september 2019

Janáček: Piano Works

Jan Bartoš

Jan Bartoš neemt je mee in de meeslepende geluidswereld van Janáček, muziek die zowel blootgelegd als op een of andere manier persoonlijk is, lijnen en details vanaf het allereerste begin met verbeeldingskracht en diep nadenken.

Jan Bartoš volgt zijn eerste twee Supraphon-releases op, respectievelijk gewijd aan Mozartconcerten (10/17) en Beethovensonates (A/18) met een all-Janáček-release die gemakkelijk naast referentie-Janáček-aanbiedingen van Rudolf Firkušný (DG, 6/72), Charles Owen (Somm, 7/03) en Håkon Austbø (Brilliant Classics) kan staan. Net als zijn voormalige leraar Ivan Moravec accepteert en internaliseert Bartoš Janáčeks intieme, conversationele klankwereld voor wat het is, terwijl hij de vaak kale texturen van de componist doordrenkt met een volheid van tonaal lichaam en glinsterende doorschijnendheid.

Tegelijkertijd prevaleren klassieke terughoudendheid en tekstuele eerlijkheid. In het Adagio van de Sonate is Bartoš een van de weinige pianisten die de kenmerkende marcato en staccato richtlijnen van de componist betekenisvol hoorbaar maakt. In de openings- en slotsecties hoor je hoe Bartoš (en Moravec) abrupt het sustainpedaal loslaat, zodat de eigenzinnige zestiende rust echt registreert. Zelfs in een catalogus vol met prachtige uitvoeringen van In the Mists (de liederlijke intimiteit van Piotr Anderszewski's live-opname in Carnegie Hall blijft heel bijzonder – Virgin/Erato, 8/09), onthult Bartoš fascinerende details om van te genieten. In het derde stuk geeft hij de linkerhandlijn meer een opgewekte melodie dan gewoonlijk te horen is, en observeert hij de onverbiddelijke accenten van de centrale appassionato sectie zonder het hoogtepunt te overdrijven en daardoor de verhalende flow te verliezen. En Bartoš brengt subtiele maar opvallende verschillen over tussen de snelle verschuivingen van het laatste stuk tussen Presto en Meno mosso, een effect dat makkelijker gezegd dan gedaan is.

Bartoš's gave voor verfijnde karakterisering komt verder tot zijn recht in de selecties van On an Overgrown Path. Let bijvoorbeeld op zijn discrete verschuivingen van nadruk op de herhaling in 'Our Evenings', de perfect getimede accelerando en terugkeer naar tempo in 'Come with us!' of hoe de gradaties van timbre in 'Unutterable Anguishes' de impliciete commentatorrol van de middelste stemmen benadrukken. Hoewel Janáčeks vroege Theme and Variations slechts sporen van zijn volwassen stijl bevat, zijn zijn sluwe assimilaties van Mendelssohn, Schumann en Brahms niet ronduit afgeleid. Bartoš geniet duidelijk van details zoals de obsessieve ritmes van Var 3, terwijl hij Var 6 van onder naar boven zingt, waarbij hij de klagende baslijnen de leiding laat nemen.

De notities in het boekje zijn gewijd aan een uitgebreid gesprek tussen Bartoš en de musicoloog Jiří Zahrádka, dat dit repertoire diepgaand onderzoekt en een waardevolle aanvulling biedt op een uitstekend ontworpen en zeer bevredigende release die geen enkele Janáček-liefhebber mag missen.

Jan Bartoš follows up his first two Supraphon releases respectively devoted to Mozart concertos (10/17) and Beethoven sonatas (A/18) with an all-Janáček release that easily stands alongside reference Janáček offerings from Rudolf Firkušný (DG, 6/72), Charles Owen (Somm, 7/03) and Håkon Austbø (Brilliant Classics). Like his erstwhile teacher Ivan Moravec, Bartoš accepts and internalises Janáček’s intimate, conversational sound world for what it is, while imbuing the composer’s often stark textures with a fullness of tonal body and shimmering translucence.

At the same time, classical reserve and textual honesty prevail. In the Sonata’s Adagio, Bartoš is one of the few pianists to make the composer’s distinct marcato and staccato directives meaningfully audible. In the opening and closing sections, you’ll hear how Bartoš (as well as Moravec) abruptly releases the sustain pedal so that the quirky semiquaver rests truly register. Even in a catalogue awash with fine renditions of In the Mists (the songful intimacy of Piotr Anderszewski’s live Carnegie Hall recording remains quite special – Virgin/Erato, 8/09), Bartoš uncovers fascinating details to savour. In the third piece, he imparts more of an upbeat lilt to the left-hand line than commonly heard, and observes the central appassionato section’s unrelenting accents without overbuilding the climax and consequently losing the narrative flow. And Bartoš conveys subtle yet noticeable distinctions between the final piece’s rapid shifts between Presto and Meno mosso, an effect easier said than done.

Bartoš’s gifts for finely honed characterisation further come home to roost throughout the On an Overgrown Path selections. Note, for example, his discreet shifts of emphasis on the repeat in ‘Our Evenings’, the perfectly timed accelerando and return to tempo in ‘Come with us!’ or how the gradations of timbre in ‘Unutterable Anguishes’ underscore the middle voices’ implicit commentator role. Although Janáček’s early Theme and Variations contains only traces of his mature style, his sly assimilations of Mendelssohn, Schumann and Brahms are not blatantly derivative. Bartoš clearly relishes details such as Var 3’s obsessive rhythms, while he sings out Var 6 from the bottom up, letting the plangent bass lines lead.

The booklet notes are given over to an extensive conversation between Bartoš and the musicologist Jiří Zahrádka that explores this repertoire in great depth, providing a valuable adjunct to an excellently engineered and highly satisfying release that no Janáček lover should miss.