Awards Issue 2024
Elgar: Violin Concerto, Op. 61
Vilde Frang & Deutsches Symphonie-Orchester Berlin o.l.v. Robin Ticciati
Elgars prachtige Vioolconcert krijgt een uitvoering van buitengewone expressie van Vilde Frang, ondersteund door orkestspel met grote gevoeligheid.
Enkele van de allerbeste opnames van Elgars Vioolconcert brengen me in mijn verbeelding terug naar de Queen’s Hall op 10 november 1910, toen Elgar Fritz Kreisler dirigeerde in een inmiddels legendarische wereldpremière. Deze nieuwkomer is er daar één van. Ik doe dat om mezelf een gevoel van frisse ontdekking op te roepen en om Elgars ontvouwende reis te volgen alsof het de eerste keer is, en Vilde Frangs uitvoering is een echte verkenning vanaf haar vertraagde entree – een onverwacht en magisch effect dat dat eerste publiek boeide en hier opnieuw boeit.
Die solo-intrede wordt vertraagd vanwege de ouderwetse ‘dubbele’ expositie, die Elgar inzet zoals in de Vioolconcerten van Beethoven en Brahms, hoofdbestanddelen van Kreislers repertoire. Het publiek in 1910 had toen, heel natuurlijk, kunnen verwachten dat de beweging dramatisch zou pauzeren richting het einde voor een geïnterpoleerde cadens zoals in die werken – maar dat gebeurt niet en in plaats daarvan loopt het overhaast naar een einde. Deze structurele verrassing roept op zichzelf al een vraag op, wat suggereert dat er iets essentieels voor het betoog onuitgesproken blijft. Pas wanneer de ‘rondo’-finale op het punt lijkt te staan om naar zijn eigen opwindende conclusie te gaan, slaat Elgar, zonder waarschuwing, een onverwachte hoek om: een koude wind waait de tuin in terwijl de zon achter een wolk verdwijnt en de muziek hartverscheurend terugkeert naar het eerste deel zelf – de uitgebreide ‘begeleide’ cadens is plotseling bij ons en het hele werk draait onherroepelijk om zijn as. We zijn nu zo bekend met dit opmerkelijke moment dat het al te verwacht en ‘geïnterpreteerd’ kan lijken, maar het zou de luisteraar in feite nog steeds moeten shockeren en achtervolgen en klinken alsof het daadwerkelijk geïmproviseerd is. Dat doet het hier met een griezelig en verwoestend effect.
Toen ik Vilde Frang voor het eerst live de Elgar hoorde spelen in Cardiff met het CBSO begin 2023, voelde ik dat hier al een interpretatie rijp was voor opname. Een jaar later deed ze dat, in de glorieuze Jesus-Christus-Kirche in Berlijn, met Robin Ticciati en zijn Deutsches Symphonie-Orchester in perfect uitgebalanceerd geluid. Haar toon is prachtig gefocust en geprojecteerd en de opname legt dit heel natuurlijk vast - Frang kan het orkest zeker domineren als dat nodig is, maar in tegenstelling tot velen forceert ze haar strijkstok nooit onnatuurlijk. Ze heeft volledige technische controle, maar vestigt nooit de aandacht op louter virtuositeit omwille van de virtuositeit zelf: haar begrip van Elgars caleidoscopische schrijfstijl is aangeboren en instinctief op alle niveaus en ze brengt de verschillende functies van retoriek en rhapsodie over, en alles wat daartussen zit, alsof het uit de geest van de violist-componist komt. Het is hier dat ze scoort ten opzichte van zoveel van haar voorgangers op plaat door het volledige expressieve scala van een echt symfonische partituur te geven: van het kleinste gefluister tot de meest gedurfde declamatie, elke nuance komt met totale overtuiging naar voren.
Net als bij de geweldige Tweede symfonie van 1911, vertegenwoordigt het Vioolconcert ook, in Elgars woorden, 'de gepassioneerde pelgrimstocht van de ziel' en iedereen die betrokken was bij deze Berlijnse sessies identificeert zich volledig met deze overweldigende emotionele reis in een geest van spontaniteit en elektriciteit. Dat gevoel van het betrokken partnerschap is vrij opmerkelijk, en Ticciati zorgt ervoor dat Frang in staat is om te converseren en een echte dialoog te vormen met haar collega's in elke fase en creëert een perfecte integratie tussen hen. Ik heb bijvoorbeeld zelden zo'n gevoelig pianissimo spel van orkestrale strijkers gehoord als hier, wanneer ze de solist ondersteunen in biechtende intimiteit. Zulke intimiteit kleurt ook haar heerlijke toegiften – een idiomatische transcriptie van Elgars prachtige orkestrale miniatuur Carissima (1913) voor viool en piano en de welkome verfrissing van Lloyd Webber Snr’s sfeervolle fluit-en-pianostuk The Gardens at Eastwell (1982) voor viool en strijkers.
Eerder dit jaar luisterde ik naar alle beschikbare opnames van het Violin Concerto for a Gramophone Collection (2/24). Ondanks de jonge Yehudi Menuhin is het nog steeds een kwestie van grote spijt dat Kreisler uiteindelijk niet werd overgehaald om het werk op te nemen met de componist aan het roer: het zou ongetwijfeld een heel speciale rilling zijn geweest om alleen al zijn unieke toon te horen, die tenslotte in Elgars oor zat toen hij het schreef. Interpretaties zijn sindsdien sterk uiteengelopen, maar ik heb geen moment geaarzeld om James Ehnes met de overleden Andrew Davis bovenaan de moderne stapel te zetten. Het grootste compliment dat ik Frang en Ticciati kan geven, is dat ik het nu heel moeilijk zou vinden om deze twee te scheiden: Ehnes, live vastgelegd in de Queen Elizabeth Hall, heeft een intuïtieve beheersing en moeiteloze controle, maar soms heeft Frang nog dieper inzicht en een breder referentiekader. Ze krijgt ook een warmere, openere opname. Elke liefhebber van Elgars meesterwerk zou deze magnifieke toevoeging aan de bibliotheek moeten proberen te horen.
Some of the very best recordings of Elgar’s Violin Concerto take me back in my imagination to the Queen’s Hall on November 10, 1910, when Elgar conducted Fritz Kreisler in a now legendary world premiere. This newcomer is one of these. I do so in order to conjure for myself a sense of fresh discovery and to try and follow Elgar’s unfolding journey as if for the first time, and Vilde Frang’s performance is a genuine exploration right from her delayed entrance – an unexpected and magical effect which captivated that first audience and captivates again here.
That solo entry is delayed because of the old-fashioned ‘double’ exposition, which Elgar deploys as in the Violin Concertos of Beethoven and Brahms, staples of Kreisler’s repertoire. The audience in 1910 might then, quite naturally, have expected the movement to pause dramatically towards its conclusion for an interpolated cadenza as in those works – but it does not and instead runs precipitately to a close. This structural surprise poses a question in itself, suggesting that something vital to the argument remains unsaid. Only when the ‘rondo’ finale seems about to run to its own exhilarating conclusion does Elgar, without warning, turn an unexpected corner: a chill wind blows into the garden as the sun goes behind a cloud and the music returns heartbreakingly to the first movement itself – the extended ‘accompanied’ cadenza is suddenly upon us and the whole work turns irrevocably on its axis. We are now so familiar with this remarkable moment that it can seem all too expected and ‘interpreted’, but it should in fact still shock and haunt the listener and sound as if actually improvised. It does so here to uncanny and devastating effect.
When I first heard Vilde Frang perform the Elgar live in Cardiff with the CBSO early in 2023 I felt that here, already, was an interpretation ripe for recording. A year later she did so, at Berlin’s glorious Jesus-Christus-Kirche, with Robin Ticciati and his Deutsches Symphonie-Orchester in perfectly balanced sound. Her tone is beautifully focused and projected and the recording captures this very naturally – Frang can certainly dominate the orchestra if needed but, unlike many, she never forces her bow unnaturally. She is in complete technical command but never draws attention to mere virtuosity for its own sake: her understanding of Elgar’s kaleidoscopic writing is innate and instinctive at all levels and she conveys the different functions of rhetoric and rhapsody, and all else in between, as if from within the violinist-composer’s mind. It is here that she scores over so many of her predecessors on record in giving the full expressive gamut of a truly symphonic score: from the tiniest whisper to the boldest declamation, every nuance emerges with total conviction.
As with the great Second Symphony of 1911, the Violin Concerto also represents, in Elgar’s words, ‘the passionate pilgrimage of the soul’ and all involved in these Berlin sessions identify completely with this overwhelming emotional journey in a spirit of spontaneity and electricity. That sense of the partnership involved is quite remarkable, and Ticciati ensures that Frang is able to converse and form a genuine dialogue with her colleagues at every stage and creates a perfect integration between them. I have, for instance, rarely heard such sensitive pianissimo playing from orchestral strings as here when they support the soloist in confessional intimacy. Such intimacy also colours her delicious encores – an idiomatic transcription of Elgar’s lovely orchestral miniature Carissima (1913) for violin and piano and the welcome refreshing of Lloyd Webber Snr’s atmospheric flute-and-piano piece The Gardens at Eastwell (1982) for violin and strings.
Earlier this year I listened to all available recordings of the Violin Concerto for a Gramophone Collection (2/24). The young Yehudi Menuhin notwithstanding, it is still a matter of great regret that Kreisler wasn’t ultimately persuaded to record the work with the composer at the helm: there would undoubtedly have been a very special frisson just in hearing his unique tone, which was, after all, in Elgar’s ear as he wrote it. Interpretations have since varied widely but I had no hesitation in putting James Ehnes with the late Andrew Davis at the top of the modern pile. The greatest compliment I can pay Frang and Ticciati is to say that I would now find it very difficult to separate these two: Ehnes, captured live in the Queen Elizabeth Hall, has an intuitive mastery and effortless control but at times Frang has even deeper insight and a wider frame of reference. She is also given a warmer, more open recording. Every lover of Elgar’s masterpiece should try to hear this magnificent addition to the library.