oktober 2021

Johannes Brahms: Sonatas & Liebeslieder for Cello and Piano

Emmanuelle Bertrand & Pascal Amoyel

Een heerlijk programma, zowel sonates als liederen gespeeld door celliste Emmanuelle Bertrand en pianist Pascal Amoyel met een onmiddellijk boeiende en uitstekend overgebrachte verstandhouding.

De titel van deze cd deed me verwachten dat er cello- en pianobewerkingen van de Liebeslieder Waltzes zouden komen, en mijn hart sprong op bij het idee. Maar er zijn hier geen walsen. In plaats daarvan bieden Bertrand en Amoyel een selectie van zeven liederen (‘Liebeslieder’ is hun titel, niet die van Brahms). Was ik teleurgesteld? Ja, maar mijn teleurstelling werd direct weggenomen door de interpretaties, want hoewel veel cellisten de liederen van Brahms hebben omgezet in ‘liederen zonder woorden’, hebben maar weinigen de transformatie met zoveel vaardigheid en doordachtheid uitgevoerd. Neem bijvoorbeeld de ‘Sapphische Ode’. Mischa Maisky – wiens liedbewerkingen op twee DG-opnamen (11/97 en 10/99) voorkomen – speelt het nogal treurig, waarbij hij negeert dat Brahms een gevoel van twee tellen per maat wilde in plaats van vier. Bertrand en Amoyel geven het een echte vocale lilt, en hoewel sommigen misschien boos worden over de toe-eigening van een paar noten van het pianogedeelte door de cellist (tussen de tweede en derde regel van de eerste strofe), klinkt het resultaat muzikaal gezien logisch in mijn oren.

Het programma is meer dan alleen de titel, want Bertrand en Amoyel verbinden de liederen en de sonates op onverwachte manieren. Er zit zeker iets ontroerends in de manier waarop ze het openings-Allegro non troppo van de E mineur Eerste Sonate articuleren en verbuigen, bijvoorbeeld. Even indrukwekkend is de onverschrokken manier waarop ze de donkerste hoeken van het deel verkennen – let bijvoorbeeld op de intense melancholie in de recapitulatie (beginnend bij 9'35"), of hun gevaarlijk langzame tempo in de E majeur coda, die me deed denken aan Sviatoslav Richter die de late Schubert speelde. Ik heb nooit opgemerkt hoe Brahms in deze muziek lijkt te herinneren aan ‘Des Baches Wiegenlied’, het laatste lied in Die schöne Müllerin (ook in E) – nog een connectie met het lied.

Wat opmerkelijk is gezien al deze specificiteit, is dat dit grotendeels ongedwongen uitvoeringen zijn. In de F majeur Tweede Sonate bijvoorbeeld, brengen Bertrand en Amoyel een gevoel van flow en doelgerichtheid in het Adagio affettuoso, en ze slagen erin om het scherzo-achtige derde deel luchtig te houden zonder het emotionele gewicht van de muziek in gevaar te brengen. Evenzo is Bertrands frasering in ‘Wiegenlied’ is geheel zonder pretenties, en zij en Amoyel zijn verfrissend rechttoe rechtaan in de twee bekendste Hongaarse dansen (niet op de cd, maar wel in de digitale release).

Het is zeldzaam om interpretaties te vinden die inzicht en natuurlijkheid combineren, en dat brengt deze opname tot bijna de top van een indrukwekkend hoge stapel.

This disc’s title led me to expect cello and-piano arrangements of the Liebeslieder Waltzes, and my heart leapt at the idea. But there are no waltzes here. Instead, Bertrand and Amoyel offer a selection of seven songs (‘Liebeslieder’ is their title, not Brahms’s). Was I disappointed? Yes, but my disappointment was instantly eased by the interpretations, for while many cellists have turned Brahms’s lieder into ‘songs without words’, few have managed the transformation with such skill and thought. Take, for example, the ‘Sapphische Ode’. Mischa Maisky – whose song arrangements appear on two DG recordings (11/97 and 10/99) – plays it rather lugubriously, ignoring the fact that Brahms wanted a feeling of two beats to a bar rather than four. Bertrand and Amoyel give it a real vocal lilt, and while some may bristle at the cellist’s appropriation of a few notes of the piano part (between the first stanza’s second and third lines), the result makes musical sense to my ear.

There’s more to the programme than just the title, too, for Bertrand and Amoyel connect the songs and the sonatas in unexpected ways. There’s definitely something affectingly songlike in the way they articulate and inflect the opening Allegro non troppo of the E minor First Sonata, for example. Equally impressive is the fearless way they explore the movement’s darkest recesses – note, say, the recapitulation’s air of intense melancholy (starting at 9'35"), or their dangerously slow tempo in the E major coda, which put me in mind of Sviatoslav Richter playing late Schubert. Indeed, I never noticed how, in this music, Brahms seems to be recalling ‘Des Baches Wiegenlied’, the last song in Die schöne Müllerin (also in E) – another connection to song.

What’s remarkable given all this specificity is that these are largely unfussy performances. In the F major Second Sonata, for instance, Bertrand and Amoyel bring a sense of flow and purpose to the Adagio affettuoso, and they manage to keep the scherzo-like third movement light on its feet without compromising the music’s emotional weight. Similarly, Bertrand’s phrasing in ‘Wiegenlied’ is entirely without affectation, and she and Amoyel are refreshingly straightforward in the two best-known Hungarian Dances (not on the CD but included in the digital release).

It’s rare to find interpretations that marry insight and naturalness, and that sends this recording to very near the top of an imposingly tall heap.