april 2020

Pēteris Vasks: Works for Piano Trio

Trio Palladio

Van het voortreffelijke openingsarrangement van Lonely Angel – kwetsbaarheid en kracht op aangrijpende wijze gesmeed – tot het drama en de gedrevenheid van Episodi e Canto perpetuo: dit is een meeslepend inzicht in de muzikale wereld van Vasks.

Deze release bevat de zesde (minstens) opname van Vasks' Episodi e Canto perpetuo, maar het is nog steeds het minst bekende stuk hier. De componist baseerde de vorm van zijn pianotrio op die van Messiaens Quartet for the End of Time, maar het is onmogelijk om geen eerbetoon te horen in de harmonische (en unisono) geluiden van het werk - een psychedelische, duivelse, met juwelen versierde reis door de beproevingen van het leven naar de geruststelling van de liefde met een gehavende oude piano. In het deel getiteld 'Canto perpetuo' zingt de viool een extatisch maar gespannen lied (het strakke vibrato van violiste Eva Bindere is hier zo effectief) voordat de anderen zich bij haar voegen in een omhelzing die grenst aan het verstikkende. De overgang naar de coda is magisch, Vasks komt tevoorschijn uit Messiaens invloed als zichzelf.

De andere werken zijn sleutelstukken in Vasks’ werk en gerichte voorbeelden van zijn met pijn doorspekte esthetiek – de dubbele nachtmerries van onderdrukking en een wereld die gek is geworden als de duistere antithese van de schoonheid van de natuur, de belofte van geloof en een geloof in vergeving en liefde. Lonely Angel is een rechtstreekse transcriptie van het vijfde deel van het Strijkkwartet nr. 4 van de componist, waarin het de laatstgenoemde kwaliteiten vertegenwoordigt met spiegelende strijkersbezweringen rond een stabiele, glinsterende piano met kenmerkende parallelle harmonieën van Vasks en harmonische spanning die de stijgende melodie steeds maar voortstuwt. De uitvoering van deze Letse muzikanten is zo soulvol als je je maar kunt voorstellen.

Dat Vasks’ goed afgebakende muziek rijp is voor een heruitzending, blijkt verder uit zijn eigen trioversie van het instrumentale/koorwerk Plainscapes, waarin hij zich een muzikaal beeld van Zemgale in het zuiden van Letland voorstelde, waar ‘je de sterrenhemel helemaal tot aan de horizon kunt zien reiken’. Opnieuw zijn de drie instrumenten personages in dit werk, dat evenzeer een dramatische driehandige is als een breed landschap. En opnieuw is de uitvoering – met prachtige gradaties van vibrato van de twee snaren – geïnvesteerd met zeldzame ruimte, diepgang en een gevoel van diepe persoonlijke behoefte. De meeste Vasks-cd's zijn het waard om te horen, maar deze is een klasse apart.

This release includes the sixth (at least) recording of Vasks’s Episodi e Canto perpetuo but it’s still arguably the least familiar piece here. The composer modelled his piano trio’s shape on that of Messiaen’s Quartet for the End of Time but it’s impossible not to hear an act of homage in the harmonic (and unison) sounds of the work too – a psychedelic, diabolical, bejewelled journey through life’s trials to the reassurance of love featuring a battered old piano. In the movement titled ‘Canto perpetuo’ the violin sings an ecstatic but strained song (violinist Eva Bindere’s tight vibrato is so effective here) before the others join her in an embrace that borders on the suffocating. Transition into the coda is magical, Vasks emerging from Messiaen’s influence as himself.

The other works are key pieces in Vasks’s output and focused examples of his pain-lined aesthetic – the dual nightmares of oppression and a world gone mad as the dark antithesis to the beauty of nature, the promise of faith and a belief in forgiveness and love. Lonely Angel is a straight transcription of the fifth movement of the composer’s String Quartet No 4, in which it represents the latter qualities with mirroring string incantations around a steady, shimmering piano with signature Vasks parallel harmonies and harmonic tension pushing the soaring melody on and on. The performance from these Latvian musicians is as soulful as could be imagined.

That Vasks’s well-delineated music is ripe for re voicing is further in evidence from his own trio version of the instrumental/choral work Plainscapes, in which he imagined a musical picture of Zemgale in the south of Latvia where ‘you can see the starry sky extend right down to the horizon’. Again the three instruments are as characters in this work, which is as much a dramatic three-hander as a broad landscape. And again, the performance – with exquisite gradations of vibrato from the two strings – is invested with rare space, profundity and a sense of deep personal need. Most Vasks discs are worth hearing but this one is a cut above.