februari 2024

Concertos

Avi Avital

Een vreugdevolle reis door concerten van Vivaldi, Hummel, Bach en anderen met dank aan Avi Avital en zijn boeiende virtuositeit als solist op de mandoline.

Als ik dit jaar een opname hoor die me meer energie geeft dan deze, dan wordt 2024 een gelukkig jaar. Avi Avital, de Israëlische mandolinist, krijgt sinds 2014, toen hij voor het eerst tekende bij DG, lofbetuigingen op deze pagina's. Hier geeft hij ons vijf werken die passen bij 'de zakelijke vitaliteit' van het Italiaanse ensemble met historische instrumenten Il Giardino Armonico, met wie hij droomt om samen te werken sinds hij ze voor het eerst hoorde als 19-jarige in het Jerusalem Theatre.

Zijn eerste twee keuzes zijn bewerkingen, waarvan er één een andere langgekoesterde ambitie vervult, namelijk het spelen van Vivaldi's Concerto voor vier violen, Op 3 nr. 10 RV580. Hiervoor gaf hij zichzelf 'toestemming om de technologie te gebruiken om alle vier de solopartijen op te nemen' - een list die hem ook in staat stelde om zes verschillende instrumenten te laten zien die in 30 jaar door zijn luthier voor hem waren gemaakt. Ik denk dat het Stravinsky was die grappend over Vivaldi zei dat hij niet 400 concerten schreef, maar slechts één, en dat hij het vervolgens 399 keer kopieerde. Het is waar dat RV580 een reeks voorspelbare harmonische progressies en versieringen uit de barokperiode is, maar de muziek is zo uitbundig goedgehumeurd, zo duidelijk genoten door de solist en zijn medewerkers dat het onmogelijk is om te weerstaan.

Het Bachconcert blijkt een bewerking te zijn van het Concert voor hobo en viool, BWV1060R, zelf een versie van het Concert voor twee klavecimbels in c mineur (nu verloren gegaan). Hier neemt de sopraanblokfluit van Giovanni Antonini het hobo-gedeelte voor zijn rekening, de mandoline het vioolgedeelte. Bekendheid met het hobo/vioolwerk betekent een auditieve aanpassing om de klagende toon van de blokfluit en Antonini's soms lastige versieringen te accommoderen, maar de twee instrumenten vermengen zich desondanks verrassend effectief in een andere vrolijke, luchtige en speelse uitvoering.

Er volgen twee originele mandolineconcerten, een uit het obscure Emanuele Barbella (het eerste deel dreigt soms het thema van Blackadder te worden, terwijl de finale bruist van pittige off-beat accenten). De andere even vrolijke aangelegenheid wordt toegeschreven aan zijn bekendere tijdgenoot Giovanni Paisiello (Beethoven schreef een reeks klaviervariaties op een aria uit zijn opera La molinara). Het laatste item is het veel opgenomen Hummel Mandolineconcert (zijn Concertino in G, Op 73, is de eigen latere versie voor piano van de componist). Ik kan me niet voorstellen dat er een betere versie bestaat. Als die er is, heb ik hem nog niet gehoord. Avitals schijnbaar moeiteloze virtuositeit en quasi-improvisatorische vluchten in deze hoorbaar geniale samenwerking zullen je juichend op weg sturen.

If I hear a recording this year more guaranteed to put a spring in my step than this, then 2024 is going to be a happy 12 months. Avi Avital, the Israeli mandolinist, has been winning encomiums in these pages since 2014, when he first signed with DG. Here he gives us five works that match ‘the corporate vitality’ of the Italian period-instrument ensemble Il Giardino Armonico, with whom he has dreamt of collaborating since he first heard them as a 19-year-old in the Jerusalem Theatre.

His first two choices are adaptations, one fulfilling another long-held ambition, of playing Vivaldi’s Concerto for four violins, Op 3 No 10 RV580. For this he ‘gave himself permission to use the technology to record all four solo parts’ – a ruse that also allowed him to showcase six different instruments created for him over 30 years by his luthier. I think it was Stravinsky who jokingly said of Vivaldi that he did not write 400 concertos but only one, and then copied it out 399 times. It’s true that RV580 is a sequence of predictable harmonic progressions and flourishes from the Baroque period, but the music-making is so effusively good-humoured, so patently enjoyed by the soloist and his collaborators that it is impossible to resist.

The Bach concerto turns out to be an adaptation of the Concerto for oboe and violin, BWV1060R, itself a version of the Concerto for two harpsichords in C minor (now lost). Here, the soprano recorder of Giovanni Antonini takes the oboe part, the mandolin the violin part. Familiarity with the oboe/violin work means an aural adjustment to accommodate the recorder’s plaintive tone and Antonini’s sometimes fussy ornaments, but the two instruments nevertheless blend surprisingly effectively in another perky, airy and playful performance.

Two original mandolin concertos follow, one from the obscure Emanuele Barbella (the first movement threatens at times to become the theme from Blackadder, while the finale fizzes with zesty off-beat accents). The other equally jolly affair is attributed to his better-known contemporary Giovanni Paisiello (Beethoven wrote a set of keyboard variations on an aria from his opera La molinara). The final item is the much-recorded Hummel Mandolin Concerto (his Concertino in G, Op 73, is the composer’s own later version for piano). I can’t think that there is a better version out there. If there is, I haven’t heard it. Avital’s seemingly effortless virtuosity and quasi-improvisatory flights in this audibly genial collaboration will send you on your way rejoicing.