april 2020

Debussy – Rameau

Víkingur Ólafsson

In ons coverinterview legt de voortreffelijke pianist Víkingur Ólafsson de gedachte achter dit album uit; de resultaten zijn net zo verleidelijk rijk aan persoonlijkheid en kleur als zijn twee eerdere Editor’s Choice-albums.

Nadat ik Vikingur Ólafssons cd van Bach (11/18) had besproken, was ik benieuwd wat hij hierna zou doen en dit stelt zeker niet teleur. De cd heet simpelweg ‘Debussy Rameau’. Het had een triomf van stijl boven inhoud kunnen zijn, maar net als Bach is de programmering hier echt geïnspireerd.

Debussy was een groot bewonderaar van zijn Franse voorvader en vond een ‘perfecte smaak en strikte elegantie die de volmaakte schoonheid van zijn muziek vormen’. We beginnen met de betoverende Prélude uit La damoiselle élue in Debussy’s eigen transcriptie, die de toon zet en meteen de fijnheid van het instrument en de opname vastlegt. Ólafsson groepeert de Rameau heel effectief: de eerste set bijvoorbeeld, geheel uit de Pièces de clavecin uit 1724, begint met ‘Le rappel des oiseaux’ – vol energie zonder dat de accenten schel worden, het aanhoudende pedaal oordeelkundig gebruikt – gevolgd door de paraderende dans van de ‘Rigaudon’, met een prachtig samenspel tussen de contrapuntische lijnen; de ‘Musette en rondeau’ ontspant vervolgens de stemming, terwijl hij in de ‘Tambourin’ de schittering van de klankwereld van het klavecimbel oproept, waardoor de slotfrasen een echte gratie krijgen (iets van een Ólafsson-kenmerk). ‘La Villageoise’ is vol karakter, het middendeel wordt nog energieker, terwijl de ‘Gigue en rondeau’ liefdevol is uitgevoerd – bij een mindere artiest had de versiering overdreven kunnen klinken, maar hier niet.

Als je Debussy’s ‘Jardins sous la pluie’ (Estampes) ernaast zet, besef je hoeveel de componist heeft geleerd van de grote toccata-traditie, wat wordt benadrukt door de verve waarmee Ólafsson het benadert. Wat volgt, verkent dezelfde gedachtegang – van Children’s Corner de ‘Serenade for the Doll’ (hoewel hij hier minder anarchistisch is dan Steven Osborne – Hyperion, 10/17) en ‘The Snow is Dancing’, waarin hij de texturen effectief vervaagt naarmate de harmonieën waziger worden. En zo gaat het verder, de twee componisten klinken erg op hun gemak bij elkaar.

De hoogtepunten zijn talrijk: de manier waarop de schaduwen van ‘Des pas sur la neige’, met zijn opwaartse frasen, worden weggenomen door de neerwaartse toonladders van ‘La Joyeuse’ uit de Pièces de clavecin uit 1724, een stemming die wordt versterkt door ‘Les Cyclopes’, dat op dezelfde manier is opgebouwd uit dalende patronen, maar nog hectischer (de volledige controle van de pianist over dynamiek en kleuren maakt dit tot een bijzonder hoogtepunt). En hij maakt de bekendste stukken zich eigen zonder karikaturale: ‘La poule’, zijn moeiteloos uitgevoerde herhaalde akkoorden, of ‘Les sauvages’, dat Ólafsson met steeds meer bizarre versieringen rijgt. Als middelpunt biedt hij The Arts and the Hours, een intermezzo dat hij heeft gearrangeerd uit Rameau’s laatste opera, Les Boréades, waarin de zeer karakteristieke harmonische taal van de tachtigjarige steeds gewaagder wordt.

Waar anders zou Ólafsson kunnen eindigen dan met ‘Hommage à Rameau’ uit Images, boek 1? Het brengt niet alleen de twee componisten samen, maar biedt ook de perfecte distillatie van alles wat eraan voorafging.

After reviewing Vikingur Ólafsson’s disc of Bach (11/18) I was eager to hear what he’d do next and this certainly doesn’t disappoint. The disc is simply titled ‘Debussy Rameau’. It could have been a triumph of style over substance but, like the Bach, the programming here is truly inspired.

Debussy was a big admirer of his French forebear, finding a ‘perfect taste and strict elegance which make up the consummate beauty of his music’. We begin with the beguiling Prélude from La damoiselle élue in Debussy’s own transcription, which sets the tone and immediately establishes the fineness of the instrument and the recording. Ólafsson groups the Rameau together very effectively: the first set, for instance, all from the 1724 Pièces de clavecin, begins with ‘Le rappel des oiseaux’ – full of energy without the accents becoming jabby, the sustaining pedal used judiciously – followed by the strutting dance of the ‘Rigaudon’, with wonderful interplay between the contrapuntal lines; the ‘Musette en rondeau’ then relaxes the mood, while in the ‘Tambourin’ he conjures the brilliance of the harpsichord’s sound world, giving the closing phrases a real grace (something of an Ólafsson trademark). ‘La Villageoise’ is full of character, the middle section becoming still more energised, while the ‘Gigue en rondeau’ is lovingly done – in a lesser artist the ornamentation could have sounded overstated, but not here.

Placing Debussy’s ‘Jardins sous la pluie’ (Estampes) next makes you realise how much its composer learnt from the great toccata tradition, emphasised by the verve with which Ólafsson approaches it. What follows explores the same train of thought – from Children’s Corner the ‘Serenade for the Doll’ (though he’s less anarchic here than Steven Osborne – Hyperion, 10/17) and ‘The Snow is Dancing’, in which he effectively blurs the textures as the harmonies become more hazy. And so it continues, the two composers sounding very at home with one another.

The highlights are many: the way the shadows of ‘Des pas sur la neige’, with its upward phrases, are dismissed by the cascading downward scales of ‘La Joyeuse’ from the 1724 Pièces de clavecin, a mood intensified by ‘Les Cyclopes’, built similarly on descending patterns but even more frenetic (the pianist’s complete control of dynamics and colours makes this a particular highlight). And he makes the most well-known pieces his own without caricature: ‘La poule’, its repeated chords effortlessly dispatched, or ‘Les sauvages’, which Ólafsson laces with ever more outlandish ornamentation. As a centrepiece he offers The Arts and the Hours, an interlude that he has arranged from Rameau’s last opera, Les Boréades, in which the octogenarian’s highly characteristic harmonic language gets ever more daring.

Where else could Ólafsson end but with ‘Hommage à Rameau’ from Images, Book 1? It not only brings the two composers together but offers the perfect distillation of all that has gone before.