november 2019
Purcell: King Arthur, 1691
Gabrieli Consort & Players o.l.v. Paul McCreesh
Een fascinerende opera, die luisteraars op levendige wijze meeneemt naar Groot-Brittannië uit het eind van de 17e eeuw. De tekst van Dryden en de muziek van Purcell worden op spectaculaire en aangrijpende wijze tot leven gebracht door dirigent Paul McCreesh.
De Gabrieli Consort & Players ontwikkelen al bijna een kwart eeuw ideeën over King Arthur (of The British Worthy). Het boek van Winged Lion is op slimme wijze geïllustreerd met foto's van typisch Engelse landschappen en scènes die verband houden met thema's in Drydens woorden (Cornish tinmijnen, Stonehenge, Noordzeevissers, cricket op het dorpsplein, Morris-dansen en een kudde schapen uit Yorkshire). Talrijke geschriften dompelen de lezer onder in de nieuwste Purcell-studie over de oorsprong van de opera, kritisch denken dat de nieuwe op maat gemaakte uitvoeringseditie van Christopher Suckling en Paul McCreesh heeft beïnvloed, terwijl een bewonderenswaardig heldere samenvatting uitlegt hoe Purcells maskers en liederen in het stuk pasten, en zes muzikanten inzicht bieden in hun op onderzoek gebaseerde benaderingen om Purcells muziek opnieuw uit te voeren.
De problematische bronnen van de muziek (waarvan er geen een handtekening is) zijn grondig opnieuw beoordeeld. Het duet ‘You say, ’tis Love’ wordt als incongruent beschouwd in zijn gebruikelijke positie in Act 5 vlak voor het patriottische masker, dus wordt het verplaatst naar het einde van Act 4 na de passacaglia ‘How happy the lover’. Het gebruikelijke laatste lied en refrein ter ere van St George staat niet in 17e-eeuwse bronnen en is waarschijnlijk niet authentiek Purcell, dus wordt het vervangen door een bewerking van superieure muziek van Dioclesian (‘Sound Heroes, your brazen trumpets sound’, Jeremy Budds hoge tenor in dialoog met hoge-draads solotrompet). Ik betreur het weglaten van een paar korte interne orkestrale passages uit een paar liederen op grond van het feit dat hun stijl ‘onhoudbaar’ is, maar het vreemd onderbrekende gedeelte voor strijkers tijdens Cupid’s ‘’Tis I that have warm’d ye’ is logischerwijs verplaatst naar het preludium van het lied.
Twee authentieke trompetmelodieën ontbreken, maar de invoeging van een suite uit Amphitryon (een directe verrassing voorafgaand aan de gebruikelijke ouverture) en een rondeau uit Distress’d Innocency (het deelt ritmische overeenkomsten met het voorafgaande levendige refrein ‘Kom, herders, leid een levendige maat’) compenseert dit ruimschoots. Een aire uit Bonduca gaat op passende wijze over in twee sirenen die Arthur smeken om ‘een uur of twee met ons te komen baden’ (de held heeft zijn handen vol aan het weerstaan van de verleidelijke ernst van Carolyn Sampson en Anna Dennis), en een pittige rondeau uit The Old Bachelor wordt geïnterpoleerd voordat het masker van Britse welvaart wordt ingehuldigd door Roderick Williams’ suave Aeolus (‘Ye blust’ring brethren’).
Het gebruik van lage toonhoogte (A=392Hz) door de band past bij het idiomatische gebruik van hoge tenoren in plaats van moderne countertenoren op de altpartijen. Speelse blokfluiten en giechelende fagot klinken alsof ze op het podium staan in ‘Shepherd, shepherd, leave decoying’ (gezongen door Dennis en Mhairi Lawson met een sluwe hint van een insinuatie), terwijl drums en zilveren trompetten zonder moderne ventilatiegaten klinken alsof ze achter het decor staan in ‘Come if you dare’ (gezellig gezongen door James Way). De nauwkeurig uitgebalanceerde strijkersband (drie per partij) heeft basviolen op de laagste partij in plaats van celli (eveneens is er geen anachronistische contrabas); het gebruik van onwikkelde, volledig darmsnaren met gelijke spanning en strijkstokgrepen in Franse stijl zijn essentiële elementen die de verrukkelijk subtiele snaarschaduwing versterken. Theorbos, gitaren en klavecimbel begeleiden zangers zonder strijksnarige basinstrumenten – een aanpak die het trio ‘For fold flocks’ een gefluisterde discretie geeft – maar zelden in orkestrale stukken speelt; Purcells volledig gestructureerde partijschrift werkt prachtig zonder getokkelde continuo in de schaduwrijke aire die Act 2 opent en de teder gefraseerde solostrijkers die ‘Fairest isle’ inleiden (Sampsons onberispelijke declamatie van Venus’ zegen van Groot-Brittannië, vol met prachtige versieringen).
De acht solisten met twee extra zangers vormen een uitstekend koor dat in elke context bedreven is, of het nu gaat om het uitbeelden van heidense offers, snelle oproepen tussen concurrerende kwade en goede geesten in ‘Hither this way’ (Philidels lastige solopartij die door Sampson gemakkelijk klinkt), zachte verleiding in ‘How blest are shepherds’ (de zinnen krijgen ruim de tijd om te ademen van McCreesh) en de prachtige passacaglia ‘How happy the lover’. Een kwintet van ruwe omstanders wordt gestrikt voor de refreinen in 'Your hay it is mow'd', de circusdirecteur Comus wordt op een gezellige manier gekarakteriseerd door Williams.
De Frost Scene wordt charmant uitgevoerd door Rowan Pierce's vrolijke Cupid en Ashley Riches' ontdooiende Cold Genius; het tempo van het refrein van Cold People 'quiv'ring with cold' is aan de langzame kant. Gedurende de hele opera zijn McCreesh' snelheden ontspannen in plaats van gedreven - geen slechte zaak, naar mijn mening, en het resulteert in Drydens prachtige poëzie die met persoonlijke helderheid wordt gespeeld, en de helderheid van muzikale gebaren zorgt ervoor dat genegenheid en intimiteit kenmerken zijn van een uitvoering die een menselijke glimlach overbrengt.
The Gabrieli Consort & Players have been developing ideas about King Arthur (or The British Worthy) for nearly a quarter of a century. Winged Lion’s book is illustrated cleverly with photography of quintessentially English landscapes and scenes related to themes in Dryden’s words (Cornish tin mines, Stonehenge, North Sea fishermen, cricket on the village green, Morris dancing and a Yorkshire flock of sheep). Numerous writings immerse the reader in the latest Purcell scholarship on the origins of the opera, critical thinking that has informed the new bespoke performing edition by Christopher Suckling and Paul McCreesh, while an admirably clear synopsis explains how Purcell’s masques and songs fitted into the play, and six musicians provide insights into their research-informed approaches to performing Purcell’s music afresh.
The problematic sources of the music (none of which are autographs) have been reappraised thoroughly. The duet ‘You say, ’tis Love’ is considered incongruous in its customary position in Act 5 just before the patriotic masque, so it is relocated to the end of Act 4 after the passacaglia ‘How happy the lover’. The usual final song and chorus in praise of St George is not in 17th-century sources and unlikely to be authentic Purcell, so it is replaced by an adaptation of superior music from Dioclesian (‘Sound Heroes, your brazen trumpets sound’, Jeremy Budd’s high tenor in dialogue with high-wire solo trumpet). I regret the omission of a few short internal orchestral passages from a couple of songs on grounds that their style is ‘untenable’ but the oddly interrupting section for strings during Cupid’s ‘’Tis I that have warm’d ye’ is repositioned logically into the song’s prelude.
Two authentic trumpet tunes are omitted but ample compensation comes from the insertion of a suite from Amphitryon (an immediate surprise prior to the usual Overture) and a rondeau from Distress’d Innocency (it shares rhythmical common ground with its preceding lively chorus ‘Come, shepherds, lead up a lively measure’). An aire from Bonduca segues aptly into two Sirens imploring Arthur to ‘come and bathe with us an hour or two’ (the hero has his work cut out to resist the beguiling earnestness of Carolyn Sampson and Anna Dennis), and a zesty rondeau from The Old Bachelor is interpolated before the masque of British prosperity is inaugurated by Roderick Williams’s suave Aeolus (‘Ye blust’ring brethren’).
The band’s use of low pitch (A=392Hz) suits the idiomatic use of high tenors rather than modern countertenors on the alto parts. Playful recorders and chuckling bassoon are made to sound as if onstage in ‘Shepherd, shepherd, leave decoying’ (sung by Dennis and Mhairi Lawson with a sly hint of knowing innuendo), while drums and silver trumpets without modern vent holes sound as if behind the scenery in ‘Come if you dare’ (sung gregariously by James Way). The precisely balanced string band (three per part) has bass violins on the lowest part instead of cellos (likewise, there is no anachronistic double bass); the use of unwound all-gut strings set up with equal tension and French-style bow holds are vital elements that enhance delightfully subtle string shading. Theorbos, guitars and harpsichord accompany singers without bowed string bass instruments – an approach that provides a whispered discretion to the trio ‘For folded flocks’ – but seldom play in orchestral pieces; Purcell’s fully textured part-writing works beautifully without plucked continuo in the shaded aire that opens Act 2 and the tenderly phrased solo strings that introduce ‘Fairest isle’ (Sampson’s impeccable declamation of Venus’s blessing of Britain replete with lovely embellishments).
The eight soloists with two additional singers form an excellent chorus that is adept in every context, whether depicting heathen sacrifices, quick-fire calls between competing evil and good spirits in ‘Hither this way’ (Philidel’s tricky solo part made to sound easy by Sampson), soft seductiveness in ‘How blest are shepherds’ (its phrases given plenty of time to breathe by McCreesh) and the gorgeous passacaglia ‘How happy the lover’. A quintet of rough-around-the-edges bystanders is roped in for the refrains in ‘Your hay it is mow’d’, its ringmaster Comus characterised convivially by Williams.
The Frost Scene is given a charming performance by Rowan Pierce’s gleeful Cupid and Ashley Riches’s thawing Cold Genius; the tempo of the chorus of Cold People ‘quiv’ring with cold’ is on the slow side. Throughout the opera McCreesh’s speeds are relaxed rather than driven – no bad thing, to my mind, and it results in Dryden’s wonderful poetry being acted with personable clarity, and the lucidity of musical gestures ensures that affection and intimacy are hallmarks of a performance that conveys a humane smile.