juni 2021

Bartók: Bluebeard's Castle, Op. 11, Sz. 48 (Live)

Helsinki Philharmonic Orchestra o.l.v. Susanna Mälkki

Uitzonderlijke solisten en een dirigent die de partituur op briljante wijze vormgeeft, zorgen voor een fraaie opname van Bartóks duistere opera, hartelijk ontvangen door Edward Seckerson.

Uit de duisternis, een stem (Géza Szilvay), een gefluisterde uitnodiging om de donkerste hoeken van Hertog Blauwbaards geest te betreden. Die gesproken introductie tot Bartóks operameesterwerk – stil en vertrouwelijk – roept eenzaamheid en niets dan eenzaamheid op en is, als dat nog nodig was, een bevestiging dat de beste producties van de opera zich afspelen in het theater van onze verbeelding.

De auditieve beelden van het stuk zijn buitengewoon. Bartóks orkest is de mise en scène van elke uitvoering en het verheugt me om een ​​nieuwe opname te verwelkomen die niet verbleekt bij de herinnering aan de klassieke versie waarmee ik opgroeide – die van de betreurde István Kertész. Susanna Mälkki is hier de dirigent en ze lijkt instinctief te weten wanneer ze onopvallend de emotionele schroef moet aandraaien en wanneer ze een stap terug moet doen en ons gewoon Bartóks verbijsterende orkestrale canvas moet laten in zich opnemen. Tempo en frasering zijn voorbeeldig, en zij en het fantastische Helsinki Philharmonic Orchestra vangen niet alleen de surrealistische kleur en het licht (of de afwezigheid daarvan) van wat er achter de zeven 'deuren' van Blauwbaards kasteel ligt, maar belangrijker nog, de alomtegenwoordige 'pijn' van de partituur, zoals die deels wordt gecommuniceerd door die heldere en eeuwige klarinetmelismen.

Haar solisten - de Hongaarse mezzosopraan Szilvia Vörös en de Finse bas Mika Kares - zijn uitzonderlijk, ze genieten van de muziek en het drama van de taal en de steeds donkerder wordende subtekst op een manier die terecht zoveel onvermeld laat. De intonatie van beide zingende acteurs is pijnlijk waar, wat op zichzelf een ondefinieerbare innerlijke spanning creëert. Kares brengt zo ontroerend de man over die verlangt naar een nieuwe bladzijde, maar niet kan ontsnappen aan de spoken uit zijn verleden. Er is dat buitengewone moment relatief vroeg in de partituur waarop Blauwbaard vraagt ​​waarom ze alle deuren (de portalen naar zijn ziel) moet openen en haar antwoord, 'Omdat ik van je hou', wordt met grote ontroering weerspiegeld in de strijkers. Het verdriet is tastbaar.

Maar die kleuren. De zwevende parfums en zoemende insecten van Blauwbaards tuin en de door het orgel ondersteunde explosie van C majeur die het overspoelt met licht terwijl de al te korte glimp van zijn domeinen - de vrije geest die hij verlangt te zijn - voor ons wordt uitgestald. Mälkki laat de langdurige stiltes die deze sequentie accentueren echt boekdelen spreken. Dan is er het Meer van Tranen, dat wervelt met ondoorgrondelijke droefheid.

Het voorlaatste hoogtepunt dat volgt voelt echt als het punt van geen terugkeer en het gedonder van trombones terwijl Judith zich bij de andere vrouwen voegt in een eeuwigheid van eenzaamheid is in alle opzichten het sluiten van die laatste deur. Tussen hen beiden staat Bluebeards ontroerende ariosa ‘The first I found at dawn’ – prachtig gezongen door Kares – wat voor mij het emotionele hart van de partituur is, muziek van tegelijk zo’n verlangen en zo’n spijt. Een echte aanrader

Out of the darkness, a voice (Géza Szilvay), a whispered invitation to enter the darkest recesses of Duke Bluebeard’s mind. That spoken introduction to Bartók’s operatic masterpiece – quiet and confidential – invokes solitude and nothing but solitude and is confirmation, if such were needed, that the opera’s best productions are played out in the theatre of our imaginations.

The aural imagery of the piece is extraordinary. Bartók’s orchestra is the mise en scène of any performance and it excites me to welcome a new recording which doesn’t pale at the memory of the classic version that I came of age with – that of the late lamented István Kertész. Susanna Mälkki is the conductor here, and she seems to know instinctively when to unobtrusively tighten the emotional screw and when to step back and simply let us take in Bartók’s flabbergasting orchestral canvas. Pacing and phrasing are exemplary, and she and the marvellous Helsinki Philharmonic Orchestra capture not just the surrealistic colour and light (or absence of it) of what lies behind the seven ‘doors’ of Bluebeard’s castle but more importantly the all-pervasive ‘ache’ of the score as communicated in part through those limpid and eternal clarinet melismas.

Her soloists – the Hungarian mezzo Szilvia Vörös and Finnish bass Mika Kares – are exceptional, relishing the music and drama of the language and the ever-darkening subtext in a way that rightly leaves so much unsaid. The intonation of both singing actors is painfully true, which in itself creates an indefinable inner tension. Kares conveys so touchingly the man who longs to turn a new page but cannot escape the ghosts of his past. There is that extraordinary moment relatively early in the score where Bluebeard asks why she needs to open all the doors (the portals to his soul) and her reply, ‘Because I love you’, is echoed with great poignancy in the strings. The heartbreak is tangible.

But those colours. The wafting perfumes and whirring insects of Bluebeard’s garden and the organ-buttressed blast of C major that floods it with light as the all-too-brief glimpse of his domains – the free spirit he longs to be – is laid out before us. Mälkki really makes the prolonged silences punctuating this sequence speak volumes. Then there is the Lake of Tears, eddying with unfathomable sadness.

The penultimate climax that follows truly feels like the point of no return and the thunder of trombones as Judith joins the other wives in an eternity of solitude is in every sense the closing of that final door. Between them both is Bluebeard’s moving ariosa ‘The first I found at dawn’ – beautifully sung here by Kares – which for me is the emotional heart of the score, music at once of such longing and such regret. Highly recommended