april 2021

Gesualdo: Madrigali, Libri terzo & quarto

Les Arts Florissants o.l.v. Paul Agnew

Les Arts Florissants volgt het bekroonde eerste deel in hun serie Gesualdo-madrigalen met een nieuw deel dat even intens is qua intimiteit en kunstenaarschap.

Na het winnen van de Gramophone Early Music Award van vorig jaar, blijft dit tweede deel in de Gesualdo-serie van Les Arts Florissants optredens bieden die de chromatische avontuurlijkheid van deze werken in evenwicht brengen met wat Fabrice Fitch omschreef als 'het solide vakmanschap en de dramatische gevoeligheid' die kenmerkend zijn voor Gesualdo's vroege boeken met madrigalen (A/20).

De set begint met het prachtige 'Voi volete ch'io mora' ('Je wilt dat ik sterf'), en we ervaren alle vier seizoenen van expressie in evenzoveel dichtregels. Er is wanhoop in de openingszin, een onmiddellijke complicatie, een plotselinge mix van stemmen en dan een buitengewone golf van energie in de laatste regel, die sluit met caleidoscopische harmonie. De zangers blijven echter niet bij deze details stilstaan: dit zijn wervelende, realtime gedachten, en hun optreden is opmerkelijk sneller dan La Compagnia del Madrigale en Delitiæ Musicæ. Les Arts Florissants accentueren hun tekst ook met geweldige flitsen van inspiratie: zoals het quasi-giechelen van ongeloof van een tenor op de eerste lettergreep van ‘E non mi dat’incontr’a morte aita’ (‘noch een remedie bieden voor mijn dood’). Een hele wereld is hier in de eerste 69 seconden en geen enkele cd heeft me zo doen verlangen naar de live-uitvoering als deze. Maar ondanks alle prachtige woordschilderingen van Gesualdo zijn deze albums consequent subtieler dan sensationeel. Denk aan de onomatopeïsche opening voor ‘Sospirava il mio core’ (‘Een zucht kwam uit mijn hart’). Volledig geïntegreerd met de muzikale lijn vermijden de zangers melodrama door intieme, kleine gebaren alsof ze voor het scherm acteren, niet voor het podium.

De notities in het boekje van Denis Morrier benadrukken de verkenning van tegenstellingen in het vierde boek, een hulpmiddel dat past bij de bliksemsnelle reacties van dit ensemble. Om ons te concentreren op een favoriet, ‘Moro, e mentre sospiro’ (‘Ik sterf, en terwijl ik verdwijn’), horen we de tegengestelde middelen in aangrenzende regels weerspiegeld in de uitvoering zonder een hectische glans. Zullen dergelijke vloeiendheid en naturalisme standhouden als ze de latere werken en Gesualdo’s ontwikkeling van een extremer chromaticisme naderen? Als ze dit voor elkaar krijgen, zou Agnew eindelijk wat aandacht kunnen verleggen van Gesualdo’s moorddadige privéleven.

After winning last year’s Gramophone Early Music Award, this second instalment in Les Arts Florissants’ Gesualdo series continues to offer performances that balance the chromatic adventurousness of these works with what Fabrice Fitch described as ‘the solid craftsmanship and dramatic sensibility’ that characterise Gesualdo’s early books of madrigals (A/20).

The set begins with the exquisite ‘Voi volete ch’io mora’ (‘You wish me to die’), and we experience all four seasons of expression in as many lines of poetry. There is despair in the opening, descending phrase, an immediate complication, a sudden blend of voices and then an extraordinary surge of energy on the last line, which closes with kaleidoscopic harmony. The singers don’t dwell on these details, though: these are whirling, real-time thoughts, and their performance is notably faster than La Compagnia del Madrigale and Delitiæ Musicæ. Les Arts Florissants also punctuate their text with superb flashes of inspiration: such as a tenor’s quasi giggle of disbelief on the first syllable of ‘E non mi dat’incontr’a morte aita’ (‘nor offer a remedy for my death’). A whole world is here in the first 69 seconds and no CD has made me yearn to hear the live performance as much as this. Yet for all Gesualdo’s exquisite word-painting, these albums are consistently more subtle than sensational. Consider the onomatopoeic opening for ‘Sospirava il mio core’ (‘A sigh came from my heart’). Fully integrated with the musical line, the singers avoid melodrama through intimate, small gestures as if acting for screen, not stage.

Denis Morrier’s booklet notes highlight the exploration of opposites in the fourth book, a device that suits the lightning reactions of this ensemble. To focus on a favourite, ‘Moro, e mentre sospiro’ (‘I die, and as I expire’), we hear the oppositional devices in adjacent lines reflected in the performance without a frenetic sheen. Will such fluency and naturalism hold as they approach the later works and Gesualdo’s development of a more extreme chromaticism? If they pull this off, Agnew might well finally shift some focus away from Gesualdo’s murderous private life.