april 2024

Beethoven for Three: Symphony No. 4 and Op. 97

Leonidas Kavakos, Yo‑Yo Ma & Emanuel Ax

Drie stersolisten genieten duidelijk van een even fascinerend als lonend project: dit keer is het de Vierde van Beethoven, getranscribeerd.

Mijn collega Andrew Farach-Colton sloot zijn recensie van het vorige deel, van de Pastorale en het Pianotrio Opus 1 nr. 3 (12/22), af met het verzoek: ‘Kunnen we [Symfonieën] nr. 4 en 7 als volgende horen, alstublieft?’

Zijn roep is verhoord, want hier is de Vierde die, net als de Zesde, met veel flair is overgeschreven door pianist Shai Wosner. En net als AFC ben ik erg blij dat ik deze herwerking ben tegengekomen. Soms kan een kamerbewerking van een orkestwerk ongemakkelijk tussen de kleur van het origineel en de spanning staan ​​wanneer het wordt teruggebracht tot één instrument (Liszts pianorealisaties van de negen symfonieën bijvoorbeeld, waar de pure moeilijkheid deel uitmaakt van de vreugde). Maar hier niet: het helpt, denk ik, dat Wosner zelf zo'n goede pianist is, en het resultaat klinkt volkomen idiomatisch. Dat, en natuurlijk het feit dat hier drie muzikanten zijn die niet alleen spelers van wereldklasse zijn, maar ook jarenlange ervaring hebben met het werken als trio.

Het gevoel van verwachting van de langzame introductie van de symfonie wordt hier dwingend gedaan, en interessant genoeg mis je de kleuren van de aanhoudende blaasinstrumenten helemaal niet. De manier waarop Wosner ook de orkestrale drukte oproept als we overgaan naar het Allegro vivace is een andere meesterzet. Hoe meer je deze arrangement verkent, hoe meer je waardeert hoe Wosner het origineel respecteert zonder erdoor ingeperkt te worden. Het tweede deel van het Adagio bijvoorbeeld, waar Kavakos het pizzicato van het origineel heeft, zachtjes tegen Ma's stralende toon gezet als hij de melodie van de houtblazers oppakt (vanaf 2'28"), of de mineur-toonsoort uitbarsting (vanaf 4'23") waar de drie echte dreiging oproepen; en, terwijl de beweging ten einde loopt, is het zoete verlangen in Kavakos’ prachtig gedempte zin voordat de muziek opbouwt naar het einde ff een ander moment van verwondering.

Het Scherzo werkt omdat het goed gaat – Manny Ax speelt zeker niet als een man van halverwege de 70 – en opmerkelijk genoeg mis je de pauken die de nadruk leggende momenten niet. Ook de finale wordt stoutmoedig afgemaakt, zonder dat het een flauwe imitatie is van Beethovens origineel.

Hun lezing van de Aartshertog betreedt natuurlijk een druk gebied, en wat er vooral overkomt is een ontspannen bonhomie, de eerste beweging doordrenkt met een egalitaire goede humor. Er zijn punten waarop ik meer emotionele extremen had kunnen gebruiken – hun Scherzo is relaxter dan die van Florestan of de wonderbaarlijk urgente Beaux Arts uit 1964, en terwijl de muziek de diepten van Bes mineur induikt voor het Trio, wilde ik meer van de donkere schaduwen van het werk dan hier worden onthuld. Maar het thema van de variatievorm van de langzame beweging wordt prachtig gemoduleerd door Ax (net zo goed als Menahem Pressler) en het gevoel van onvermijdelijkheid naarmate de nootwaarden steeds kleiner worden door de variaties, is verfijnd gedaan, net als de ontroering van de coda. Hun finale, minder gedreven dan die van Beaux Arts, Florestan of het kronkelige Chung Trio, is het bewijs dat je in de handen van charismatische muzikanten verwachtingen opzij kunt zetten en je gewoon kunt laten overtuigen door hun muzikaliteit, waarbij de laatste Presto het zegel zet op een lezing van panache.

My colleague Andrew Farach-Colton ended his review of the previous volume, of the Pastoral and the Piano Trio Op 1 No 3 (12/22), with the plea: ‘Can we have [Symphonies] Nos 4 and 7 next, please?’

His cry has been answered, for here is the Fourth which, like the Sixth, has been transcribed with real panache by pianist Shai Wosner. And, like AFC, I’m very glad to have encountered this reworking. Sometimes a chamber arrangement of an orchestral work can stand uncomfortably between the colour of the original and the tension when it’s boiled down to a single instrument (Liszt’s piano realisations of the nine symphonies, for instance, where the sheer difficulty is part of the joy). But not here: it helps, I think, that Wosner is himself such a fine pianist, and the result sounds completely idiomatic. That, and of course the fact that here are three musicians who are not only world-class players but who also have years of experience working as a trio.

The sense of expectation of the slow introduction to the symphony is compellingly done here, and interestingly you don’t miss the colours of the sustained winds at all. The way that Wosner also conjures the orchestral busyness as we move into the Allegro vivace is another masterstroke. The more you explore this arrangement, the more you appreciate the way Wosner respects the original without being hemmed in by it. The Adagio second movement, for instance, where Kavakos has the pizzicato of the original, gently set against Ma’s refulgent tone as he takes up the woodwinds’ melody (from 2'28"), or the minor-key outburst (from 4'23") where the three conjure real menace; and, as the movement draws to a close, the sweet longing in Kavakos’s beautifully hushed line before the music builds to end ff is another moment of wonder.

The Scherzo works because it goes at a good lick – Manny Ax is certainly not playing like a man in his mid-70s – and, remarkably, you don’t miss the timps underpinning the emphatic moments. The finale, too, is boldly dispatched, with no sense of it being a pale imitation of Beethoven’s original.

Their reading of the Archduke of course enters a crowded field, and what comes across above all is an unhurried bonhomie, the first movement imbued with an egalitarian good humour. There are points where I could have done with more emotional extremes – their Scherzo is more relaxed than the Florestan’s or the wonderfully urgent 1964 Beaux Arts’, and as the music plunges into the depths of B flat minor for the Trio I wanted more of the work’s dark shadows than are revealed here. But the variation-form slow movement theme is wonderfully modulated by Ax (every bit as good as Menahem Pressler) and the sense of inevitability as the note values get ever smaller through the variations is finely done, as is the poignancy of the coda. Their finale, less driven than the Beaux Arts, Florestan or sinuous Chung Trio, is proof that, in the hands of charismatic musicians, you can leave aside expectation and simply be convinced by their musicianship, with the final Presto setting the seal on a reading of panache.