symfonische symfonische gedicht Lancelot und Elaine (let op de ‘und’) en, na het te hebben gehoord, gevraagd waarom het niet in het reguliere repertoire staat? (Niet dat er tegenwoordig nog regelmatig symfonische symfonische gedichten van welke componist dan ook worden geprogrammeerd.) Gebaseerd op Tennysons poëtische cyclus Idylles des Konings, met Wagneriaanse leitmotieven die de gedoemde (onbeantwoorde) geliefden voorstellen en, net als zijn hele generatie, onontkoombaar beïnvloed door Liszts baanbrekende essays, kreeg MacDowells ‘Second Symphonic Poem’ zijn eerste Amerikaanse uitvoering onder leiding van niemand minder dan Arthur Nikisch.

Daarna volgt het Pianoconcert nr. 1 in a mineur, het minste van MacDowells twee pianoconcerten (de d mineur is een meesterwerk in zijn soort). Veel oudere lezers zullen zijn opgegroeid met de magnifieke opname uit 1962 van beide door Eugene List met het Orkest van de Wiener Staatsoper en Carlos Chávez. Sindsdien zijn er verschillende opmerkelijke verslagen van de twee concerten verschenen, waarvan Donna Amato (met het LPO en Paul Freeman – Olympia) in 1985 de belangrijkste zijn, Stephen Prutsman (minder overtuigend) met het National Symphony Orchestra of Ireland onder Arthur Fagen (Naxos, 2/01) en Seta Tanyel met het BBC Scottish Symphony Orchestra met Martyn Brabbins (Hyperion, 6/01). De laatste is uitstekend opgenomen, met een fijn beoordeelde balans tussen piano en orkest. De details in beide afdelingen zijn voorbeeldig. Qua tempo is echter elk deel iets ondergekookt. Xiayin Wang is dat zeker niet, ze grijpt het sologedeelte bij de nekvel, maar maakt je wel al te bewust van het luidruchtige retorische karakter van het eerste deel (het hoofdonderwerp komt nogal wat te vaak terug); het langzame deel is een rustgevend slaapliedje, de finale een adembenemende stoeipartij in het gezelschap van Saint-Saëns, Litolff, Anton Rubinstein en, het meest voor de hand liggend, Grieg. Het is opgenomen in een echte presto (7'10" vergeleken met Tanyel's 8'25"). Soms wordt helderheid opgeofferd voor snelheid en wordt de piano nogal gepest door het orkest, maar het is opwindend materiaal als je van je pianoconcerten bravoure en romantiek houdt.

Het album gaat verder met twee korte orkestrale fragmenten uit MacDowells verlaten programmatische symfonie gebaseerd op The Song of Roland, en Victor Herberts bewerking van 'To a Wild Rose', twee pagina's lang en veruit het populairste stuk van de componist, ooit in de pianokruk van elk huis in het land. Het eindigt met Lamia, een 'Derde symfonisch gedicht' (1887-88) geïnspireerd door Keats' gelijknamige gedicht uit 1820. Wilson en zijn spelers genieten van het drama en de weelderige orkestratie van dit 'Wagneriaanse' (MacDowell) essay. Bekende kampioenen en een levendige opname kunnen net genoeg zijn om promotors ervan te overtuigen om ons het live te laten horen tijdens een echt concert

Scarcely a month passes, it seems, without a new release from John Wilson. Whether in the role of sorcerer, illuminating the scores of established masterpieces, or of alchemist (as here), turning unfamiliar music by a second-division composer into gold, he has the Midas touch. And Edward MacDowell, that most European-sounding of American composers, deserves the innate stylistic understanding of genre that Wilson brings to the podium.

Who has ever heard (of) MacDowell’s symphonic tone poem Lancelot und Elaine (note the ‘und’) and, after hearing it, asked why it is not in the regular repertoire? (Not that symphonic tone poems by any composer are regularly programmed these days.) Based on Tennyson’s poetic cycle Idylls of the King, with Wagnerian leitmotifs representing the doomed (unrequited) lovers and, like all his generation, inescapably influenced by Liszt’s pioneering essays, MacDowell’s ‘Second Symphonic Poem’ received its first US performance under the baton of Arthur Nikisch, no less.

Following that comes the Piano Concerto No 1 in A minor, the lesser of MacDowell’s two piano concertos (the D minor is a masterpiece of its kind). Many older readers will have grown up with the magnificent 1962 recording of both by Eugene List with the Vienna State Opera Orchestra and Carlos Chávez. There have been several notable accounts of the two concertos since then, foremost among them Donna Amato (with the LPO and Paul Freeman – Olympia) in 1985, Stephen Prutsman (less compelling) with the National Symphony Orchestra of Ireland under Arthur Fagen (Naxos, 2/01) and Seta Tanyel with the BBC Scottish Symphony Orchestra with Martyn Brabbins (Hyperion, 6/01). The latter is superbly recorded, with a finely judged balance between piano and orchestra. Detail in both departments is exemplary. Tempo-wise, however, every movement is slightly undercooked. Xiayin Wang is certainly not that, seizing the solo part by the scruff of the neck, though making one all too aware of the boisterously rhetorical character of the first movement (its lead subject returning quite a bit too often); the slow movement is a soothing lullaby, the finale a breathless romp in the company of Saint-Saëns, Litolff, Anton Rubinstein and, most obviously, Grieg. It is taken at a true presto (7'10" compared with Tanyel’s 8'25"). Sometimes clarity is sacrificed for speed and the piano rather bullied by the orchestra, but it’s thrilling stuff if you like your piano concertos bravura and romantic.

The album continues with two brief orchestral fragments from MacDowell’s abandoned programmatic symphony based on The Song of Roland, and Victor Herbert’s arrangement of ‘To a Wild Rose’, at two pages long by far and away the composer’s most popular piece, once in the piano stool of every house in the land. It ends with Lamia, a ‘Third Symphonic Poem’ (1887 88) inspired by Keats’s eponymous poem of 1820. Wilson and his players revel in the drama and lush orchestration of this ‘Wagnerish’ (MacDowell) essay. High-profile champions and a vivid recording may just be enough to persuade promoters to let us hear it played in an actual live concert