december 2021

Sofia Gubaidulina: Dialog: Ich und Du; The Wrath of God; The Light of the End

Vadim Repin & Leipzig Gewandhaus Orchestra o.l.v. Andris Nelsons

Gubaidulina’s vioolconcert wordt voortreffelijk uitgevoerd door Vadim Repin, terwijl de andere werken het dwingende instinct van de componist voor orkestrale kleur onthullen.

Er zit altijd een spirituele dimensie in het werk van Sofia Gubaidulina, en het vioolconcert Dialog: Ich und Du is daarop geen uitzondering. De notitie in het boekje wijst op de openlijke verwijzing naar Martin Bubers gelijknamige boek, dat voor het eerst werd gepubliceerd in 1923, waarin het concept van dialoog als spirituele visie op de wereld wordt behandeld. De dialoog is natuurlijk tussen solist en orkest, of, vaker nauwkeuriger, tussen solist en groepen instrumenten uit het orkest, maar de structuur is onverwacht gefragmenteerd, een opeenvolging van korte secties van enorme intensiteit, vaak met uitbarstingen van apocalyptische woede (zoals het venijnige hameren aan het einde van het vijfde deel). Dit doet echter niets af aan het gevoel van cumulatieve, broeierige kracht van de muziek; Gubaidulina verliest nooit de overkoepelende structuur uit het oog, de melodielijn die de dialogen bij elkaar houdt. Repin is verbazingwekkend, het Gewandhaus is attent op elke nuance.

‘Apocalyptisch’ is natuurlijk ook het woord dat je zou verwachten van een werk met de titel The Wrath of God, en het grommende koper van de opening suggereert op een heel letterlijke manier de Dag des Oordeels. Het valt me ​​op dat dit werk, ondanks de woede en frustratie, kleurrijker is dan het vioolconcert; het zoekt met wonderbaarlijke verbeelding naar instrumentale combinaties, misschien omdat het bevrijd is van de dominantie van (of interactie met) de solist. Hoe dan ook, er is hier genoeg om het oor te intrigeren, maar ook om het hart te betrekken.

Kleur is ook een essentieel element van The Light of the End, dat dateert uit 2003. Ik heb het altijd een van de meest indrukwekkende partituren van de componist gevonden, omdat het het licht dat in de titel wordt gesuggereerd, tot uitdrukking brengt. Geen Beethoveniaanse duisternis hier, maar een enorm fantasierijke evocatie van een toekomstige spirituele staat die vreugdevol gebruik maakt van instrumentale middelen en, met name, verschillende stemmingssystemen (de natuurlijke boventoonrij in tegenstelling tot conventionele stemming). Het Gewandhaus speelt niet alleen met fenomenale precisie, maar ook met wat lijkt op puur genot, en Andris Nelsons is de leidende geest in wat zeker, op volgorde beluisterd, een van de meest opmerkelijke muzikale en spirituele reizen is die ooit zijn bedacht, door een componist wiens persoonlijke bescheidenheid je nooit zou doen raden dat ze de krachten van de Apocalyps beheerst. Een geweldige prestatie.

There is always a spritual dimension to Sofia Gubaidulina’s work, and the violin concerto Dialog: Ich und Du is no exception. The booklet note points out the overt reference to Martin Buber’s book of that name, first published in 1923, dealing with the concept of dialogue as a spiritual vision of the world. The dialogue is of course between soloist and orchestra, or, frequently more exactly, between soloist and groups of instruments from the orchestra, but the structure is unexpectedly fragmented, a sequence of short sections of tremendous intensity, often with bursts of apocalyptic fury (such as the vicious hammering at the end of the fifth section). This does not take away from the music’s sense of cumulative, brooding power, however; Gubaidulina never loses sight of the overarching structure, the melodic line that holds the dialogues together. Repin is astounding, the Gewandhaus attentive to every nuance.

‘Apocalyptic’ is also, of course, the word one would expect to be using of a work entitled The Wrath of God, and the snarling brass of its opening suggests in a very literal way the Day of Judgement. It strikes me that this work, in spite of its fury and frustration, is more colourful than the violin concerto; it searches out instrumental combinations with wonderful imagination, perhaps because it is freed from the domination of (or interaction with) the soloist. At any rate, there is plenty to intrigue the ear here, as well as to engage the heart.

Colour is an essential element, too, of The Light of the End, dating from 2003. I have always found it to be one of the composer’s most impressive scores, bodying forth as it does the light suggested in its title. No Beethovenian blackness here, but a hugely imaginative evocation of a future spiritual state that makes joyful use of instrumental resources and, notably, different tuning systems (the natural overtone row as opposed to conventional tuning). The Gewandhaus play not only with phenomenal precision but with what appears to be utter enjoyment, and Andris Nelsons is the guiding spirit in what is surely, listened to in order, one of the most remarkable musical and spiritual journeys ever conceived, by a composer whose personal modesty would never lead you guess that she commands the forces of the Apocalypse. A magnificent achievement.