juni 2021

Strauss: Ein Heldenleben & Burleske

Bertrand Chamayou & Orchestra dell’Accademia Nazionale di Santa Cecilia o.l.v. Antonio Pappano

Een glorieuze showcase van Pappano’s samenwerking met zijn ensemble uit Rome, en met Chamayou spannend in de Burleske.

De twee uitvoeringen op dit vaak opmerkelijke album werden bijna drie jaar uit elkaar opgenomen, met Heldenleben live opgenomen in Rome, tijdens een reeks concerten in januari 2018, en het bijbehorende stuk, het Burleske, gemaakt op dezelfde locatie, het Parco della Musica, onder studioomstandigheden in oktober vorig jaar. Antonio Pappano heeft ons slechts één Strauss-album eerder gegeven, een zangrecital met Nina Stemme en het Royal Opera Orchestra (EMI, 6/07), dus de nieuwe cd markeert zowel zijn eerste uitstapje naar de orkestwerken van de componist als zijn eerste Strauss-cd met zijn Italiaanse orkest. Waarom hij er zo lang over heeft gedaan, blijft een raadsel. Het was echter het wachten waard.

Zijn Heldenleben is een van de beste die ik in tijden heb gehoord, een prachtig gecontroleerde interpretatie die vaak buitengewoon ontroerend is. Aangezien we Strauss' zelfreferentiële toongedicht vooral als spannend of indrukwekkend beschouwen, is de emotionele diepgang van Pappano's uitvoering ongewoon opvallend. Dit is deels een kwestie van het relatief rechttoe rechtaan spelen en een subtielere benadering van de meervoudige ironieën hanteren dan we doorgaans tegenkomen, zodat de toon van de grootsere delen een verheven nobelheid suggereert in plaats van retorische bombast. Het is echter een benadering die Pappano ook in staat stelt de emotionele kern van het werk niet te vinden in de conflicten van de Held met zijn Critici, maar in zijn relatie met zijn Companion. De liefdesscène heeft hier een gepassioneerde, bijna opera-achtige intensiteit: we worden erg herinnerd aan Norman Del Mar's opmerking dat de passage schreeuwt om de toevoeging van stemmen. En het afsluitende gedeelte, verbazingwekkend langzaam gespeeld, is adembenemend en buitengewoon aangrijpend in zijn oprechtheid.

Dit wil niet zeggen dat er elders geen drama is. De opening heeft een geweldige elan. Later wekt Pappano enorme opwinding op in de gevechtsscène, hoewel hij zorgvuldig benadrukt dat de passage het ontwikkelingsgedeelte van het symfonische betoog van het werk vertegenwoordigt, zodat we ons bewust zijn van de logica van de muziek en de kracht ervan. Zijn Santa Cecilia Orchestra is onder zijn leiding een kracht om rekening mee te houden geworden en het spel is overal prachtig in zijn focus en helderheid. De opname is prachtig ontworpen en alleen een vaag vleugje geritsel als de trompetfanfares de intimiteit van de liefdesscène verstoren, herinnert ons eraan dat het live is gemaakt.

De Burleske, met Bertrand Chamayou als uitstekende solist, is ook bijzonder. Chamayou speelt het met een zorgeloze virtuositeit en veel charme, hoewel hij de stemming bitterzoet laat worden in het lyrische centrale gedeelte van de wals die het tweede onderwerp vormt en prominent aanwezig is in de coda. Pappano heeft veel lol met de ondeugende blikken in de richting van Liszt, Mendelssohn en Brahms, maar herinnert ons er ook aan hoezeer het de humor van Till Eulenspiegel, Feuersnot en Der Rosenkavalier vooruitloopt. Het orkestspel heeft een prachtige panache en de opname is opnieuw kristalhelder. Het is een uitstekende plaat, een echte aanrader.

The two performances on this often remarkable album were recorded almost three years apart, with Heldenleben taped live in Rome, during a series of concerts in January 2018, and its companion piece, the Burleske, made in the same venue, the Parco della Musica, under studio conditions in October last year. Antonio Pappano has only given us one Strauss album before, a vocal recital with Nina Stemme and the Royal Opera Orchestra (EMI, 6/07), so the new CD marks both his first foray into the composer’s orchestral works and his first Strauss disc with his Italian orchestra. Quite why he has taken so long remains something of a mystery. It has, however, been worth the wait.

His Heldenleben is one of the finest I’ve heard in some time, a beautifully controlled interpretation that is often quite extraordinarily moving. Given that we tend to think of Strauss’s self-referential tone poem primarily as thrilling or impressive, the emotional depth of Pappano’s performance is unusually striking. This is partly a matter of playing it relatively straight and adopting a more subtle approach to its multiple ironies than we commonly encounter, so that the tone of the grander sections suggests a lofty nobility rather than rhetorical bombast. It’s an approach, however, that also allows Pappano to locate the work’s emotional kernel not in the Hero’s conflicts with his Critics but in his relationship with his Companion. The love scene has a passionate, almost operatic intensity here: we’re very much reminded of Norman Del Mar’s comment that the passage cries out for the addition of voices. And the closing section, taken astonishingly slowly, is breathtaking and extraordinarily affecting in its sincerity.

This is not to say there isn’t drama elsewhere. The opening has terrific élan. Later on, Pappano generates tremendous excitement in the battle scene, though he carefully underscores the point that the passage represents the development section of the work’s symphonic argument, so that we’re aware of the music’s logic as well as its power. His Santa Cecilia Orchestra has become a force to be reckoned with under his directorship, and the playing throughout is wonderful in its focus and clarity. The recording is beautifully engineered, and only the vaguest hint of rustling as the trumpet fanfares intrude on the intimacy of the love scene reminds us that it was made live.

The Burleske, with Bertrand Chamayou the excellent soloist, is also special. Chamayou plays it with devil-may-care virtuosity and bags of charm, though he lets the mood turn bittersweet in the lyrical central section of the waltz that forms the second subject and assumes prominence in the coda. Pappano has great fun with the work’s roguish glances in the direction of Liszt, Mendelssohn and Brahms but also reminds us just how much it pre-empts the humour of Till Eulenspiegel, Feuersnot and Der Rosenkavalier. The orchestral playing has wonderful panache, and the recording is again crystal clear. It’s an excellent disc, highly recommended.