Awards Issue 2021
Baritenor
Michael Spyres & Strasbourg Philharmonic Orchestra o.l.v. Marko Letonja
Een verbluffend album van Michael Spyres, een rijk en indrukwekkend gevarieerd programma dat niet alleen een stem laat horen met een uitzonderlijk bereik, maar ook met kleur en levendige karakterisering.
Ik daag je uit om te luisteren naar Figaro’s ‘Largo al factotum’ op dit nieuwe album van Erato ‘blind’. Je hoort een levendige baritonstem, jeugdig, lenig. Er is een bewonderenswaardige karakterisering – het vocale equivalent van een jolige duw in de ribben, met verschillende stemmen voor de vele klanten van de barbier, waaronder een rijpe falsetto en een stevige bas. Deze zanger moet zeker podiumervaring hebben in de rol. Blijkbaar niet, want de eigenaar van deze fijne bariton is niemand minder dan de tenor Michael Spyres.
We hebben Spyres’ bariton Barber al eerder geproefd, in het duet Figaro-Almaviva met collega-tenor Lawrence Brownlee op hun fantastische Rossini-cd ‘Amici e rivali’ (1/21), die dit jaar op een haar na een Gramophone Award miste. Spyres gaat hier solo, en mengt tenorrepertoire met duiken in traditioneel baritongebied, uitbundig begeleid door het Straatsburgs Philharmonisch Orkest onder Marko Letonja.
Ik gebruikte het woord 'baritenor' voor het eerst om Spyres te beschrijven in 2013, toen hij op korte termijn inviel om de rol van Rodrigo te zingen in La donna del lago in Covent Garden, waar hij indruk maakte met zijn klinkende hoge noten en een ongelooflijk stevig laag register. Rodrigo was een van de rollen die Rossini componeerde voor Andrea Nozzari, een krachtige tenor met een opvallend baritonische klankkleur waarvan het vocale bereik tweeënhalve octaaf was, van G2 tot de stratosferische D5 (bedenk wel dat ik Spyres ooit een hoge E natural hoorde pingelen in een concertuitvoering van Donizetti's Les martyrs waar het publiek van opkeek!). Nozzari is een van de zangers die in Spyres' wetenschappelijke programma-aantekening wordt genoemd (hoewel in minuscule letters in Erato's boekje), een voorbeeld van wat hij beweert het 'vergeten vocale fenomeen' van de 'baritenor' te zijn.
Zijn programma omvat het repertoire van zangers die van tenor naar bariton overgingen of omgekeerd - zoals Mécène Marié de l'Isle die, vier jaar na het creëren van de rol van Tonio in Donizetti's La fille du régiment, met zijn precaire negen hoge C's in 'Ah! mes amis', overschakelde naar bariton. Er zijn hier ook hoge baritonrollen - geschreven voor beoefenaars van de zogenaamde baryton Martin zoals Jean Périer, wiens beroemdste creatie Debussy's Pélleas was (hier niet afgebeeld), een rol die tegenwoordig af en toe door tenoren wordt gespeeld.
Spyres onderzoekt ook rollen waarbij de componist gedwongen werd om stemtypen aan te passen. Jacques Offenbach zag Hoffmann bijvoorbeeld als bariton, maar werd gedwongen de rol te herschrijven om hem geschikt te maken voor de stertenor van de Opéra-Comique, Jean-Alexandre Talazac. Hamlet van Ambroise Thomas was oorspronkelijk bedoeld als tenor en werd alleen getransponeerd naar bariton Jean-Baptiste Faure toen er geen geschikte tenor kon worden gevonden.
En Mozart is hier ook, inclusief Don Giovanni – een rol die soms werd gezongen door tenoren, waaronder Nozzari, in het begin van de 19e eeuw – en graaf Almaviva in Le nozze di Figaro. Manuel García, die de tenor Almaviva creëerde in Rossini's Barbiere, speelde ook Mozarts Almaviva en de Don … het soort veelzijdigheid dat we niet zouden verwachten in de huidige wereld van operahokjes. Spyres’ bariton in Don Giovanni’s serenade is honingzoet, zijn Almaviva hooghartig (Mozart schreef een alternatieve versie van ‘Hai già vinta la causa’ door 14 G4s te interpoleren).
De reeks rollen is verbazingwekkend, maar dat geldt ook voor deze uitvoeringen. Of het nu gaat om het bloemrijke schrijven van Idomeneo’s ‘Fuor del mar’ of de oprechte proloog van Pagliacci, Spyres is volkomen overtuigend. Er is zelfs een vurige ‘Il balen del suo sorriso’, de aria van graaf di Luna uit Verdi’s Il trovatore. Het klinkt op geen enkel moment gimmicky. Met de beste wil van de wereld klinkt Plácido Domingo (hoewel hij werd opgeleid als bariton voordat hij een van de grootste tenoren ter wereld werd) nooit als een bariton in zijn late carrièreswitch. Ik zou graag veel geld betalen om Spyres di Luna of Hamlet te horen zingen.
Het traditionele tenorrepertoire is hier ook opwindend. Spyres heeft Rossini's Otello al eerder opgenomen (Rossini in Wildbad – Naxos, 8/10), maar 'Ah! sì, per voi già sento' is deze keer nog opwindender. We weten dat Spyres uitblinkt in bel canto en Frans repertoire – hij is te zien in Le postillon de Lonjumeau op een recente dvd (Naxos, 9/20) – maar er zijn opwindende suggesties over waar zijn stem naartoe gaat. Spyres' Kleinzach-ballade hint naar een duistere, broeierige Hoffmann en Lohengrins 'In fernem Land' (in het Frans gezongen als 'Aux bords lointains') baant de weg naar Heldentenor-rollen (hij staat gepland om Act 2 van Tristan und Isolde te zingen in concert in de Opéra de Lyon in 2022). Spyres is echt een tenor - en een bariton, zo lijkt het - die de operawereld aan zijn voeten heeft
I challenge you to listen to Figaro’s ‘Largo al factotum’ on this new album from Erato ‘blind’. You would hear a vibrant baritone voice, youthful, agile. There’s admirable characterisation – the vocal equivalent of a jocular nudge in the ribs, with different voices for the barber’s many clients, including a ripe falsetto and a solid basso. This singer must surely have stage experience in the role. Apparently not, for the owner of this fine baritone is none other than the tenor Michael Spyres.
We’ve had a taste of Spyres’s baritone Barber before, in the Figaro-Almaviva duet with fellow tenor Lawrence Brownlee on their superb Rossini disc ‘Amici e rivali’ (1/21), which only missed out on a Gramophone Award this year by a whisker. Here, Spyres goes solo, mixing up tenor repertoire with plunges into traditional baritone territory, ebulliently accompanied by the Strasbourg Philharmonic Orchestra under Marko Letonja.
I first used the word ‘baritenor’ to describe Spyres way back in 2013, when he jumped in at short notice to sing the role of Rodrigo in La donna del lago at Covent Garden, where he impressed with his ringing top notes as well as an incredibly firm lower register. Rodrigo was one of the roles composed by Rossini for Andrea Nozzari, a powerful tenor with a notably baritonal timbre whose vocal range was two and a half octaves, from G2 to the stratospheric D5 (mind you, I once heard Spyres ping out a top E natural in a concert performance of Donizetti’s Les martyrs that had the audience gasping!). Nozzari is one of the singers cited in Spyres’s scholarly programme note (albeit in minuscule print in Erato’s booklet), an example of what he claims is the ‘forgotten vocal phenomenon’ of the ‘baritenor’.
His programme encompasses the repertoire of singers who transitioned from tenor to baritone or vice versa – such as Mécène Marié de l’Isle who, four years after creating the role of Tonio in Donizetti’s La fille du régiment, with its precarious nine high Cs in ‘Ah! mes amis’, switched to baritone. There are high baritone roles here, too – written for practitioners of the so-called baryton Martin such as Jean Périer, whose most famous creation was Debussy’s Pélleas (not represented here), a role occasionally taken by tenors today.
Spyres also explores roles where the composer was forced to adjust voice types. Jacques Offenbach, for example, envisaged Hoffmann as a baritone but was forced to rewrite the role to suit the Opéra-Comique’s star tenor, Jean-Alexandre Talazac. Ambroise Thomas’s Hamlet was originally meant to be a tenor and was only transposed down for baritone Jean-Baptiste Faure when no suitable tenor could be found.
And there’s Mozart here, too, including Don Giovanni – a role that was sometimes sung by tenors, including Nozzari, in the early 19th century – and Count Almaviva in Le nozze di Figaro. Indeed, Manuel García, who created the tenor Almaviva in Rossini’s Barbiere, also performed Mozart’s Almaviva as well as the Don … the sort of versatility we wouldn’t expect in today’s world of operatic pigeonholing. Spyres’s baritone in Don Giovanni’s serenade is honeyed, his Almaviva haughty (Mozart wrote an alternative version of ‘Hai già vinta la causa’ interpolating 14 G4s).
The range of roles is astonishing, but then so are these performances. Whether tackling the florid writing of Idomeneo’s ‘Fuor del mar’ or the heartfelt prologue from Pagliacci, Spyres is utterly convincing. There’s even an ardent ‘Il balen del suo sorriso’, Count di Luna’s aria from Verdi’s Il trovatore. At no point does it sound gimmicky. With the best will in the world, Plácido Domingo (although he trained as a baritone before becoming one of the world’s great tenors) never sounds like a baritone in his late career switch. I would happily pay good money to hear Spyres sing di Luna or Hamlet.
The traditional tenor repertoire here is thrilling, too. Spyres has recorded Rossini’s Otello before (Rossini in Wildbad – Naxos, 8/10) but ‘Ah! sì, per voi già sento’ is even more exhilarating this time round. We know Spyres excels in bel canto and French repertoire – he can be seen in Le postillon de Lonjumeau on a recent DVD (Naxos, 9/20) – but there are exciting suggestions as to where his voice is going. Spyres’s Kleinzach ballad hints at a dark, brooding Hoffmann and Lohengrin’s ‘In fernem Land’ (sung in French as ‘Aux bords lointains’) paves the way into Heldentenor roles (he is scheduled to sing Act 2 of Tristan und Isolde in concert at the Opéra de Lyon in 2022). Spyres really is a tenor – and a baritone, it seems – who has the operatic world at his feet