juli 2024

Forgotten Sounds

Graeme Steele Johnson

Een fascinerende vondst, liefdevol opnieuw gemaakt: het Octet van Charles Martin Loeffler werd na de première in 1897 door de componist op de plank gelegd, maar we kunnen het nu in al zijn elegantie en stijl horen.

Charles Martin Loeffler (1861-1935) is een van de meest fascinerende figuren in de Amerikaanse muziek. Geboren in de buurt van Berlijn en opgegroeid in de Elzas, Hongarije en wat nu Oekraïne is, studeerde en werkte hij in Berlijn en Parijs voordat hij op 20-jarige leeftijd in de VS belandde, waar hij assistent-concertmeester werd bij het onlangs opgerichte Boston Symphony – en zijn muziek weerspiegelt zijn vreemde, pan-Europese achtergrond. De ene passage klinkt misschien als Wagner of Strauss en de volgende als Fauré (een vriend van hem) of Debussy.

Hij was, net als zijn tijdgenoot Paul Dukas, ongelooflijk zelfkritisch, en het Octet dat op deze Delos-opname wordt gepresenteerd, is een goed voorbeeld van zijn nauwkeurigheid. Het ging in première in Boston in 1897 door het Kneisel Quartet en collega's van het BSO, maar werd daarna op de plank gelegd en nooit meer gepubliceerd of gehoord. Klarinettist Graeme Steele Johnson vond de partituur in de Library of Congress en besteedde een jaar aan het samenstellen van een werkende partituur uit het zwaar bewerkte manuscript – en voor die liefdesarbeid ben ik persoonlijk enorm dankbaar.

Het Octet is geschreven voor de ongebruikelijke combinatie van twee klarinetten, harp, strijkkwartet en bas en begint in een Brahmsiaanse modus (de dreunende kwinten in de lagere snaren doen denken aan Brahms’ Eerste Serenade), maar al snel verandert een reeks heletoonsschalen het accent van Duits naar Frans. Wat echter opmerkelijk is, is hoe naadloos hij deze ‘accenten’ samenvoegt – het vloeit allemaal zo natuurlijk.

Brahms’ geest duikt weer op in het prachtige langzame deel (dit keer een eerbetoon aan het Klarinetkwintet, misschien?), en na een zangerig duet voor de twee klarinetten (op 4'51") geeft het uitgebreide slotgedeelte (op 6'10") zich geleidelijk over aan Straussiaanse verrukking. Vreemd genoeg is de finale van alla zingara niet bepaald zigeunerachtig. De langzame introductie heeft inderdaad een Slavisch karakter, maar is meer Russisch dan Midden-Europees. En sommige van de volkse thema's klinken voor mij alsof ze een Anglo-Ierse klik hebben (op 1'47"). Maar toch hangt het allemaal magisch samen. De uitvoering is fantastisch en rijk opgenomen, en ik heb er obsessief naar geluisterd.

Het programma opent met Johnsons bewerking van Debussy's Prélude à L'après-midi d'un faune voor hetzelfde ensemble als Ravels Introduction and Allegro (fluit, klarinet, harp en strijkkwartet) plus een bas. En voor een mooie toegift na het Octet spelen Johnson en harpiste Bridget Kibbey hun bewerking van Loefflers lied 'Timbres oubliés'. 'Forgotten Sounds' staat direct bovenaan mijn 'Best of 2024'-lijst.

Charles Martin Loeffler (1861-1935) is one of the most fascinating figures in American music. Born near Berlin and raised in Alsace, Hungary and what’s now Ukraine, he studied and worked in Berlin and Paris before ending up in the US at the age of 20, where he became assistant concertmaster with the recently formed Boston Symphony – and his music reflects his strange, pan-European background. One passage may sound like Wagner or Strauss and the next like Fauré (a friend of his) or Debussy.

He was, like his contemporary Paul Dukas, incredibly self-critical, and the Octet presented on this Delos recording is a prime example of his exactitude. Premiered in Boston in 1897 by the Kneisel Quartet and colleagues from the BSO, it was then shelved and never published nor heard again. Clarinettist Graeme Steele Johnson found the score in the Library of Congress and spent a year putting together a working score from the heavily edited manuscript – and for that labour of love, I for one am immensely grateful.

Scored for the unusual combination of two clarinets, harp, string quartet and bass, the Octet begins in a Brahmsian mode (the droning fifths in the lower strings bring Brahms’s First Serenade to mind) but before long a series of whole-tone scales changes the accent from German to French. What’s remarkable, though, is how seamlessly he marries these ‘accents’ together – it all flows so naturally.

Brahms’s spirit reappears in the gorgeous slow movement (this time paying homage to the Clarinet Quintet, perhaps?), and after a lilting duet for the two clarinets (at 4'51") the extended closing section (at 6'10") gradually gives in to Straussian rapture. Oddly, the alla zingara finale isn’t especially gypsy-like. Indeed, while the slow introduction does have a Slavic character, it’s more Russian than Central European. And some of the folksy themes sound to me as if they have an Anglo-Irish snap (as at 1'47"). Yet again, though, it all hangs together magically. The performance is superb and richly recorded, and I’ve been listening to it obsessively.

The programme opens with Johnson’s arrangement of Debussy’s Prélude à L’après-midi d’un faune for the same ensemble as Ravel’s Introduction and Allegro (flute, clarinet, harp and string quartet) plus a bass. And, for a lovely encore after the Octet, Johnson and harpist Bridget Kibbey play their arrangement of Loeffler’s song ‘Timbres oubliés’. ‘Forgotten Sounds’ goes straight to the top of my ‘Best of 2024’ list.