oktober 2024

Gesualdo: Silenzio mio. Il quarto libro di madrigali

Collegium Vocale Gent o.l.v. Philippe Herreweghe

De getalenteerde groep Collegium Vocale Gent van Philippe Herreweghe brengt warmte, pathos en onberispelijke samenzang in dit inventieve programma met werken van Gesualdo.

Ik verwelkom deze nieuwe toevoeging aan ons collectieve begrip van de Prins van Venosa van harte. Niet langer de hoofdrolspeler als moorddadige madrigalist, hebben recente opnames de aandacht gevestigd op de complexiteit van zijn tekstzetting, van de 'maniëristische' benadering van Concerto Italiano tot de intieme, kwikzilverachtige klanken van Les Arts Florissants. Toch slaat Philippe Herreweghe's meedogenloos perfecte Collegium Vocale Gent hier een iets ander pad in door een enigszins kerkelijk geluid op te roepen door het gebruik van enkele stemmen en heerlijk subtiele luit in ambient-omgevingen. Over het algemeen leunen zijn zangers naar dissonantie zonder een spoor van verrassing en zo worden Gesualdo's harmonische excentriciteiten verzacht door understatement en onberispelijke ensemblezang.

Deze zangers openen met het sublieme ‘Luci serene e chiare’, schitteren bijna in hun eerste regel (‘Ogen kalm en bleek’) en vinden een sensualiteit en berusting in de laatste twee regels (‘Een ziel, in vuur en vlam en bloedend, vernietigt zichzelf zonder te lijden en sterft zonder te kwijnen’), eindigend met een vakkundig beheerste zuchtende cadans. Boek 4 wordt al lang gezien als het begin van een nieuwe stijl, een stijl die tegenstellingen en tegenstellingen onderzoekt en exploiteert. ‘Moro, e mentre sospiro’ is een goed voorbeeld met zijn reeks zuchten (‘Ik sterf, en terwijl ik verstrijk …’). Ik heb ooit Les Arts Florissants’ gebrek aan hectische glans geprezen, maar met Herreweghe’s lichte toets kantelt zijn nadruk weg van het zuchten van het gedicht naar het wegvliegen ervan.

Mijn favorieten zijn veruit de stridente homofone passages van de slang in ‘Se chiudete nel core’, die fel contrasteren met Cupido’s heerlijke aanwezigheid, en de fladderende sopranen in ‘Mentre gira costei’. Toch vraag ik me soms af of het geluid af en toe verbleekt van de kleur en warmte die Gesualdo’s tegenstellingen in andere interpretaties voeden. Ik ben een enorm bewonderaar van Herreweghe’s zorgvuldige, doordachte werk, maar in dit vierde boek verlang ik ernaar dat hij iets gevaarlijker leeft. Over het algemeen vind ik Les Arts Florissants nog steeds boeiender, maar dit nieuwe album is zo prachtig dat ik weet dat ik er vaak naar terug zal keren.

I warmly welcome this new addition to our collective understanding of the Prince of Venosa. No longer headlining as a murderous madrigalist, recent recordings have drawn attention to the intricacies of his text-setting, from the ‘mannerist’ approach of Concerto Italiano to the intimate, quicksilver strains of Les Arts Florissants. Yet here, Philippe Herreweghe’s relentlessly perfect Collegium Vocale Gent take a slightly different path by evoking a somewhat churchy sound through the use of single voices and deliciously subtle lute in ambient surroundings. Broadly speaking, his singers lean into dissonance without a hint of surprise and thus Gesualdo’s harmonic eccentricities are soothed by understatement and impeccable ensemble singing.

Opening with the sublime ‘Luci serene e chiare’, these singers almost shimmer on their first line (‘Eyes placid and pale’) and find a sensuality and resignation in the last two lines (‘A soul, ablaze and bleeding, destroys itself without suffering and dies without languishing’), ending with a skilfully managed sighing cadence. Book 4 has long been seen as the start of a new style, one exploring and exploiting contradictions and opposites. ‘Moro, e mentre sospiro’ is a good example with its sequence of sighs (‘I die, and as I expire …’). I once praised Les Arts Florissants’ lack of frenetic sheen but with Herreweghe’s light touch his emphasis tilts away from the poem’s sighing towards its flying away.

My favourites by far are the strident homophonic passages of the serpent in ‘Se chiudete nel core’, which contrasts vividly with Cupid’s delicious presence, and the fluttering sopranos in ‘Mentre gira costei’. Yet at times I wonder if the sound is occasionally blanched of the colour and warmth that fuel Gesualdo’s opposites in other interpretations. I’m an enormous admirer of Herreweghe’s careful, thoughtful work but in this fourth book I long for him to live a little more dangerously. Overall, I still find Les Arts Florissants more engaging, but this new album is so gorgeous I know I will return to it often.