september 2021

History of the Russian Piano Trio, Vol. 4

The Brahms Trio

Het Brahms Trio presenteert werken van Arenski en Tanejev met elegantie en briljant muzikaal vakmanschap – een uitstekend startpunt voor het verkennen van alle vijf de delen van deze uitmuntende serie.

Met deze twee cd's rondt The Brahms Trio een ontdekkingsreis af die ik zowel verheffend als opwindend heb gevonden. Deel 4 is mijn favoriet, met een prachtige combinatie van Anton Arensky's D mineur Trio (1894) en Sergey Taneyev's D majeur Trio (1906). Beide componisten behoorden tot de Moskouse school, met Tsjaikovski als hun model, en toch vormen deze werken een fascinerend contrast. Arensky's trio bevalt het oor meteen, en we zouden het zelfs 'middlebrow' kunnen noemen. Taneyev's trio vraagt ​​meer inspanning van de luisteraar en kwalificeert zich ongetwijfeld als elitaire kunst: er is zeker sprake van hoge emotie, maar klassiek vakmanschap en ingenieus contrapunt zijn altijd aanwezig.

Deze drie Russische virtuozen presenteren de twee trio's met gelijke overtuiging, waarbij ze verschillende kleurenpaletten oproepen voor een waarlijk hoogstaand muziekstuk. In de Arensky trekken hun natuurlijke, spraakachtige voordracht van de melodie en hun flexibele rubato onweerstaanbaar aan de hartsnaren. In de Taneyev spelen ze met grote ernst van doel en ze stijgen ook naar de gelegenheid wanneer de componist buiten zijn normale grenzen treedt in het woeste Scherzo – misschien een weerspiegeling van het geweld dat Rusland overviel tijdens de Revolutie van 1905.

In Vol 5 nodigt The Brahms Trio ons uit om op pad te gaan in terra incognita: wees niet verbaasd als je nog niet hebt gehoord van Vladimir Dyck (die Rusland verliet voor Frankrijk), Constantin von Sternberg (die in de VS belandde) of Sergey Youferov (die na 1917 spoorloos verdween). Hun drie trio's, allemaal geschreven vóór de Revolutie van 1917, zijn heel verschillend en zitten vol verrassingen. Youferovs Trio is een meedogenloze emotionele aanval, terwijl die van Sternberg het tegenovergestelde is: klassiek van karakter, aantrekkelijk maar nogal lichtvoetig. Dycks Trio, geschreven in 1910 nadat hij zich in Parijs had gevestigd, staat qua artistieke prestatie bovenaan. Dit is een krachtig en overtuigend werk dat varieert van grootsheid tot grilligheid. Het langzame deel illustreert perfect zijn zuinigheid met middelen, aangezien hij op de een of andere manier zeer aangrijpende muziek uit eenvoudige motieven van drie noten weet te wringen.

Dycks levensverhaal is kleurrijk en tragisch: geboren in Odessa, studeerde hij in Parijs bij Widor en won in 1911 een Prix de Rome. Hij werkte in lichtere genres, waaronder muziek voor stomme films, en maakte in 1933 ook een prachtig arrangement van Hatikvah, toen het het officiële volkslied van het Zionistische Congres werd (tegenwoordig is het het volkslied van Israël). Hij was nog in Parijs toen de Duitse bezetting begon; in 1943 werd hij uit zijn huis in Parijs gehaald en vandaar naar zijn dood in Auschwitz gebracht.

De drie componisten op deze cd konden nauwelijks betere pleitbezorgers vinden dan The Brahms Trio. Op een saaie dag zou je deze partituren misschien voorbij laten gaan, maar dit topklasse ensemble herstelt hun magie. Samen met het uitstekende vierde deel en de voorgaande drie (6/21) is deze ‘History of the Russian Piano Trio’ een set om te koesteren.

With these two discs The Brahms Trio conclude a journey of discovery that I have found both edifying and exhilarating. Vol 4 has to be my favourite, with a wonderful combination of Anton Arensky’s D minor Trio (1894) and Sergey Taneyev’s D major Trio (1906). Both composers belonged to the Moscow school, with Tchaikovsky as their model, and yet these works make a fascinating contrast. Arensky’s trio immediately pleases the ear, and we might even call it ‘middlebrow’. Taneyev’s trio demands more effort from the listener and undoubtedly qualifies as highbrow art: there is high emotion, certainly, but classical craftsmanship and ingenious counterpoint are always in evidence.

These three Russian virtuosos present the two trios with equal conviction, summoning up different palettes of colours for some truly high-level music-making. In the Arensky, their natural, speech-like delivery of the melody and their flexible rubato tug irresistibly at the heartstrings. In the Taneyev, they play with great seriousness of purpose, and also rise to the occasion when the composer steps outside his normal boundaries in the ferocious Scherzo – perhaps a reflection of the violence that overtook Russia in the Revolution of 1905.

In Vol 5, The Brahms Trio invite us to set out into terra incognita: don’t be surprised if you have not heard of Vladimir Dyck (who left Russia for France), Constantin von Sternberg (who ended up in the USA) or Sergey Youferov (who disappeared without trace after 1917). Their three trios, all written prior to the 1917 Revolution, are very different and full of surprises. Youferov’s Trio is a relentless emotional assault, while Sternberg’s is the opposite: classical in character, attractive if rather lightweight. Standing above these in artistic achievement is Dyck’s Trio, written in 1910 after he had settled in Paris. This is a powerful and persuasive work ranging from grandeur to whimsy. The slow movement illustrates perfectly his economy of means, as he somehow wrings highly affecting music out of simple three-note motifs.

Dyck’s life story is colourful and tragic: born in Odessa, he studied in Paris with Widor and won a Prix de Rome in 1911. He worked in lighter genres, including silent-movie scores, and also made a beautiful arrangement in 1933 of Hatikvah, when it became the official anthem of the Zionist Congress (today it is the national anthem of Israel). He was still in Paris when the German occupation began; in 1943 he was taken from his Paris home and from there conveyed to his death at Auschwitz.

The three composers on this disc could hardly find better advocates than The Brahms Trio. On a dull day, you might pass these scores by, but this top-class ensemble restore their magic. Together with the excellent fourth volume and the preceding three (6/21), this ‘History of the Russian Piano Trio’ is a set to treasure.