december 2024
Brahms: Cello Sonatas
Alisa Weilerstein & Inon Barnatan
Een prachtige set cellosonates van Brahms, vol individuele persoonlijkheid en inzicht, van Alisa Weilerstein en Inon Barnatan, allemaal prachtig gespeeld en opgenomen.
Dit is nu mijn soort Brahms-spel: openhartig, elastisch en genereus geformuleerd. Alisa Weilerstein en Inon Barnatan nemen het openings-Allegro non troppo van de sonate in e mineur in een vloeiend tempo, waardoor de frases van de muziek in uitgebreide maar overtuigende paragrafen kunnen worden georganiseerd. Merk ook op hoe aandachtig ze zijn voor Brahms' expressieve markeringen, zodat de piano dolce in de tweede frase (op 0'18") wordt weergegeven in een uitzonderlijk tedere mezza voce. En deze uitvoeringen hebben een rilling die me ertoe bracht het boekje door te spitten om te controleren of het in feite studio-opnames waren (dat zijn ze); de bijna orkestrale kracht die deze muzikanten rond 4'13" overbrengen is een goed voorbeeld van deze concert-achtige elektriciteit.
In het Allegretto quasi menuetto hou ik van het levendige contrast dat ze creëren tussen het staccato openingsthema, met zijn charmante, ongemakkelijke formaliteit, en de grazioso passage die volgt (op 0'49"), die hier wordt gespeeld in onstuimige, meeslepende frasen. Ik waardeer ook hun vooruitziende doelgerichtheid in de finale, omdat ze er op de een of andere manier in slagen om details weer te geven zonder ooit de doorlopende lijn te verliezen, ondanks de contrapuntische complexiteit van de muziek. Het is een van die zeldzame interpretaties waarin het dramatische traject intact blijft van de eerste tot de laatste noot. En als je op zoek bent naar spanning, dan zou de coda (op 5'38") – die vliegt als de wind – zeker een publiek op de been en juichend krijgen voordat het laatste akkoord is weggestorven.
In de handen van Weilerstein en Barnatan is het Allegro vivace eerste deel van de F majeur Sonate ongewoon intens en bijna symfonisch. Luister bijvoorbeeld naar het ontwikkelingsgedeelte (beginnend op 3'57"), waar het duo zo gedurfd vrij is dat de frasen in één keer lijken te komen als stortregens. De levendige en bonte kleuren van Barnatans spel zijn grotendeels verantwoordelijk voor deze schijn van orkestrale rijkdom, hoewel Weilersteins tonale palet even prismatisch is. Ze kan spelen met de meest hartverwarmende toon, zoals ze doet in de prachtige cantilena aan het begin van het langzame deel, maar ze schuwt het niet om waar nodig wat grit aan haar toon toe te voegen, zoals op 0'57" in het derde deel. Terugkerend naar het Adagio affettuoso, moet ik wijzen op Barnatans verrukte realisatie van de passage op 2'22", die mij even (en heel gelukkig) verdoofd achterliet.
Misschien is mijn enige inhoudelijke kritiek op deze uitvoeringen dat beide spelers de cruciale piano- en mezza voce-markeringen bij de opening van het derde deel lijken te negeren. Mijn andere klacht, het weglaten van de herhaling van de expositie in het eerste deel van Op. 38, kan gemakkelijk worden afgedaan, omdat ik ervan uitga dat dit noodzakelijk was vanwege de lange speelduur van de cd (gelukkig is de analoge herhaling in het eerste deel van Op. 99 wel te zien). Bij het triogedeelte van dit derde deel (op 2'08") was ik echter zo bedwelmd door de verlangend tedere streling van het paar van de langwerpige frasen dat alles vergeven was. En hun jubelende verslag van de finale wordt alleen maar versterkt door de pijn die ze overbrengen in de weemoedige momenten van de muziek (op 1'42") – het is zo'n typisch Brahmsiaanse dualiteit.
Wat betreft de bewerking van de Op 78 Vioolsonate, die is bijna altijd getransponeerd van G majeur naar D; hier wordt het gespeeld op de oorspronkelijke toonhoogte. Pieter Wispelwey en Paolo Giacometti (Evil Penguin, 11/19) waren de eersten die dit probeerden, geloof ik, maar ik geef de voorkeur aan deze nieuwkomer omdat het veel natuurlijker stroomt. Wispelwey en Giacometti's focus op details heeft de neiging om de muziek van zijn verhalende kracht te beroven, iets wat Weilerstein en Barnatan het meest effectief communiceren. Het tempo van dit duo voor de openings-Vivace ma non troppo is relatief ontspannen, maar het gevoel van stille vreugde is voelbaar en de cellist toont helemaal geen gevoel van spanning in hooggelegen passages. Ik was verheugd om te ontdekken dat ze het emotionele hoogtepunt van de beweging bijna aan het einde plaatsen in de meest adembenemend zachte passage van allemaal (op 9'38").
Er zit een extatisch element in hun lezing van het Adagio, en ik kon niet anders dan denken aan deze buitengewone beweging als een diep persoonlijke boodschap aan Clara Schumann, een indruk die werd versterkt door de ontroerende kwetsbaarheid in de zuchtende zinnen van de cello op 3'24". De finale wordt gespeeld in een vloeiend tempo dat op de een of andere manier zowel natuurlijkheid als ongemak suggereert, en Weilersteins zangtalent verbindt deze instrumentale sonate met de liederen die in de kern verborgen liggen.
Brahms zei, met betrekking tot de sonate in e mineur, dat hij cello en piano als gelijkwaardige partners zag, en de technici van Pentatone hebben de twee zo perfect in evenwicht gebracht als ik ooit heb gehoord. Er zijn natuurlijk tientallen mooie opnames van Brahms' cellosonates. Ik zou bijvoorbeeld nooit de prachtig expressieve uitvoeringen van Claude Starck en Christoph Eschenbach opgeven (Claves, 4/91), een waar over het hoofd gezien juweeltje; noch zou ik afstand doen van de fel elegante verslagen van Steven Isserlis en Stephen Hough (Hyperion, 1/06); en meer recent heb ik veel gelukkige uren doorgebracht met de openhartige, welsprekende lezingen van Emmanuelle Bertrand en Pascal Amoyel (Harmonia Mundi, 10/21). Maar met de toevoeging van zo'n superlatieve interpretatie van de vioolsonate Opus 78 (op de veel wenselijkere oorspronkelijke toonhoogte), komt de nieuwe opname van Weilerstein en Barnatan direct bovenaan mijn lijst.
Now this is my kind of Brahms playing: open-hearted, elastic and generously phrased. Alisa Weilerstein and Inon Barnatan take the opening Allegro non troppo of the E minor Sonata at a flowing pace, allowing the music’s phrases to be organised in expansive yet cogent paragraphs. Note, too, how attentive they are to Brahms’s expressive markings, so that the piano dolce in the second phrase (at 0'18") is rendered in an exceptionally tender mezza voce. And these performances have a frisson that had me scouring the booklet to double-check that they were, in fact, studio recordings (they are); the near-orchestral power these musicians convey around 4'13" is a prime example of this concert-like electricity.
In the Allegretto quasi menuetto, I love the vivid contrast they make between the staccato opening theme, with its charmingly awkward formality, and the grazioso passage that follows (at 0'49"), which is played here in impetuous, sweeping phrases. I also appreciate their far-sighted purposefulness in the finale, as they somehow manage to render detail without ever losing the through-line despite the music’s contrapuntal complexity. It’s one of those rare interpretations in which the dramatic trajectory remains intact from first note to last. And if it’s thrills you’re after, the coda (at 5'38") – which flies like the wind – would surely have an audience on their feet and cheering before the final chord had died away.
In Weilerstein and Barnatan’s hands, the Allegro vivace first movement of the F major Sonata is unusually intense and almost symphonic. Listen, say, to the development section (starting at 3'57"), where the duo are so daringly free that the phrases seem to come at one like torrential sheets of rain. The vivid and variegated colouring of Barnatan’s playing is largely responsible for this semblance of orchestral richness, although Weilerstein’s tonal palette is equally prismatic. She can play with the most heart-melting tone, as she does in the exquisite cantilena near the beginning of the slow movement, yet she doesn’t shy away from adding grit to her tone where needed, as at 0'57" in the third movement. Returning to the Adagio affettuoso, I must point out Barnatan’s rapturous realisation of the passage at 2'22" as it left me momentarily (and very happily) dazed.
Perhaps my only substantive criticism of these performances is that both players seem to overlook the crucial piano and mezza voce markings at the opening of the third movement. My other complaint, the omission of the exposition repeat in the first movement of Op 38, can be easily dismissed as I assume it was necessitated by the disc’s long playing-time (happily, the analogous repeat in the first movement of Op 99 is observed). By this third movement’s trio section (at 2'08"), however, I was so intoxicated by the pair’s yearningly tender caress of the long-limbed phrases that all was forgiven. And their exultant account of the finale is only enhanced by the ache they convey in the music’s wistful moments (at 1'42") – it’s such a quintessentially Brahmsian duality.
As for the arrangement of the Op 78 Violin Sonata, it’s almost always been transposed from G major down to D; here, it’s played at the original pitch. Pieter Wispelwey and Paolo Giacometti (Evil Penguin, 11/19) were the first to try this, I believe, but I prefer this newcomer as it flows far more naturally. Wispelwey and Giacometti’s focus on detail tends to rob the music of its narrative thrust, something Weilerstein and Barnatan communicate most effectively. This duo’s tempo for the opening Vivace ma non troppo is relatively relaxed, but the sense of quiet joy is palpable and the cellist shows no sense of strain at all in high-lying passages. I was delighted to discover that they place the movement’s emotional climax nearly at the end in the most breathtakingly soft passage of all (at 9'38").
There’s an ecstatic element to their reading of the Adagio, and I couldn’t help but think of this extraordinary movement as a profoundly personal missive to Clara Schumann, an impression reinforced by the touching vulnerability in the cello’s sighing phrases at 3'24". The finale is taken at a flowing tempo that somehow suggests both naturalness and unease simultaneously, and Weilerstein’s songfulness throughout connects this instrumental sonata to the lieder hidden at its core.
Brahms said, in regards to the E minor Sonata, that he viewed cello and piano as equal partners, and Pentatone’s engineers have balanced the two as perfectly as I’ve ever heard. There are of course dozens of fine recordings of Brahms’s cello sonatas. I’d never give up Claude Starck and Christoph Eschenbach’s gorgeously expressive performances (Claves, 4/91), for example, a true overlooked gem; nor would I part with Steven Isserlis and Stephen Hough’s fiercely elegant accounts (Hyperion, 1/06); and more recently I’ve spent many happy hours with Emmanuelle Bertrand and Pascal Amoyel’s plain-spokenly eloquent readings (Harmonia Mundi, 10/21). But with the inclusion of such a superlative interpretation of the Op 78 Violin Sonata (at the far preferable original pitch), Weilerstein and Barnatan’s new recording goes straight to the top of my list.