augustus 2019

Richard Strauss: Also sprach Zarathustra, Op. 30 / Ein Heldenleben, Op. 40

Oslo Philharmonic Orchestra o.l.v. Vasily Petrenko

Het drama en de opwindende orkestrale schrijfwijze van Strauss’ toongedichten lijken voor Vasily Petrenko qua vorm een tweede natuur.

Deze twee nieuwe releases laten twee dirigenten Ein Heldenleben zien in verschillende stadia van hun relaties met orkesten. Vasily Petrenko's komt ongeveer zes jaar na zijn aanstelling bij de Oslo Philharmonic (zijn huidige contract loopt tot volgend seizoen) en volgt goed ontvangen Scriabin en Prokofiev met hen (ook op LAWO). Op Linn trapt Thomas Søndergård een Strauss-serie af met zijn nieuwe band, het Royal Scottish National Orchestra.

De release van Petrenko straalt zelfvertrouwen en branie uit, terwijl we met Søndergård iets hebben dat veel meer afgemeten is. Er is focus en strakheid in de aanpak van de Deen; en hoewel er geen gebrek is aan scherpzinnigheid en karakter in de blaasinstrumenten, kan zijn koper zich goed gedragen. Het resultaat is een Heldenleben die meer in zijn element is in de intieme passages: ‘The Hero’s Works of Peace’ is bijzonder fraai en onderscheidt zich door uitstekend solospel.

Maya Iwabuchi brengt rustige, overwogen virtuositeit naar ‘The Hero’s Companion’ en draagt ​​(samen met de fijne hoofdhoorn) bij aan een verslag van de laatste momenten van het werk dat bijzonder ontroerend is. Soortgelijke deugden zijn te zien in de Rosenkavalier Suite. Het is misschien niet zo vrolijk of leuk als sommige andere, maar de rustigere momenten zijn opnieuw prachtig gedaan: er is een heerlijke tederheid in de Presentation of the Rose en de eerste verschijning van de wals zingt en swingt verleidelijk. Beide partituren worden door Linns technici in gedetailleerd geluid vastgelegd.

Als je je echter tot Petrenko wendt, wend je je tot een dirigent die zich meer op zijn gemak lijkt te voelen bij deze muziek – en een orkest dat tijdens zijn bewind tot het allerhoogste niveau is geperfectioneerd. De genereuzere koppeling is een uitvoering van Also sprach Zarathustra die kan wedijveren met de beste. Het begint opwindend en uitgebreid, en je merkt meteen, als Petrenko de lichte eb en vloed van Strauss' dynamiek op de laatste grote C majeur van de Sunrise observeert, dat de dirigent niets voor lief neemt.

Er is geen gebrek aan opwinding of, waar nodig, bombast, en het geluid van de Osloers op volle toeren is opwindend, hun spel superieur. Maar wat dit verslag zo bijzonder maakt, is dat er ook ruimte is voor geduldige muzikaliteit - luister naar de zielvolheid van 'Von den Hinterweltlern' of de genegenheid in het ongehaaste 'Tanzlied', de lastige aanloop ernaartoe briljant uitgevoerd. Het is een uitvoering die vol zit met details en liefdevolle accenten om je te laten glimlachen, terwijl het ook een gevoel van samenhang biedt om je diep tevreden achter te laten. Andris Nelsons' veelgeprezen verslag van Birmingham (ruim twee minuten korter) voelt in vergelijking daarmee opeens een beetje schor en episodisch.

Petrenko's Heldenleben begint snel: de introductie ploetert sneller dan normaal en, net als bij de RSNO, met meer helderheid dan louter gewicht in het geluid. Maar dit is een verslag dat net zo indrukwekkend is als Also sprach, dat zich meteen onderscheidt door wat een van de meest puntige, karaktervolle en geestige personificaties van 'The Hero's Companion' op de schijf moet zijn, met dank aan concertmeester Elise Båtnes, die tussenbeide komt als de zaken bijzonder verhit raken met deze levendige groep tegenstanders.

Båtnes neemt ook de leiding in een ongewoon vurige liefdesscène, en het is een genot om te kunnen rekenen op Petrenko om de timing en dynamiek gedurende het gevecht en de triomfantelijke gloed die volgt, betrouwbaar te raken - allemaal uitgevoerd met een echt gevoel van vreugde en opwinding. Het is weer een optreden (ook prachtig opgenomen) om je te laten glimlachen, en het bekroont een uitstekende release.

These two new releases see two conductors tackle Ein Heldenleben at different stages of their relationships with orchestras. Vasily Petrenko’s comes some six years into his tenure with the Oslo Philharmonic (his current contract runs until next season) and follows well-received Scriabin and Prokofiev with them (also on LAWO). On Linn, Thomas Søndergård is kicking off a Strauss series with his new band, the Royal Scottish National Orchestra.

The Petrenko release exudes confidence and swagger, while with Søndergård we have something altogether more measured. There’s focus and tautness to the Dane’s approach; and, though there’s no shortage of incisiveness and character to the wind, his brass can seem well-behaved. The result is a Heldenleben that is more in its element in the intimate passages: ‘The Hero’s Works of Peace’ is especially fine, and distinguished by some outstanding solo playing.

Maya Iwabuchi brings quiet, considered virtuosity to ‘The Hero’s Companion’ and contributes (along with the fine principal horn) to an account of the work’s final moments that is especially touching. Similar virtues are in evidence in the Rosenkavalier Suite. It’s not perhaps as rollicking or fun as some but the quieter moments are again beautifully done: there’s a lovely tenderness in the Presentation of the Rose and the initial appearance of the waltz lilts and swings seductively. Both scores are captured in detailed sound by Linn’s engineers.

To turn to Petrenko, though, is to turn to a conductor who seems more at ease with this music – and an orchestra that, during his reign, has been honed to the very highest level. The more generous coupling is a performance of Also sprach Zarathustra to rival the best. It begins excitingly and expansively, and you notice straight away, as Petrenko observes the slight ebb and swell of Strauss’s dynamics on the final big C major of the Sunrise, that the conductor is taking nothing for granted.

There’s no lack of excitement or, where needed, bombast, and the Osloers’ sound at full throttle is thrilling, their playing superb. But what makes this account so special is that it also has room for patient musicality – listen to the soulfulness of ‘Von den Hinterweltlern’ or the affection in the unrushed ‘Tanzlied’, the tricky run up to it brilliantly executed. It’s a performance that’s full of detail and loving touches to make you smile, while it also offers a sense of coherence to leave you deeply satisfied. Andris Nelsons’s highly praised Birmingham account (over two minutes shorter) suddenly feels a touch scrabbly and episodic in comparison.

Petrenko’s Heldenleben starts swiftly: the introduction chugs along faster than usual with, as with the RSNO, more clarity than sheer heft to the sound. But here’s an account that is every bit as impressive as the Also sprach, distinguished straight away by what must be one of the most pointed, characterful and witty personifications of ‘The Hero’s Companion’ on disc, courtesy of concertmaster Elise Båtnes, who intervenes as matters start to get particularly heated with this vivid group of adversaries.

Båtnes takes the lead, too, in an unusually ardent love scene, and it’s a pleasure to be able to count on Petrenko to hit the spot with timing and dynamics reliably throughout the battle and the triumphant glow that follows – all performed with a real sense of joy and exhilaration. It’s another performance (beautifully recorded too) to make you smile, and it crowns an outstanding release.