december 2019

Gesualdo: Madrigali, Libri primo & secondo

Les Arts Florissants o.l.v. Paul Agnew

Hier is het bewijs dat het musiceren van Les Arts Florissants nu onder Paul Agnew net zo goed is als toen de groep zo’n dertig jaar geleden voor het eerst met Gesualdo aan de slag ging onder oprichter William Christie.

Ongeveer 30 jaar geleden noemde Iain Fenlon de eerste Gesualdo-cd van Les Arts Florissants hun ‘eerste uitstapje naar de schizofrene wereld van Gesualdo’s vijfstemmige madrigalen’ (10/88). Zijn woorden vatten perfect een gemeenschappelijke overkoepelende visie op Gesualdo’s virtuoze chromatiek samen die zo goed paste bij de tekstgerichte, snelle reacties van de originele zangers van William’s Christie’s. Nu keert het ensemble terug naar Gesualdo’s madrigalen met Paul Agnew aan het roer en een nieuwe generatie stemmen terwijl ze hun 40-jarig jubileumconcerten vieren. Vanaf boek 1 en 2 komen we minder bekende en minder extraverte werken tegen, maar het ensemble barst van diezelfde intellectuele energie.

Gedurende deze opname onderdrukken de onbegeleide stemmen Gesualdo's eigenaardigheden, en verwijzen ze acties en emoties naar subtielere, minder hectische vlakken dan anderen eerder deden, en behouden ze vloeiende, conversatietempo's. Neem de opening van Boek 1, 'Baci soavi, e cari' ('Zoete en tedere kussen'), waar de stemmen rood zijn, blozend van snelle en tedere kussen. Hoe onbelemmerd en mobiel zijn deze zangers vergeleken met het Gesualdo Consort Amsterdam (CPO, 2/06). Op dezelfde manier voelt het klavecimbel dat wordt gebruikt door Concerto delle Dame di Ferrara (Brilliant Classics) onnodig aanhoudend in vergelijking. De vluchtige aard van Gesualdo's gehaaste passages is een bijzondere specialiteit van Les Arts Florrissants: na een stille, ijskoude opening van 'Gelo ha Madonna il seno' ('Mijn dame heeft ijs in haar hart'), is de verandering naar flikkerende vlammen in haar ogen indrukwekkend voelbaar.

Met het geluid van hun bekroonde Monteverdi-madrigalen (1/15, 7/15, 2/17) nog vers in onze oren, biedt deze nieuwe schijf, ook gemaakt van live-opnames, een frisse kijk op die beroemde madrigale splitsing: Monteverdi's experimentele laboratorium neigde naar monodie, Gesualdo's bracht hem ertoe verder het polyfone web in te gaan, waarbij hij teksten en harmonieën verbrak. Het pure nieuwsgierige genoegen dat deze zangers brengen in Gesualdo's buitengewone wereld, duidt op een zeer opwindende serie die voor ons ligt.

Some 30 years ago Iain Fenlon referred to Les Arts Florissants’ initial Gesualdo disc as their ‘first foray into the schizophrenic world of Gesualdo’s five-voice madrigals’ (10/88). His words encapsulated perfectly a common overarching view of Gesualdo’s virtuoso chromaticism which suited the text-centred, quick-fire responses of William’s Christie’s original singers so well. Now the ensemble return to Gesualdo’s madrigals with Paul Agnew at the helm and a new generation of voices as they celebrate their 40th-anniversary concerts. Beginning with Books 1 and 2, we encounter lesser-known and less extrovert works but find the ensemble crackling with that same intellectual energy.

Throughout this recording the unaccompanied voices underplay Gesualdo’s quirks, consigning actions and emotions to subtler, less frenetic planes than others have before, and maintain flowing, conversational tempos. Take the opening of Book 1, ‘Baci soavi, e cari’ (‘Kisses sweet and tender’), where the voices are flushed, blushing with quick and tender kisses. How unencumbered and mobile these singers are compared to the Gesualdo Consort Amsterdam (CPO, 2/06). Likewise, the harpsichord used by Concerto delle Dame di Ferrara (Brilliant Classics) feels unnecessarily persistent by comparison. The fleeting nature of Gesualdo’s flurried passages is a particular speciality of Les Arts Florrissants: after a still, frigid opening to ‘Gelo ha Madonna il seno’ (‘My lady has ice in her heart’), the change to flickering flames in her eyes is impressively palpable.

With the sound of their Award-winning Monteverdi madrigals (1/15, 7/15, 2/17) fresh in our ears, this new disc, also made from live recordings, offers fresh views of that famous madrigalian fork-in-the-road: Monteverdi’s experimental laboratory veered towards monody, Gesualdo’s led him to push further into the polyphonic web, fracturing texts and harmonies. The sheer inquisitive delight that these singers bring to Gesualdo’s extraordinary world indicates a very exciting series ahead.