juni 2021
Mozart Momentum - 1785
Leif Ove Andsnes & Mahler Chamber Orchestra
Dit is een prachtig uitgevoerd en opgenomen album met Mozart-muziek van Leif Ove Andsnes en zijn Mahler CO-collega's, duidelijk gecreëerd in een geest van warme samenwerking.
Wat inspirerend dat er zoiets verrijkends uit de lockdown is gekomen, want de drie concerten en de Masonic Funeral Music zijn allemaal in november opgenomen door een Mahler CO die op sociale afstand stond, terwijl de andere werken vlak voor de lockdown in februari vorig jaar zijn opgenomen. Ze waren misschien op sociale afstand, maar de kameraadschap die zo duidelijk was in hun baanbrekende Beethoven-cyclus met Leif Ove Andsnes is hier, als het ergens op neerkomt, nog duidelijker aanwezig. Het jaar 1785 was, zelfs naar Mozarts maatstaven, een annus mirabilis, zoals dit dubbelalbum overvloedig aantoont. Maar wat we ook leren van het horen van deze stukken in deze context is een waardering voor de onderlinge verbanden, en dat komt zeker tot leven in elke uitvoering.
Van de concerten heeft Andsnes eerder alleen K466 opgenomen, in 2007, en dit nieuwe verslag is op een bepaalde manier gedurfder, met de nadruk op de manier waarop het eerste deel Beethoven voorspelt, terwijl de Noorse CO, hoewel goed, in karakterisering wordt overtroffen door het Mahler-orkest. Andsnes' verslag van Beethovens cadens in het eerste deel is ook dramatischer geëtst dan in de eerdere lezing. Als hij indruk maakte in het overbrengen van de heldere schoonheid van de Romanze in 2007, is deze nog gedistilleerder, versieringen altijd subtiel getekend en er is een nieuw gevoel van felheid als de muziek naar de mineur gaat. De vurigheid van de finale heeft ook een stalen randje dan in zijn vorige lezing, en het is niet de gekke haast die sommige pianisten kiezen. Hij speelt opnieuw de Hummel-cadens, en het moment waarop fagot en hobo aan het einde (6'46") invallen, zit vol brutaal karakter, terwijl nadrukkelijke koperblazers en pauken de reis van duisternis naar licht benadrukken.
Hun manier van spelen met het C-majeurconcert, K467, dat een maand na het d-mineur werd gecomponeerd, is bijzonder effectief, de buitenste delen worden niet langer overschaduwd door de roem van het Andante, waarbij het orkest de opening van het Allegro maestoso het gevoel geeft van een ouverture tot een opera buffa, trompetten, hoorns en pauken benadrukken de bonhomie. Het moment vóór de eerste inzet van de piano (2'15") is slechts één voorbeeld van het kaliber van de muziek, waarin hobo, vervolgens fagot gevolgd door fluit precies de juiste mate van rubato toevoegen, waarbij de piano vervolgens het gevoel van verrukking oppikt. De voorbeelden van kamermuzikale finesse zijn overal, Leif Ove Andsnes klinkt altijd als een van de bende. Zijn keuze voor Géza Anda's cadens is passend, de brutale kleine harmonische uitstapjes zijn speels maar altijd toepasselijk.
Er is geen gebrek aan verlangen en verdriet in het langzame deel, maar het is ingetogen en de individuele kleuren van de wind zijn wonderbaarlijk subtiel. Ik heb een zwak voor Pires en Abbado in dit concert; ze hebben een flexibelere benadering van dit deel, maar beide versies zijn even winnend. In de vrolijk geestdriftige finale zijn Pires en Abbado onstuimiger dan Andsnes en co, maar er is elke keer dat het hoofdthema terugkeert veel verbeeldingskracht, en de ongerepte slotruns van de pianist sluiten het werk af in een vlaag van licht.
Het Es-concert, K482, is ook nieuw in Andsnes' discografie en is het eerste pianoconcert van Mozart dat klarinetten gebruikt, een timbre dat duidelijk aanwezig is dankzij de finesse van de Mahler-CO. Opnieuw is er een gemak van spelen van alle betrokkenen: het klinkt allemaal volkomen onvermijdelijk, tot aan de cadens van John Fraser, Andsnes' producer, die groots is maar in overeenstemming met wat eraan voorafging. De muzikanten brengen het diepe gevoel van tragiek over in de langzame beweging van de variatievorm in c-mineur zonder het te overdrijven - en de opening, met de strijkers die minimale vibrato gebruiken, voegt een schroeiende rauwheid toe aan de procedure. Terwijl de stemming weer verandert voor de lolopende finale, brengt de Mahler-CO een heerlijk gevoel van bevrijding en zijn er enkele opmerkelijk wendbare fagot- en fluitbijdragen. Terwijl het tempo vertraagt voor het Andantino-intermezzo, is de textuur die rijk is aan hoorn en klarinet genereus gekleurd. De korte maar uitbundige cadens van Géza Anda is een prima keuze en de muzikanten genieten duidelijk van het levendige optimisme van de laatste maten.
Voor het Eerste Pianokwartet wordt Andsnes vergezeld door drie strijkers en hun magere toon (en gebrek aan vibrato) benadrukt de korrelige kracht van het openingsdeel, zeker meer dan de Lewis/Leopold Trio-opname, die al lang een maatstaf voor mij is. De solo-piano-introductie in het Andante is een graad mooier gezongen door Lewis, maar de interactie tussen Andsnes en de strijkers is ook erg meeslepend, net als hun finale, waarbij alle vier genieten van de concerto-achtige kwaliteiten en elkaar op verrukkelijke wijze aansporen.
Andsnes neemt een pauze in de Masonic Funeral Music, en hoe krachtig dit overkomt, met de scherp gekleurde blazers die zeer effectief contrasteren met de ingetogen strijkers.
Het resterende werk vindt Andsnes alleen aan het klavier voor de C mineur Fantasy, K475. Opnieuw voel je dat hij veel heeft geleerd van zijn Beethoven-reis en hij brengt een echte grootsheid van conceptie naar het openingsgedeelte, genietend van de semitonaal dalende octaven in de baslijn. Dit kan, in de verkeerde handen, enigszins sectioneel klinken, maar zijn conceptie van het geheel is hypnotiserend, met de overgang naar D majeur (2'57") die onvermijdelijk klinkt, terwijl hij met een passende vurigheid het Allegro-gedeelte ingaat, waarbij hij het meeste haalt uit het contrast tussen dit en het gemakkelijke Andantino. Als we terugkeren naar het oorspronkelijke materiaal, is de grillige grootsheid altijd aanwezig, de laatste opwaartse C mineur-toonladder dramatisch Beethoveniaans. Het zet de zegel op een opmerkelijke prestatie van alle betrokkenen.
How inspiring that something so enriching should have come out of lockdown, for the three concertos and the Masonic Funeral Music were all recorded in November by a socially distanced Mahler CO, with the other works set down just prior to lockdown in February last year. Socially distanced they may have been but the camaraderie that was so evident in their groundbreaking Beethoven cycle with Leif Ove Andsnes is, if anything, even more apparent here. The year 1785 was, even by Mozart’s standards, an annus mirabilis, as this double album abundantly demonstrates. But what we also gain from hearing these pieces in this context is an appreciation of the interconnections between them, and that’s certainly brought alive in every performance.
Among the concertos, Andsnes has previously recorded only K466, back in 2007, and this new account is by some way bolder, emphasising the way in which the first movement prefigures Beethoven, while the Norwegian CO, though good, are outclassed in characterisation by the Mahler orchestra. Andsnes’s account of Beethoven’s cadenza in the first movement is also more dramatically etched than in the earlier reading. If he impressed in conveying the limpid beauty of the Romanze in 2007, this one is even more distilled, ornamentation always subtly drawn, and there’s a new sense of ferocity as the music turns to the minor. The finale’s fieriness has, too, a steelier edge than in his previous reading, and it’s not the mad dash that some pianists choose. He again plays the Hummel cadenza, and the moment where bassoon and oboe enter at its close (6'46") is full of cheeky character, while emphatic brass and timpani underline the journey from darkness to light.
Their way with the C major Concerto, K467, which was composed a month after the D minor, is particularly effective, the outer movements no longer overshadowed by the fame of the Andante, with the orchestra bringing to the opening of the Allegro maestoso the sense of an overture to an opera buffa, trumpets, horns and timpani emphasising its bonhomie. The moment before the piano’s first entry (2'15") is just one example of the calibre of the music-making, in which oboe, then bassoon followed by flute add just the right degree of rubato, the piano then picking up the sense of delight. The instances of chamber-musical finesse are everywhere, Leif Ove Andsnes always sounding like one of the gang. His choice of Géza Anda’s cadenza is fitting, its cheeky little harmonic excursions playful but always apt.
There’s no lack of longing and sadness in the slow movement but it’s restrained, and the individual colours of the wind are wonderfully subtle. I’ve got a soft spot for Pires and Abbado in this concerto; they have a more flexible approach to this movement but both versions are equally winning. In the joyously spirited finale Pires and Abbado are more impetuous than Andsnes and co but there’s great imagination each time the main theme reappears, and the pianist’s pristine closing runs end the work in a blaze of light.
The E flat Concerto, K482, is also new to Andsnes’s discography and is the first of Mozart’s piano concertos to use clarinets, a timbre that is very much apparent thanks to the finesse of the Mahler CO. Again there’s an ease of playing from all concerned: it all sounds completely inevitable, right down to the cadenza by John Fraser, Andsnes’s producer, which is grand but in keeping with what has gone before. The musicians convey the profound sense of tragedy in the C minor variation-form slow movement without overdoing it – and the opening, with the strings using minimal vibrato, adds a searing rawness to the proceedings. As the mood switches again for the lolloping finale, the Mahler CO bring a delightful sense of release and there are some notably agile bassoon and flute contributions. As the tempo slows for the Andantino interlude the horn and clarinet-rich texture is generously coloured. Géza Anda’s brief but ebullient cadenza is a fine choice and the musicians clearly revel in the spirited optimism of the closing bars.
For the First Piano Quartet, Andsnes is joined by three string principals and their leanness of tone (and lack of vibrato) emphasises the gritty vigour of the opening movement, certainly more so than the Lewis/Leopold Trio recording, which has long been a benchmark of mine. The solo piano introduction in the Andante is a degree more beautifully sung by Lewis but the interplay between Andsnes and the strings is also very compelling, as is their finale, with all four enjoying its concerto-like qualities and egging one another on in delightful fashion.
Andsnes takes a rest in the Masonic Funeral Music, and how potently this comes across, with the pungently coloured winds contrasting very effectively with the restrained strings.
The remaining work finds Andsnes alone at the keyboard for the C minor Fantasy, K475. Again, you sense that he has learnt much from his Beethoven journey and he brings a real grandeur of conception to the opening section, relishing the semitonally falling octaves in the bass line. This can, in the wrong hands, sound somewhat sectional but his conception of the whole is mesmerising, with the switch to D major (2'57") sounding inevitable, while he launches into the Allegro section with an apt fervour, making the most of the contrast between this and the easeful Andantino. As we return to the initial material, the craggy grandeur is ever present, the final upward C minor scale dramatically Beethovenian. It sets the seal on a remarkable achievement by all concerned.