november 2024
Ravel: The Complete Works with Piano
François-Xavier Poizat
In 2025 viert Ravel zijn 150e verjaardag en voorafgaand daaraan brengt François-Xavier Poizat ons een triomfantelijke set van zijn complete oeuvre voor piano – of het nu solo, kamermuziek, concerten of vocale werken betreft.
Blijkbaar beginnen de festiviteiten voor het 150-jarig jubileum van Maurice Ravel in 2025 al ruim van tevoren, met François-Xavier Poizat als eerste in de rij. Hij biedt een set van zes cd's aan met alle werken van de componist met piano. Alle solo- en kamermuziekstukken, concerten en vocale muziek zijn hier te vinden, samen met de vroege C sharp minor Menuet, Sérénade grotesque en Vioolsonate, maar geen van de andere postume items of ephemera die vaak in uitgebreide Ravel-edities voorkomen.
En wat een verbluffende collectie is dit! Om te beginnen past het kristalheldere geluid perfect bij het repertoire en legt het de schitterend legendarische akoestiek van de Salle de Musique in La Chaux-de-Fonds perfect vast. En dan is er nog Poizats opmerkelijke pianospel. Zijn klavierkunstenaarschap belichaamt alle beste kwaliteiten die kenmerkend zijn voor Ravels grootste vertolkers. Denk aan Arturo Benedetti Michelangeli's laserachtige precisie en tonale toepassing, Jean-Yves Thibaudet's heldere stemvoering, Marcelle Meyer's meervoudige gevoeligheid en Robert Casadesus' classicisme, allemaal in één. Ja, Poizat is zo goed! Bovendien offert de heldere frasering van de pianist nooit zijn ritmische ruggengraat op, terwijl de glinsterende transparantie van zijn texturen van boven naar beneden analoog is aan het bekijken van favoriete impressionistische schilderijen die een grondige restauratie en reiniging hebben ondergaan.
De solo-pianowerken wemelen van de onthullingen. In Miroirs roepen de gelijkmatigheid en controle die Poizat aan de linkerhand-arpeggio's in 'Une barque sur l'océan' geeft, levendig kalme wateren en opkomende golven op, terwijl zijn brede palet aan nuances multidimensionale perspectieven creëert in 'La vallée des cloches'. In een tijdperk waarin jonge virtuoze hotshots door Gaspard de la nuit’s ‘Scarbo’ razen, herstelt Poizat decennia van ontbrekende lilt en speelsheid in de herhaalde- en dubbele nootsequenties, waardoor de abrupte stemmingswisselingen het karakter kunnen vestigen. Door de voorkeur te geven aan een heldere, droge-puntprecisie boven snelle gladheid, klinkt Le tombeau de Couperin’s Toccata sneller dan het in werkelijkheid gebeurt. In tegenstelling tot de doorlopende nootspin die je vaak hoort in de Prélude van de suite, voegen Poizats liberale pedaalslag en dynamische vrijheid een welkome expressieve warmte toe aan de mix. Soortgelijke observaties zijn van toepassing op de finale van de Sonatine en de introspectieve episodes in een oordeelkundig getemporeerd Valses nobles et sentimentales. In La valse (via Alexander Ghindins uitvoeringseditie uit 2001) deelt Poizat rubato uit in de beste smaak, en roert de climaxen op zonder definitie te verliezen in de lage registers en fortissimo akkoorden. De ‘gecontroleerde volatiliteit’ van de interpretatie (vergeef me mijn oxymoron) doet me denken aan de Roger Muraro-opname die werd gestolen voor de beruchte Joyce Hatto CD-editie, en dat is een compliment! Louis Schwizgebel sluit zich aan bij Poizat voor de glinsterende Sites auriculaires, terwijl Anaïs Cassiers een vijfde hand verleent voor de vreemde kleine Frontispice, waarvan het polytexturale openingsgedeelte aantoonbaar een voorbode is van Conlon Nancarrows Studies for Player Piano.
De esthetische waarden van violist Michael Foyle komen op elk niveau overeen met die van Poizat, van de expressieve economie en ensemblesynchroniciteit in hun lezing van zowel sonates als Tzigane, om nog maar te zwijgen van een van de meest heldere maar intens gefocuste versies van het A mineur Trio op plaat. Poizats programmeringsconcept geeft ons ook een overzicht van Ravels liederen die gemakkelijk kunnen wedijveren met EMI's mijlpaalcyclus uit 1985. Je hebt geen gedrukte tekst nodig om Thomas Doliés precieze frasering en onberispelijke dictie te waarderen, of het nu gaat om de Histoires naturelles of de prachtig bewerkte Chansons madécasses. Brenda Poupards zilveren timbre past net zo goed bij haar selecties als Suzanne Jerosme's donkerdere timbre en meer uitgesproken vibrato.
Wat de twee pianoconcerten betreft, heb ik zelden de zachtste concertante hout- en koperblazersinteracties zo specifiek in het eerste deel van het G-majeurstuk horen samenkomen, en de lange trillers in de herhaling van het tweede thema doen ook niet denken aan een zingende zaag, in die mate dat ze Michelangeli het vuur aan de schenen leggen. In de levendige finale zorgt dirigent Simone Menezes ervoor dat we elk detail van Ravels verbazingwekkende orkestratie in een ideaal perspectief horen, van de onconventionele pizzicato contrabasaccenten en grommende trombones tot de haastige articulatie van de perpetuum mobile strijkers op ongeveer 2'40". De suggestieve bijdragen van de althobo-solist Emily Cockbill in het langzame deel verdienen ook vermelding. Elke orkestrale draad van de zich langzaam ontvouwende oeroude gerommel aan het begin van het Concerto voor de linkerhand is te onderscheiden, en dat zonder ook maar een beetje klinisch of onnodig ontleed te klinken. De lange mars bouwt op van een gemompel tot zijn volmondige hoogtepunt, terwijl Poizat zijn briljante virtuositeit als teamspeler integreert in het orkestrale weefsel, in plaats van de schijnwerpers op zich te nemen. En wie had gedacht dat Poizat jazz-chops had? Eigenlijk is zijn mash-up van Ravels Pavane pour une infante défunte met de standaard ‘The Lamp is Low’ is niet bepaald een nieuw idee: ik hoorde George Shearing jaren geleden precies hetzelfde doen tijdens een concert!
De stijlvolle productiewaarden van Aparté strekken zich uit tot een boekje van 124 pagina’s met volledige teksten en vertalingen, uitstekende foto’s en essays, plus alle leden van het Philharmonia Orchestra individueel vermeld. Het is te vroeg om de absolute winnaar van de nieuwe release van het Ravel-jaar te voorspellen, maar Poizat’s verbluffende uitvoeringen zouden wel eens boven een groot deel van de concurrentie kunnen uittorenen. Geen enkele Ravel-liefhebber mag deze belangrijke release missen.
Apparently 2025’s Maurice Ravel 150th-anniversary festivities are starting well in advance, with François-Xavier Poizat at the front of the line. He offers a six-CD set that features the composer’s complete works involving piano. All of the solo and chamber pieces, concertos and vocal music are here, along with the early C sharp minor Menuet, Sérénade grotesque and Violin Sonata, but none of the other posthumous items or ephemera that often turn up in comprehensive Ravel editions.
And what a stunning collection this is! For starters, the crystalline sound ideally suits the repertoire, and captures the resplendently fabled acoustics of the Salle de Musique at La Chaux-de-Fonds to perfection. Then there is Poizat’s remarkable pianism. His keyboard artistry embodies all the best qualities characterising Ravel’s greatest interpreters. Think of Arturo Benedetti Michelangeli’s laser-like precision and tonal application, Jean-Yves Thibaudet’s clarity of voicing, Marcelle Meyer’s multi-level sensitivity and Robert Casadesus’s classicism all rolled into one. Yes, Poizat is that good! What is more, the pianist’s limpid phrasing never sacrifices rhythmic backbone, while the glistening transparency of his textures from top to bottom is analogous to viewing favourite Impressionist paintings that have undergone major conservation and cleaning.
The solo piano works abound with revelations. In Miroirs, the evenness and control that Poizat brings to the left-hand arpeggios in ‘Une barque sur l’océan’ vividly evoke calm waters and cresting waves, while his wide palette of nuances creates multi-dimensional perspectives throughout ‘La vallée des cloches’. In an era where young virtuoso hotshots race through Gaspard de la nuit’s ‘Scarbo’, Poizat restores decades of missing lilt and playfulness to the repeated- and double-note sequences, allowing the abrupt mood changes to establish character. By favouring crisp dry-point precision over speedy glibness, Le tombeau de Couperin’s Toccata sounds faster than it actually transpires. In contrast to the run-on note-spinning one often hears in the suite’s Prélude, Poizat’s liberal pedalling and dynamic latitude add welcome expressive warmth to the mix. Similar observations apply to the Sonatine’s finale and the introspective episodes in a judiciously paced Valses nobles et sentimentales. In La valse (via Alexander Ghindin’s 2001 performing edition), Poizat doles out rubato in the best of taste, and stirs up the climaxes without losing definition in the low-register rumbles and fortissimo chords. The interpretation’s ‘controlled volatility’ (forgive my oxymoron) reminds me of the Roger Muraro recording that was stolen for the notorious Joyce Hatto CD edition, and that’s a compliment! Louis Schwizgebel joins Poizat for the glistening Sites auriculaires, while Anaïs Cassiers lends a fifth hand for the strange little Frontispice, whose polytextural opening section arguably presages Conlon Nancarrow’s Studies for Player Piano.
Violinist Michael Foyle’s aesthetic values jibe with Poizat’s on every level, from the expressive economy and ensemble synchronicity in their reading of both sonatas and Tzigane, not to mention one of the most lucid yet intensely focused versions of the A minor Trio on record. Poizat’s programming concept also gives us an overview of Ravel’s songs that easily rivals EMI’s landmark 1985 cycle. One doesn’t need a printed text to appreciate Thomas Dolié’s precise phrasing and impeccable diction, be it in the Histoires naturelles or the exquisitely wrought Chansons madécasses. Brenda Poupard’s silvery timbre befits her selections as much as Suzanne Jerosme’s darker timbre and more pronounced vibrato.
As for the two piano concertos, I’ve rarely heard the softest concertante woodwind and brass interactions align so specifically in the G major’s first movement, nor the second theme recapitulation’s long trills evoke a musical saw to the extent that they give Michelangeli a run for his money. In the vivid finale, conductor Simone Menezes ensures that we hear every detail of Ravel’s amazing orchestration in ideal perspective, from the off-beat pizzicato double bass accents and snarling trombones to the scurrying articulation of the perpetuum mobile strings at around 2'40". Cor anglais soloist Emily Cockbill’s evocative contributions in the slow movement also deserve mention. Each orchestral strand of the slowly unfolding primeval rumblings at the Concerto for the Left Hand’s outset can be discerned, and without sounding the least bit clinical or unduly dissected. The long march builds up from a murmur to its full-throated apogee, while Poizat integrates his brilliant virtuosity within the orchestral fabric as a team player, rather than hogging the spotlight. And who knew that Poizat had jazz chops? Actually, his mash-up of Ravel’s Pavane pour une infante défunte with the standard ‘The Lamp is Low’ isn’t exactly a new idea: I heard George Shearing do exactly the same thing in a concert years ago!
Aparté’s classy production values extend to a 124-page booklet including full texts and translations, excellent photos and essays, plus all the Philharmonia Orchestra’s members individually credited. It’s too early to predict the Ravel year’s outright new-release winner, yet Poizat’s stunning performances may well tower over much of the competition. No Ravel lover should miss this important release.