oktober 2021

Mozart & Contemporaries

Víkingur Ólafsson

Víkingur Ólafssons instinct voor wat een fascinerend en onverwacht programma zal opleveren, wordt zoals altijd geëvenaard door de meest sublieme pianistische toets; weer een prachtig opgenomen release.

Net als je voelt dat je de maat van Víkingur Ólafsson te pakken hebt, slaat hij een onverwachte richting in, en dit nieuwe project, ‘Mozart & Contemporaries’, is daarop geen uitzondering. Net als het Bach-album (11/18) had dit een kleinigheid kunnen zijn, maar het resultaat is allesbehalve dat.

Zijn startpunt is Mozart in de jaren 1780 (een onderwerp dat zo briljant op een heel andere manier is verkend door Leif Ove Andsnes en de Mahler CO – Sony, 6/21) en, het meest conventioneel, neemt hij de Sonates in C majeur, K545, en C mineur, K457 op. Hij brengt in de eerste – de zogenaamde Sonata facile, waar hij als achtjarige voor het eerst mee worstelde – een trompet-en-drums-verve in het Allegro, een conversationele intimiteit in het middendeel en, in de finale, talloze manieren om het eenvoudige rondothema te fraseren, waarbij stilte hier een even belangrijke rol speelt als geluid. In de sonate in c-mineur contrasteert de borrelende woede van het openingsdeel met de heldere schoonheid van de melodielijnen van het Adagio, die ongekunsteld blijven, zelfs als ze uitgebreider worden, terwijl hij in het Allegro assai bijna onopvallend begint, waardoor de oogverblindende fortissimo-uitbarstingen des te dramatischer worden.

Tot zover, zo conventioneel. Maar wat dit recital nog beter maakt, is de manier waarop hij deze sonates en Haydns sonate in b-klein (nr. 32/47, die ik een stuk minder idiomatisch vond dan de rest van het spel hier) omlijst met andere korte stukken, soms slechts fragmenten die zo zijn gepositioneerd dat ze het best mogelijke effect hebben – een soort muzikaal rariteitenkabinet.

Als ik de ruimte had, zou ik lyrisch kunnen worden over elk nummer hier, maar ik vrees dat dat het hele instrumentale gedeelte in beslag zou nemen. Dus laat ik me beperken tot een paar voorbeelden. Er is een reeks stukken in d-klein, beginnend met CPE Bachs Rondo, H290, waarin Ólafsson echt de improvisatiezin en het genoegen van de componist om de luisteraar op het verkeerde been te zetten, goed weet te vatten, waarbij hij de passages van toccata-achtige figuratie een onopvallende glans geeft. De Cimarosa D mineur Sonate slaat dan een moment van kalmte aan en biedt een voorbeeld van Ólafsson de arrangeur, aangezien hij de originele partituur heeft ingevuld op een manier die helemaal past bij een moderne piano, waarbij hij elke harmonische verandering behandelt met glanzende kleuren. Dit brengt ons bij Mozarts onafgemaakte D mineur Fantasia, K397, die tot leven krult met wazige arpeggio's, waarbij het meer urgente schrijven wordt afgemaakt met een mooie doorschijnendheid. Het blijft hangen, onopgelost omdat de componist het heeft verlaten, maar in plaats van een hedendaagse 'voltooiing', komt Ólafsson met een alternatief: van hieruit overgaand op Mozarts D majeur Rondo, K485, allemaal drukke onbezorgdheid, ondanks de incidentele duik in de mineur.

De Galuppi F mineur sonatebeweging waarmee het recital begint, liet me denken dat dit een componist was die ik beter zou moeten leren kennen. Hij sluit af met Liszts versie van Mozarts sereen mooie Ave ​​verum corpus, dat passend is gehuld en subtiel is verbogen. En als Ólafssons bewerking van het Adagio uit Mozarts g mineur Strijkkwintet nooit zou kunnen wedijveren met Grumiaux en co in termen van emotionele intensiteit, onthult hij in plaats daarvan een ingetogen plechtigheid die verrassend aangrijpend is, met name in de meer geagiteerde mineur-toonsoort.

De opname, gemaakt in de Harpa Concert Hall in Reykjavík, is volkomen natuurlijk en helpt het zegel te zetten op een andere winnaar van een van de meest originele muzikale geesten die er zijn.

Just when you feel you’ve got the measure of Víkingur Ólafsson he veers off in an unexpected direction, and this new project, ‘Mozart & Contemporaries’, is no exception. Like the Bach album (11/18), this could have been a bitty affair, yet the result is anything but.

His starting point is Mozart in the 1780s (a subject so brilliantly explored in quite a different way by Leif Ove Andsnes and the Mahler CO – Sony, 6/21) and, most conventionally, he includes the Sonatas in C major, K545, and C minor, K457. He brings to the former – the so-called Sonata facile, which he first tussled with as an eight-year-old – a trumpet-and-drums verve in the Allegro, a conversational intimacy in the middle movement and, in the finale, myriad ways of phrasing the simple rondo theme, silence playing as important a part here as sound. In the C minor Sonata the bubbling ire of the opening movement contrasts with the limpid beauty of the Adagio’s melodic lines, which remain uncontrived even as they become more elaborate, while in the Allegro assai he begins almost unassumingly, making the dazzling fortissimo outbursts all the more dramatic.

So far, so conventional. But what elevates this recital is the way he frames these sonatas and Haydn’s B minor Sonata (No 32/47, which I found a degree less idiomatic than the rest of the playing here) with other short pieces, sometimes mere fragments positioned in such a way as to display them to their best possible effect – a sort of musical cabinet of curiosities.

If I had the room I could wax lyrical about every single track here but I fear that would take up the entire Instrumental section. So let me confine myself to a couple of examples. There is a sequence of pieces in D minor beginning with CPE Bach’s Rondo, H290, in which Ólafsson really nails its sense of improvisation and the composer’s delight in wrong-footing the listener, imbuing the passages of toccata-like figuration with an unobtrusive brilliance. The Cimarosa D minor Sonata then strikes a moment of calm and offers an instance of Ólafsson the arranger, as he has filled out the original score in a manner that is entirely fitting for a modern-day piano, treating each harmonic change to lustrous colouring. This takes us to Mozart’s unfinished D minor Fantasia, K397, which curls into life with hazy arpeggios, the more urgent writing dispatched with a lovely translucency. It’s left hanging, unresolved as the composer abandoned it, but instead of any contemporary ‘completion’, Ólafsson comes up with an alternative: moving from here to Mozart’s D major Rondo, K485, all bustling insouciance, notwithstanding the occasional dip into the minor.

The Galuppi F minor sonata movement with which the recital begins left me thinking that here was a composer I should get to know better. He closes with Liszt’s version of Mozart’s serenely beautiful Ave verum corpus, which is suitably haloed and subtly inflected. And if Ólafsson’s arrangement of the Adagio from Mozart’s G minor String Quintet was never going to rival Grumiaux and co in terms of emotional intensity, he instead reveals a pared-back solemnity that is surprisingly affecting, particularly in the more agitated minor-key writing.

The recording, made in Reykjavík’s Harpa Concert Hall, is entirely natural and helps set the seal on another winner from one of the most original musical minds around.