november 2021

Josquin's Legacy: Motets of the 15th & 16th Centuries

The Gesualdo Six o.l.v. Owain Park

Een inventief programma waarin Josquin en zijn invloed op zijn tijdgenoten worden onderzocht – maar vooral voortreffelijk uitgevoerd door dit immer indrukwekkende vocale ensemble.

Dit is een inventief stukje programmering, dat het zeer bekende en het bijna obscure combineert: afgezien van Ockeghems Intemerata Dei mater en Brumels Tous les regretz zijn de stukken die niet van Josquin zijn, zelden opgenomen. Maar deze minder bekende stukken verdienen hun plaats in overvloed: Moutons klaagzang voor Févin is een juweel, net als het stuk van Févin zelf; en Willaerts bewerking van Infelix ego verdient het om naast de bekendere stukken van Byrd en Lassus te worden gehoord. Afgezien van de vaardigheid die nodig is om zo'n onderscheidende selectie samen te stellen, is het een slimme manier om luisteraars kennis te laten maken met muziek die hen anders misschien voorbij zou gaan. Of het programma ook echt levert wat de titel belooft, is een discutabel punt (maar de poging van het boekje om elk stuk te verbinden met Josquin); maar als het onder een andere titel was uitgebracht, in een ander jaar dan 2021, zou het nog steeds fantastisch zijn.

Hetzelfde geldt voor de zang van The Gesualdo Six. Het besluit om de Ockeghem op een ongebruikelijk hoge toonhoogte te spelen is gedurfd, en met een zeer heldere countertenor op de bovenste regel is het effect lichtgevend en transparant (durf ik te zeggen magisch?), heel anders dan de taaie, peinzende benadering die de tekst van het stuk meestal oproept. Alleen hiervoor zou ik de schijf zonder voorbehoud aanbevelen, maar dit begint zoals het ensemble wil gaan. Hun geluid is heel Engels, waarbij ze overdreven dramatische interpretatieve toetsen mijden, maar de gevoeligheid voor contrapuntische details is niettemin opvallend. Er zou in vrijwel elk stuk wel iets te citeren zijn, maar ik zal me concentreren op slechts drie: de lastige hoeken in Tous les regretz zijn prachtig gecoördineerd; de afsluitende passage van de Willaert zet de woorden ‘Miserere mei, Deus’, een niet helemaal exacte maar duidelijk opzettelijke quote van Josquins versie van die psalm – een prachtig moment dat prachtig in scène is gezet; ten slotte is de uitvoering van Absalon fili mi gewoonweg verbluffend: prachtig gecontroleerd en ingetogen, maar intens ontroerend. De bovenstem wordt ingenomen door een hoge tenor, zodat de bas naar de lage C zakt (hij zou bijna Vlaams kunnen zijn, en voor bassen is er geen groter compliment). Ik heb grote genegenheid voor de opname van The Hilliard Ensemble (Virgin/Erato, 3/84), maar deze is, denk ik, nog beter. Ironisch genoeg komen de enige misstappen voor in twee stukken van Josquin: er is een verkeerde lezing in de laatste dalende lick in Nymphes des bois en de afsluitende passage van Illibata (overigens heel mooi gedaan) zou veel sneller moeten zijn, denk ik. Maar als introductie op één cd tot het motet uit Josquins tijd is dit moeilijk te overtreffen.

This is an inventive piece of programming, combining the very well known and the nearly obscure: aside from Ockeghem’s Intemerata Dei mater and Brumel’s Tous les regretz, the pieces not by Josquin have seldom been recorded. But these lesser-known pieces earn their place in spades: Mouton’s lament for Févin is a gem, so too the piece by Févin himself; and Willaert’s setting of Infelix ego deserves to be heard alongside the more famous ones by Byrd and Lassus. Apart from the skill involved in assembling such a discriminating selection, it’s a clever way of introducing listeners to music that might otherwise pass them by. Whether the programme quite delivers what the title promises is a moot point (pace the booklet note’s attempt to connect each piece to Josquin); but had it been issued under a different title, in a year other than 2021, it would still be superb.

The same goes for The Gesualdo Six’s singing. The decision to take the Ockeghem at an uncharacteristically high pitch is bold, and with a very bright countertenor on the top line the effect is luminous and transparent (dare I say magical?), very different to the chewy, ruminative approach that the piece’s text usually elicits. For this alone I’d recommend the disc unreservedly, but this starts as the ensemble means to go. Theirs is a very English sound, eschewing overtly dramatic interpretative touches, but the sensitivity to contrapuntal details is none the less striking. There’d be something to cite in virtually every piece but I’ll focus on just three: the tricky corners in Tous les regretz are beautifully coordinated; the concluding passage of the Willaert sets the words ‘Miserere mei, Deus’, a not quite exact but obviously intentional quotation of Josquin’s setting of that psalm – a wonderful moment that is beautifully stage managed; finally, the performance of Absalon fili mi is simply jaw-dropping: beautifully controlled and restrained but intensely moving. The upper voice is taken by a high tenor, so that the bass goes down to low C (he might almost be Flemish, and for basses there’s no greater compliment). I have great affection for The Hilliard Ensemble’s recording (Virgin/Erato, 3/84) but this, I think, is better still. Ironically, the only slips occur in two pieces by Josquin: there’s a misreading in the final descending lick in Nymphes des bois and the concluding passage of Illibata (otherwise very nicely done) ought to be much faster, I think. But as a single-disc introduction to the motet of Josquin’s time, this is hard to beat.