Awards Issue 2024

Brahms: Piano Quartets Nos. 2 & 3

Christian Tetzlaff, Barbara Buntrock, Tanja Tetzlaff & Lars Vogt

Dit was de laatste opname van pianist Lars Vogt, een perfect eerbetoon aan zijn kunstenaarschap en zijn vrijgevigheid als samenwerkend muzikant.

Als je erachter komt dat een bepaalde opname de laatste is die een artiest heeft gemaakt, moedig je speculaties aan over mogelijke ‘afscheids’-kwaliteiten, wat in het geval van pianist Lars Vogt – die op maandagmiddag 5 september 2022 overleed op 51-jarige leeftijd – niet verder van de waarheid af kan zijn. Om dit te bewijzen, zijn er opnames uitgegeven van Vogts eigen Spannungen-muziekfestival van het Derde Brahms Pianokwartet uit 1999 en van het Tweede uit 2003 (beide opgenomen in Vogts ‘Complete Warner Classics Edition’ – 1/24). Daar liggen de accenten vaak zwaarder, vooral in de finale van de A majeur, die in 2022 een stuiterende Hongaarse smaak krijgt, die ook scherper is ingezonken. Natuurlijk hebben de verschillende strijkers grote invloed op de algehele stijl van de uitvoeringen, waarbij cellist Heinrich Schiff meer naar buiten toe demonstratief is dan Ondines Tanja Tetzlaff, hoe gevoelig ze ook is.

Interessant dat de consensus onder de spelers over de opname van het epische A major-werk uit 2022 is dat het een ‘lichter en relatief eenvoudig’ stuk is, een opvallende definitie gezien de vaak compromisloze ritmische stuwkracht van de muziek, vooral in het eerste deel. Het tweede deel, met zijn bekentenisuitbarstingen – eerst van de piano alleen, daarna van het hele ensemble, geleid door de strijkers – is een van Brahms’ creatieve meesterzetten, die je na het horen nooit meer vergeet. Beide uitvoeringen leveren prachtig op, maar voor een hartstochtelijk gevoel van wanhoop moet je je wenden tot het Beaux Arts Trio met altviolist Walter Trampler (Philips/Decca, 9/80) of het Festival Quartet met pianist Victor Babin (RCA, 10/64).

Deze alternatieve aanbevelingen gelden ook voor het tragische C mineur Kwartet, waar ik van de twee versies van Vogt de optie uit 1999 prefereer met violiste Antje Weithaas, altvioliste Kim Kashkashian en cellist Boris Pergamenschikow, die vooral welbespraakt is in zijn solo aan het begin van het Andante. Maar Vogt excelleert in beide uitvoeringen, als een verkwikkende eerste onder gelijken in 1999-2003, en als een onverzettelijk scherpzinnige speelkameraad zes maanden voor zijn dood, een opname die ook geniet van een superieur uitgebalanceerd geluid. Zijn manier van omgaan met deze onaantastbare meesterwerken verdient het om gehoord te worden.

Collega-pianist Víkingur Ólafsson deelde een aangrijpende tekst die Vogt hem had gestuurd vlak voordat Ólafsson het podium opging om op te treden, twee weken voor Vogts dood. De boodschap bevat de woorden: 'Geniet van de muziek. Alles is zo kwetsbaar.’ Passie en kwetsbaarheid vormen samen de essentie van Vogts kunst, vooral in de context van deze prachtige muziek.

To learn that a particular recording is the last that an artist had made is to encourage speculation about possible ‘valedictory’ qualities, which in the case of pianist Lars Vogt – who died on the afternoon of Monday September 5, 2022, aged 51 – couldn’t be further from the truth. To prove the point, there are issued recordings from Vogt’s own Spannungen music festival of the Third Brahms Piano Quartet from 1999, and of the Second from 2003 (both contained in Vogt’s ‘Complete Warner Classics Edition’ – 1/24). There the emphases tend to be heavier, especially in the finale of the A major, which in 2022 takes on a bouncy Hungarian flavour, more keenly inflected, too. Of course, the different string players greatly influence the overall style of the performances, cellist Heinrich Schiff being more outwardly demonstrative than Ondine’s Tanja Tetzlaff, sensitive though she is.

Interesting that the consensus among the players on the 2022 recording of the epic A major work is of a ‘lighter and relatively straightforward’ piece, a striking definition given the music’s often uncompromising rhythmic thrust, especially in the first movement. The second movement, with its confessional outbursts – first from the piano alone, then from the whole ensemble, led by the strings – is one of Brahms’s creative masterstrokes, once heard never forgotten. Both performances deliver handsomely, but for an impassioned sense of desperation you need to turn to the Beaux Arts Trio with viola player Walter Trampler (Philips/Decca, 9/80) or the Festival Quartet with pianist Victor Babin (RCA, 10/64).

These alternative recommendations apply equally to the tragic C minor Quartet, where of the two Vogt versions I prefer the 1999 option with violinist Antje Weithaas, viola player Kim Kashkashian and cellist Boris Pergamenschikow, who is especially eloquent in his solo at the start of the Andante. But Vogt excels in both performances, as a bracing first among equals in 1999-2003, and as an unwaveringly perceptive playing companion six months before his death, a recording that also enjoys superbly balanced sound. His way with these unassailable masterpieces deserves to be heard.

Fellow pianist Víkingur Ólafsson shared a poignant text Vogt had sent him just before Ólafsson went on stage to perform, two weeks prior to Vogt’s death. The message includes the words: ‘Enjoy the music. Everything is so fragile.’ Passion and fragility combine to form the essence of Vogt’s art, especially in the context of this wonderful music.