februari 2024

Mendelssohn

Sol Gabetta & Bertrand Chamayou

Mendelssohn-muziek voor cello en piano, stijlvol en charmant gepresenteerd door Sol Gabetta en Bertrand Chamayou, begeleid door 20e-eeuwse stukken die in zijn voetsporen treden.

Hoewel memorabel oprecht en soms heroïsch, kan Felix Mendelssohns immens geliefde Eerste Cellosonate nauwelijks tippen aan de sonates van Beethoven of Brahms, terwijl de Tweede Sonate een werk is dat tot de glorie van het repertoire van het instrument behoort, met zijn gepassioneerde eerste pagina die doet denken aan de Italiaanse Symfonie en het Strijkkwartet Opus 80 van de componist. Toen Sol Gabetta en Bertrand Chamayou voor het eerst samen kamermuziek speelden, stond deze verheven sonate op hun programma, 'en hoewel we nu al 17 of 18 jaar samen optreden', vertelt ze ons als onderdeel van de aantekening in het boekje van deze release, 'is de huidige Mendelssohn-opname wat we allebei altijd al wilden maken'.

Ze doen het stuk zeker eer aan, vooral de vrolijke opening waarin beide spelers als bezeten demonen naar de noten uithalen. Het langzame deel opent met wijd uit elkaar geplaatste arpeggioakkoorden die Chamayou vrij vlot oppakt (vergelijk de relatieve breedte van Franz Rupp voor Emanuel Feuermann of György Sebők voor János Starker), een aanpak die past bij hun onstuimige aanpak. Beide manieren werken goed, vooral in het geval van Feuermanns klassiek evenwichtige en tonaal verrukkelijke uitvoering, die jarenlang onuitgegeven in Victors kluizen bleef. Het moet zeker gehoord worden, maar Gabetta en Chamayou zijn er op een heel andere manier diep bij betrokken, en hun briljante verslag van de finale balanceert het eerste deel tot in de perfectie.

De Variations concertantes werden geïnspireerd door Mendelssohns jongere broer Paul, zelf een cellist, en pronken met een verscheidenheid aan kleuren, texturen en tempo's, aspecten van de muziek waarop Gabetta en Chamayou met alertheid en waardering voor het lyrische karakter reageren. De relatief zeldzame Assai tranquillo en het Op 109 Song without Words (een term bedacht door Fanny Mendelssohn) worden ook gevoelig gedraaid.

In de werken van Mendelssohn gebruikt Chamayou een Blüthner-piano uit ongeveer 1859 en Sol Gabetta de Bonamy Dobrée-Suggia-cello die in 1717 door Stradivari werd gemaakt. Ze gebruikt darmsnaren omwonden met staal, terwijl ze voor de moderne werken kiest voor een instrument dat in 1730 door Matteo Gofriller in Venetië werd gemaakt, en Chamayou overstapt op een moderne Steinway. Ik juich deze keuzes toe, vooral omdat Sony's geluidsproductie (veel dank aan Michael Brüggemann en Joel Cormier) hun relatieve deugden vastlegt in de warme, sympathieke akoestiek van de Philharmonie de Paris.

De fascinerende 20e-eeuwse makeweights brengen de reis min of meer up-to-date met Jörg Widmanns Song without Words (een ‘eerbetoon en eerbetoon aan Mendelssohn als meester van deze vorm’, zoals de componist het noemt) en Francisco Colls Dialogue without Words, beide werken die een gemoderniseerd lyrisch pad bewandelen, waar Mendelssohns muze een verre echo lijkt. Twee stukken van Wolfgang Rihm – Song without Words en Verschwundene Worte (‘Verdwenen woorden’) – bewonen herfstige vergezichten, terwijl een reeks van drie Songs without Words van Heinz Holliger een beroep doet op zo ongeveer alle trucs uit het boek van de cellist in het nastreven van maximale expressieve variatie, niet in de laatste plaats boventonen, langzame slides, pizzicato’s enzovoort. Bertrand Chamayou daarentegen maakt hooi met Holligers bijna orkestrale pianospel (probeer het donderende walvislied waarmee de laatste begint). Voeg daar uitstekende aantekeningen van Alexander Gurdon aan toe (waar ik persoonlijk veel aan te danken heb) en we worden bevoorrecht met een prachtig eerbetoon, niet alleen aan Mendelssohn en degenen die door zijn voorbeeld zijn geïnspireerd, maar ook aan twee uitzonderlijke spelers in topvorm.

Although memorably heartfelt and at times heroic, Felix Mendelssohn’s immensely likeable First Cello Sonata is hardly on a par with the sonatas of Beethoven or Brahms, whereas the Second Sonata is a work that counts among the glories of the instrument’s repertoire, its impassioned first page calling to mind the composer’s Italian Symphony and String Quartet Op 80. When Sol Gabetta and Bertrand Chamayou performed chamber music for the first time together, this elevated sonata was on their programme, ‘and although we’ve now been performing together for 17 or 18 years’, she tells us as part of this release’s booklet annotation, ‘the present Mendelssohn recording is what we have both always wanted to make’.

They certainly do the piece proud, especially the joyful opening where both players lunge at the notes like demons possessed. The slow movement opens to widely spaced arpeggiated chords which Chamayou takes fairly briskly (compare the relative breadth of Franz Rupp for Emanuel Feuermann or György Sebők for János Starker), an approach that suits their impetuous approach. Either way works well, especially in the case of Feuermann’s classically poised and tonally ravishing performance, which remained in Victor’s vaults unissued for many years. It has to be heard for sure, but Gabetta and Chamayou are deeply involving in a quite different way, and their brilliant account of the finale balances the first movement to perfection.

The Variations concertantes were inspired by Mendelssohn’s younger brother Paul, a cellist himself, and parade a variety of colours, textures and tempos, aspects of the music that Gabetta and Chamayou respond to with alertness and an appreciation of its lyrical character. The comparatively rare Assai tranquillo and the Op 109 Song without Words (a term coined by Fanny Mendelssohn) are also sensitively turned.

In the works by Mendelssohn, Chamayou uses a Blüthner piano dating from around 1859 and Sol Gabetta the Bonamy Dobrée-Suggia cello that was made by Stradivari in 1717. She uses gut-core strings wound with steel, whereas for the modern works she opts for an instrument made by Matteo Gofriller in Venice in 1730, and Chamayou switches to a modern Steinway. I applaud these choices, especially as Sony’s sound production (many thanks Michael Brüggemann and Joel Cormier) captures their relative virtues in the warm, sympathetic acoustic of the Philharmonie de Paris.

The fascinating 20th-century makeweights bring the journey more or less up to date with Jörg Widmann’s Song without Words (a ‘homage and a tribute to Mendelssohn as the master of this form’, as the composer puts it) and Francisco Coll’s Dialogue without Words, both works treading a modernised lyrical path, where Mendelssohn’s muse seems like a distant echo. Two pieces by Wolfgang Rihm – Song without Words and Verschwundene Worte (‘Vanished Words’) – inhabit autumnal vistas whereas a sequence of three Songs without Words by Heinz Holliger calls on just about every trick in the cellists’ book in pursuit of maximum expressive variety, not least harmonics, slow slides, pizzicatos and so forth. Bertrand Chamayou on the other hand makes hay with Holliger’s near-on orchestral piano-writing (try the thunderous whale-song that opens the last of them). Add excellent annotations by Alexander Gurdon (to which I am personally indebted) and we’re privileged with a fine tribute not only to Mendelssohn and those inspired by his example, but to two exceptional players on top form.