januari 2020

Vaughan Williams: Symphonies Nos 3 & 4

BBC Symphony Orchestra o.l.v. Martyn Brabbins

Martyn Brabbins’ instinctieve gevoel voor de kracht, gratie en dramatiek van de orkestrale klankwereld van Vaughan Williams resulteert hier in een zeer fraaie release.

De herontdekking van de symfonieën van Vaughan Williams lijkt tegenwoordig steeds sterker te worden – en met Andrew Manze’s recente cyclus met het Royal Liverpool Philharmonic Orchestra en nu Brabbins’ cyclus op Hyperion, voelt men zich verwend met keuze. Bovendien voelt men met de reeks nieuwe interpretaties die beschikbaar komen, steeds meer de torenhoge statuur van deze buitengewone muziek en van Vaughan Williams’ eminentie als een van de grootste symfonisten van de 20e eeuw.

Men voelt onmiddellijk Brabbins’ speciale affiniteit met deze muziek in het numineuze tempo van het eerste deel van de Pastorale symfonie, die, centimeter voor centimeter, naar zijn climax toe beweegt in de ontwikkeling. Naast het gestage tempo wordt men meegesleept door de geleidelijke toename van gewicht terwijl het broeierige contrapunt van de thema’s van de componist onheilspellend verdergaat. Het langzame deel heeft een echt gevoel van elegische overpeinzing en de solo trompet cadens, gespeeld op afstand, is even verontrustend als spookachtig. Iedereen die het landschap van Vlaanderen heeft gezien, zal dit levendige Stimmungsbild verontrustend vinden. Brabbins en het Hyperion opnameteam brengen een opwindende helderheid in de zwaardere klankkleuren van het Scherzo en de doorschijnende, kwikzilverachtige (zelfs Holst-achtige) coda met zijn bijna neoklassieke fugatische muziek en opwindende score. Maar het is in de finale, met zijn onvergetelijke, welwillende blaaskoraal (en in deze opname de verkwikkende climax-tegenmelodie in hoorns en cello's in de recapitulatie), en de angstige transformatie van de woordloze monodie van de solo sopraan in de ontwikkeling dat men het ware pathos van dit buitengewone werk voelt.

Brabbins’ lezing van het eerste deel van de Vierde symfonie heeft veel van de vertrouwde gewelddadigheid en felheid die we van dit werk kennen, en je wordt onvermijdelijk gegrepen door het B A C H-motief en de superpositie van kwarten die zoveel toevoegt aan de taal van dit imposante doek; maar ik werd het meest geraakt door de ruimte, vorm en toon die Brabbins geeft aan het lyrische tweede onderwerp dat vervolgens zo levendig contrasteert met het mechanistische thema (zo doordrenkt van Job) dat volgt. Brabbins’ aandacht voor dynamische details is ook opvallend, zowel in het eerste deel (let op het echt gedempte niveau van de ontwikkeling voordat de recapitulatie echt losbarst) als het verontrustende gedrag van het langzame deel. Opnieuw heeft het demonische Scherzo een helderheid die wordt getypeerd door het prachtig heldere fagot- en strijkersspel van het BBC SO, en het gevoel van samenspel, dat wordt opgewekt door de fascinatie van de componist voor contrapunt en fuga, is enorm energiek, niet in de laatste plaats in de krachtige overgang die het Scherzo verbindt met het laatste deel, de verkwikkende 'oompah' van de openingsmars van het laatste deel en de overweldigende dichtheid van de afsluitende pagina's die op passende wijze zijn gemarkeerd met epilogo fugato.

Saraband 'Helen' (1913 14), dat Brabbins heeft gerealiseerd op basis van de overgebleven conceptvocale partituur, komt als een zachte, sonore respijt en een voorproefje van die vooroorlogse Vaughan Williams die zo krachtig werd vastgelegd in de Five Mystical Songs en A London Symphony. Het is een hartverwarmend juweeltje.

The rediscovery of Vaughan Williams’s symphonies seems to be going from strength to strength these days – and with Andrew Manze’s recent cycle with the Royal Liverpool Philharmonic Orchestra and now Brabbins’s cycle on Hyperion, one feels spoilt for choice. What is more, with the array of new interpretations becoming available, one senses more and more the towering stature of this extraordinary music and of Vaughan Williams’s eminence as one of the 20th century’s greatest symphonists.

One immediately feels Brabbins’s special affinity for this music in the numinous pacing of the first movement of the Pastoral Symphony, which, inch by inch, moves towards its climax in the development. Besides the steady tempo, one is coaxed along by the gradual accumulation of weight as the brooding counterpoint of the composer’s themes moves ominously on. The slow movement has a real sense of elegiac rumination and the solo trumpet cadenza, played at a distance, is unsettling as much as it is haunting. Anyone who has witnessed the landscape of Flanders will find this vivid Stimmungsbild disquieting. Brabbins and the Hyperion recording team bring a thrilling clarity to the heavier timbres of the Scherzo and the diaphanous, mercurial (even Holst-like) coda with its almost neoclassical fugal music and exhilarating scoring. But it is in the finale, with its unforgettable, benevolent wind chorale (and in this recording the invigorating climactic countermelody in horns and cellos in the recapitulation), and the anxious transformation of the solo soprano’s wordless monody in the development that one feels the true pathos of this extraordinary work.

Brabbins’s reading of the first movement of the Fourth Symphony has much of the familiar violence and ferocity that we know from this work, and one is unavoidably gripped by the B A C H motif and the superimposition of fourths which adds so much to the language of this imposing canvas; but I was most moved by the space, shape and tone Brabbins gives to the lyrical second subject that then contrasts so vividly with the mechanistic theme (so redolent of Job) which follows. Brabbins’s attention to dynamic detail is also striking, both in the first movement (note the really hushed level of the development before the recapitulation really erupts) and the troubling demeanour of the slow movement. Again the demonic Scherzo has a clarity typified by the splendidly crisp bassoon- and string-playing from the BBC SO, and the sense of ensemble, engendered by the composer’s fascination for counterpoint and fugue, is hugely energising, not least in the powerful transition that links the Scherzo to the last movement, the bracing ‘oompah’ of the last movement’s opening march and the overwhelming density of the closing pages marked appropriately epilogo fugato.

Saraband ‘Helen’ (1913 14), which Brabbins has realised from the surviving draft vocal score, comes as a gentle, sonorous respite and a taste of that pre-war Vaughan Williams captured so powerfully in the Five Mystical Songs and A London Symphony. It is a heart-warming gem.