april 2024

Stravinsky: Petrushka Debussy: Jeux. Prélude à L’après-midi d’un faune

Orchestre de Paris o.l.v. Klaus Mäkelä

Klaus Mäkelä rechtvaardigt de lof zo vroeg in zijn carrière opnieuw met een onthullende Petroesjka, rijk aan spannende karakteriseringen, gevangen in weelderig geluid.

Petrushka komt thuis. Naar Parijs, zo niet het Théâtre du Châtelet. Na Klaus Mäkelä’s knappe koppeling van Stravinsky’s Rite en Firebird balletten (5/23) is de hoofdmoot van deze geweldige Petrushka de karakterisering. Het is een voorstelling vol animatie en incidenten en van het Orchestre de Paris en hun indrukwekkende line-up van blaassolisten is de gevoeligheid van een danser in de manier waarop de personages van het werk worden getekend en bewegen. Het poppenspel is, als je wilt, voorbeeldig.

Mäkelä kiest voor de herziening van 1947 en maakt optimaal gebruik van het marginaal magere, meer gestroomlijnde orkest om de innerlijke details te laten opvallen. Het gezoem van Stravinsky's openingsscène, waarin de componist de drukte van de menigte zo levendig overbrengt, is vol vluchtige details, die allemaal bijdragen aan de golf van kleur en vrolijkheid. Maar er is genoeg lucht rond het geluid. En dan brengt de klagende fluit van de showman het publiek tot zwijgen, en betovert hen en ons met zijn verleidelijke frasering. De Russische dans van zijn poppen is een levendige houtsnede getekend in een scherp ritme en briljante articulatie. Dat is nog een bepalend kenmerk van de uitvoering.

Backstage is het de persoonlijkheid - en aanwezigheid - van het solowerk die deze tableaus tot leven brengt. De basklarinet volgt de zwoele dreiging van de Moor en een beslist onhandige fagot (allesbehalve en pointe) markeert het walsritme voor de ballerina in afwachting van de gracieuze partnering van de Moor.

Terug in de Shrovetide-menigte stralen de karakterdansen een fysieke gespierdheid uit, de dansende beer is net zo grof als de koetsiers onberispelijk zijn. Hun bravoure is aanstekelijk. En Mäkelä vangt echt de ontroering van de spookachtige laatste pagina's, waar Petrushka's dood kort maar memorabel menselijke proporties bereikt.

De Debussy-koppelingen zijn even goed. Jeux gaat natuurlijk niet in het minst over tennis, maar eerder over verleiding. Debussy's grote en exotische orkest voelt hier van binnenuit verlicht. Het schittert positief met speelse interactieve kleuren. In essentie is dit het meest uitgebreide en langdurige voorspel in de geschiedenis van de muziek.

Over verleiding gesproken, Nijinsky's pezige vorm zweeft boven L’après-midi d’un faune, alle soorten zinnelijkheid aangesproken door die fluit (geweldig) en de glans van die langzaam opkomende melodie terwijl deze wordt opgenomen door de strijkers.

Een zeer bevredigend auditief banket, dat is zeker.

Petrushka comes home. To Paris if not the Théâtre du Châtelet. Following on from Klaus Mäkelä’s handsome coupling of Stravinsky’s Rite and Firebird ballets (5/23) the headline feature of this terrific Petrushka is characterisation. It’s a performance full of animation and incident and from the Orchestre de Paris and their impressive line-up of wind soloists a dancer’s sensibility in the way the work’s cast of characters are drawn and move. The puppetry, if you like, is exemplary.

Mäkelä opts for the 1947 revision and takes full advantage of its marginally leaner, more streamlined, orchestra in making the inner detail pop. The hum of Stravinsky’s opening scene where the business of the thronging crowds is so vividly conveyed by the composer is alive with fleeting details, all adding to the wash of colour and merriment. But there is plenty of air around the sound. And then the Showman’s plaintive flute silences the crowd, mesmerising them and us with his beguiling phrasing. His puppets’ Russian Dance is a vivid woodcut drawn in keen rhythm and brilliant articulation. That’s another defining feature of the performance.

Backstage it’s the personality – and presence – of the solo work that brings these tableaux to life. The bass clarinet traces the sultry menace of the Moor and a decidedly awkward bassoon (anything but en pointe) marks out the waltz rhythm for the ballerina in anticipation of the Moor’s graceless partnering.

Back among the Shrovetide crowds the character dances exude a physical muscularity, the dancing bear as coarse as the coachmen are immaculate. Their swagger is infectious. And Mäkelä really catches the poignancy of the ghostly final pages where Petrushka’s demise briefly but memorably achieves human proportions.

The Debussy couplings are equally fine. Jeux, of course, is not in the least about tennis but rather seduction. Debussy’s large and exotic orchestra feels illuminated from within here. It positively shimmers with playful interactive colours. In essence this is the most elaborate and protracted foreplay in the history of music.

Speaking of seduction, Nijinsky’s sinewy form hovers over L’après-midi d’un faune, all manner of sensuousness addressed by that flute (marvellous) and the effulgence of that slowly emerging melody as it’s taken up in the strings.

A most satisfying aural banquet for sure.