april 2024

Smetana: Má vlast

Czech Philharmonic Orchestra o.l.v. Semyon Bychkov

Een uitvoering van dit Tsjechische meesterwerk, geworteld in een relatie tussen Semyon Bychkov op zijn best en spelers die doordrenkt zijn van de muzikale en culturele wereld waarin het werk is geschreven.

Er zijn maar weinig orkesten ter wereld met een geluid en een identiteit die zo duidelijk van henzelf zijn als het Tsjechisch Filharmonisch Orkest. De tijd heeft dat niet veranderd. En natuurlijk is die identiteit, dat DNA, onherroepelijk verbonden met hun plaats in de geschiedenis en de wereld. Het is dan ook geen wonder dat ze jaarlijks eer bewijzen aan die wortels door Smetana's blijvende en populaire cyclus van symfonische gedichten, zo eenvoudig en trots getiteld Má vlast – ‘Mijn vaderland’.

We kunnen ons allemaal identificeren met die titel en de bijbehorende gevoelens, niet in de laatste plaats Semyon Bychkov, wiens grote vaardigheid en goocheltruc hier is om zijn spelers hun verhaal te laten vertellen. Van het getokkel van harpen die herdenkingsliederen aankondigen in ‘Vyšehrad’ (‘Het Hoge Kasteel’) tot de aangrijpende wederopstanding van de Tsjechische natie afgebeeld in ‘Blaník’, het is de relatie tussen geluid en geest die hier schittert. Er is een eerlijkheid en huiselijke bescheidenheid in het spel die je echt uitnodigt. Het spel zingt. En zelfs waar het scenario er een is van bloed en donder – zoals in ‘Šárka’ – danst het ook.

Het voelt allemaal zo moeiteloos en ongefabriceerd en in een tableau als ‘Vltava’, dat zo vertrouwd is en zo ‘in de lucht’ van onze ervaring, klinkt het alsof het wordt gecomponeerd tijdens het spelen ervan. De polka in het hart ervan is zo’n natuurlijke afwijking van het komen en gaan van de muziek van kolkende beken tot zijn majestueuze opwelling in de hoofdstad Praag en de turbulentie die onderweg wordt aangetroffen, streeft er niet onevenredig naar om te sidderen. De opwinding is er zonder dat het wordt opgeschroefd. Niets is overgekookt, alles evolueert.

Ik denk dat het Bychkovs vermogen om frasering te relateren aan geluid de kern is van zijn succes hier. Hij geniet duidelijk van de natuurlijke mix van het orkest terwijl hij de schoonheid van zijn solisten viert. Die prachtige idylle in het hart van het laatste tableau ‘Blaník’, waar het lied van de jonge herder verwantschap vindt met de solohobo, is zowel spookachtig als aangrijpend en wanneer de solohoorn zijn sentiment echoot, is het effect even onvermijdelijk als ontroerend.

Ook de kruisbestuiving van materiaal die Má vlast verheft van een opeenvolging van toongedichten tot een geheel, kan niet als vanzelfsprekend worden beschouwd. Dat is ook Bychkovs prestatie. Maar bovenal voelt het authentiek en dat doet me terugdenken aan de gloriedagen van Rafael Kubelík. Een groot compliment.

There are precious few orchestras in the world with a sound and an identity as distinctly their own as the Czech Philharmonic. The passage of time has not changed that. And, of course, that identity, that DNA, is irrevocably tied into their place in history and the world. Small wonder that they yearly pay homage to those roots through Smetana’s enduring and popular cycle of tone poems so simply and proudly entitled Má vlast – ‘My Homeland’.

We can all identify with both that title and its sentiments, not least Semyon Bychkov, whose great skill and sleight of hand here is to let his players tell their story. From the strumming of harps signalling songs of remembrance in ‘Vyšehrad’ (‘The High Castle’) to the stirring resurrection of the Czech nation depicted in ‘Blaník’ it is the relationship between sound and spirit that shines here. There is an honesty and homespun modesty about the playing that truly invites you in. The playing sings. And even where the scenario is one of blood and thunder – as in ‘Šárka’ – it dances too.

It all feels so effortless and unmanufactured and in a tableau like ‘Vltava’ which is so familiar and so ‘in the air’ of our experience it sounds like it’s being composed in the playing of it. The polka at its heart is such a natural departure from the ebb and flow of the music from eddying streams to its majestic surge into the capital Prague and such turbulence as is encountered on the way does not disproportionately strive to thrill. The excitement is there without being ratcheted up. Nothing is overcooked, everything evolves.

I think it’s Bychkov’s ability to relate phrasing to sound that is at the heart of his success here. He plainly relishes the orchestra’s natural blend while celebrating the beauty of its soloists. That gorgeous idyll at the heart of the final tableau ‘Blaník’ where the young shepherd’s song finds kinship with the solo oboe is both haunting and poignant and when solo horn echoes its sentiment the effect is as inevitable as it is touching.

Nor can one take for granted the cross-fertilisation of material that elevates Má vlast from seeming to be a succession of tone poems to becoming all of a piece. That, too, is Bychkov’s achievement. But above all it feels authentic and that has me thinking back to the glory days of Rafael Kubelík. High praise indeed.