januari 2024
Saint-Saëns: Cello Concerto No. 1 - Franck, Fauré & Poulenc
Bruno Philippe & Tanguy de Williencourt & Frankfurt Radio Symphony Orchestra o.l.v. Christoph Eschenbach
Bruno Philippe, een van de meest meeslepende cellisten van zijn generatie, keert terug met bekende muzikale partners om ons een album aan te bieden met echte intelligentie, lyriek en elegantie.
Weet je wanneer elk aspect van een album gewoon zingt? Nou, dit is er zo een, en niet alleen omdat de lyriek van cellist Bruno Philippe nog steeds zo op de voorgrond staat. Hier hebben we drie Frans-Belgische meesterwerken, onderbroken door drie korte stukken van Fauré, die samen een expressief breed en bevredigend samenhangend programma vormen dat iets meer dan 70 jaar celloschrijven omvat; ook de voortzetting van twee langdurige, muzikaal belangrijke menselijke relaties, pianist Tanguy de Williencourt is de vaste duopartner en tijdgenoot met wie Philippe voor het eerst opnam in 2014, op 21-jarige leeftijd (Evidence, 9/15), en Christoph Eschenbach de mentor die hem in 2019 partnerde voor zijn eerste concerto-cd (Prokofiev – Harmonia Mundi, 12/19), ook met het Frankfurter Radio Symfonieorkest.
Het Eerste Celloconcert van Saint-Saëns, geschreven in 1872, vertegenwoordigt een uitdagend stilistisch koord met zijn combinatie van Schumanneske turbulentie en Franse noblesse en delicatesse. Philippe en Eschenbach hebben zijn nummer. Ook de brede architectonische reikwijdte – genoegens zoals de bekwame evenwichtsoefening van het eerste deel tussen energiek vloeiende urgentie en tijd die in de lucht hangt, en Philippe die zelfs zijn meest gepassioneerde regels genoeg ruimte geeft om te ademen – en de liefdevolle kamerdialoog, waarin een schat aan dynamische en kleurrijke details is verwerkt: de warme, soepele definitie van het sforzando van het orkest in maat 63 in het eerste deel (1'48"); de zacht aarzelende, glazig gepolijste, luchtige balletachtige tenen waarop de gedempte strijkers het centrale menuet introduceren, voordat ze zich liefdevol vastklampen onder Philippes hartverscheurend gracieuze lied; de liefde waarmee de fagot hem kort daarna in duet betrekt; en altijd Philippes gevoelige elegantie en de tonale schoonheid die hij uit de diepste diepten van zijn instrument put tot zijn hoogste boventonen. Luister bijvoorbeeld in het eerste deel naar de tedere, soepele controle waarmee hij landt en vervolgens zijn pianissimo top A in maat vormt 72 (2'05"), of zijn behendige, expressieve behandeling van de angstaanjagend blootgestelde opstijging van de Molto allegro finale van de vlezige onderste C naar waar de engelen vliegen (4'58").
Als het op de sonates aankomt, zou ik lyrisch kunnen worden over de elfachtige speelsheid die Philippe en de Williencourt in de Ballabile van Poulenc uit 1948 brengen – en let op, als u liever hebt dat het pizzicato van dit deel klinkt als gevormde regendruppels in plaats van bullish percussief, dan is dit de lezing voor u. Dan zou ik lyrisch moeten worden over de parelachtige frisheid, kamersympathie en panoplie van kleuren waarmee de Williencourt de concerto-achtige pianoschriftuur van de Allegro van Franck ontmoet. Het is ook een aardige toets voor Nicolas Southon's uitstekende essay in het boekje om ons eraan te herinneren dat cellisten alle recht hebben om deze vioolsonate te omarmen, geschreven als huwelijksgeschenk aan Eugene Ysaÿe - dat Franck niet alleen zijn zegen gaf aan cellist Jules Delsart om deze bewerking voor te bereiden, gepubliceerd in 1888, maar dat hij in feite bezig was met het schrijven van een cellosonate eind 1890 toen de dood hem overviel. Het meest opvallende aan de Franck Sonate is echter de mate van strakke, zacht sombere, zwarte isolatie die Philippe en de Willienwourt vinden in hun Recitativo-Fantasia – luister vanaf ongeveer 3'50" – waarna het afsluitende Allegretto poco mosso zich afspeelt als een cathartische strijd terug naar het licht. Iets vergelijkbaars zweeft ook over hun Poulenc Cavatine, wat het toneel is van enkele van de meest intieme, meest intense en evenwichtige dialogen van het programma.
In de context van het bovenstaande voelt Philippes rustige kalmte en langgerekte gloed door ‘Après une rêve’ pijnlijk in evenwicht tussen klaagzang en verlossing; hoewel het, als je digitaal luistert, met een teder sobere ‘Le cygne’-bonustrack is dat hij het boek zachtjes sluit. Wat de twee andere Fauré-stukken betreft, is de cd de voorbode is de korte Romance die hij in 1894 componeerde voor cellist Jules Griset van het Geloso Quartet, en hier is het perfectie: Philippes zacht verkennende, mysterieus gespikkelde progressie door zijn eerste stijgende verklaring, dan de zachtste schakeling van de emotionele wijzerplaat - we hebben het over millimeters, maar het effect is diepgaand - terwijl hij glijdt in zijn serene voorwaartse vlucht. En ingeklemd tussen de Saint-Saëns en de Poulenc, een sierlijk gearticuleerde Papillon (‘Vlinder’) - een andere compositie uit 1894, delicaat fladderende buitenste delen die een langgelijnd melodieus centrum omsluiten.
Qua techniek is het concert een live concertopname van Frankfurts hr-Sendesaal, de zachte bloei van de zaal subtiel aanwezig. De kamermuziekwerken werden vastgelegd door een ander team tijdens sessies in de concertzaal La Corroie in Entraigues-sur-la-Sorgue. De harmonie tussen hun respectievelijke merken van warm gepolijste directheid is indrukwekkend.
Zal Philippe ons op een gegeven moment een opname bezorgen die draait om het tweede concert van Saint-Saëns? Dat kunnen we alleen maar hopen.
You know when every aspect of an album just sings? Well, this is one of those, and not only because cellist Bruno Philippe’s lyricism is as much to the fore as ever. Here we have three French-Belgian masterworks, punctuated by three short Fauré pieces, adding up to an expressively wide-ranging and satisfyingly cohesive programme encompassing just over 70 years of cello-writing; also the perpetuation of two longstanding, musically important human relationships, pianist Tanguy de Williencourt being the regular duo partner and contemporary with whom Philippe first recorded in 2014, aged 21 (Evidence, 9/15), and Christoph Eschenbach the mentor who partnered him for his first concerto disc in 2019 (Prokofiev – Harmonia Mundi, 12/19), also with the Frankfurt Radio Symphony Orchestra.
Written in 1872, Saint-Saëns’s First Cello Concerto represents a challenging stylistic tightrope with its combination of Schumannesque turbulence and French noblesse and delicacy. Philippe and Eschenbach have its number. Also its broad architectural sweep – pleasures such as the first movement’s skillful balancing act between energetically flowing urgency and time hanging suspended, and Philippe giving even his most impassioned lines enough room to breathe – and its loving chamber dialogue, into which has been studded a wealth of dynamic and colouristic detail: the warm, suave definition of the orchestra’s sforzando at bar 63 in the first movement (1'48"); the softly tentative, glassily polished, airily balletic tiptoes on which its muted strings introduce the central minuet, before fondly latching themselves underneath Philippe’s heart-prickingly graceful song; the love with which the bassoon engages him in duet soon afterwards; and always, Philippe’s sensitive elegance and the tonal beauty he draws from his instrument’s deepest depths to its highest harmonics. Listen in the first movement, for instance, to the tender, smooth control with which he lands then shapes his pianissimo top A in bar 72 (2'05"), or to his deft, expressive handling of the Molto allegro finale’s terrifyingly exposed ascent from meaty bottom C up to where the angels fly (4'58").
When it comes to the sonatas, I could wax lyrical about the elfin playfulness Philippe and de Williencourt bring to the 1948 Poulenc Sonata’s Ballabile – and note, if you prefer this movement’s pizzicato to sound like shapely raindrops rather than bullishly percussive, then this is the reading for you. Then I should wax lyrical over the pearly freshness, chamber sympathy and panoply of colour with which de Williencourt meets the concerto-like piano-writing of the Franck Sonata’s Allegro. It’s also a nice touch for Nicolas Southon’s excellent booklet note essay to remind us that cellists have every right to embrace this violin sonata written as a wedding present to Eugene Ysaÿe – that not only did Franck give his blessing for cellist Jules Delsart to prepare this arrangement, published in 1888, but that he was actually preparing to write a cello sonata in late 1890 when death overtook him. Most striking of all with the Franck Sonata, though, is the degree of taut, softly bleak, black isolation that Philippe and de Willienwourt find in its Recitativo-Fantasia – listen from around 3'50" – after which the concluding Allegretto poco mosso plays out like a cathartic struggle back up to the light. Something comparable in fact also hovers over their Poulenc Cavatine, which is the scene of some of the programme’s closest, most intense and evenly weighted dialogue.
In the context of the above, Philippe’s quiet composure and long-lined glow through ‘Après une rêve’ feels achingly poised between lament and redemption; although if you’re listening digitally, it’s with a tenderly sober ‘Le cygne’ bonus track that he gently closes the book. As for the two other Fauré pieces, the disc’s curtain-raiser is the short Romance he composed in 1894 for cellist Jules Griset of the Geloso Quartet, and here it’s perfection: Philippe’s softly exploratory, mystery-flecked progression through its initial rising statement, then the gentlest switching of the emotional dial – we’re talking millimetres, but the effect is profound – as he glides into its serene onwards flight. And tucked between the Saint-Saëns and the Poulenc, a gracefully articulated Papillon (‘Butterfly’) – another 1894 composition, delicately fluttering outer sections encasing a long-lined melodic centre.
Engineering-wise, the concerto is a live concert recording from Frankfurt’s hr-Sendesaal, the hall’s gentle bloom subtly present. The chamber works were captured by a different team in sessions at the La Corroie concert hall in Entraigues-sur-la-Sorgue. The harmony between their respective brands of warmly polished immediacy, though, is impressive.
Will Philippe give us a recording orbiting around the second Saint-Saëns concerto at some point? One can only hope so.