april 2021

Elgar: Violin Concerto & Violin Sonata

Renaud Capuçon & Stephen Hough & London Symphony Orchestra o.l.v. Simon Rattle

Verfijnde en emotionele Elgar van een violist die het hart van deze muziek diep begrijpt.

Over Elgars Vioolconcert zei Diana McVeagh ooit: ‘Luisteren naar het Vioolconcert is soms als het afluisteren van een privégesprek – of zelfs een biecht – zo innerlijk is de kwaliteit ervan.’ Hoe waar is dit in termen van de diep persoonlijke connotaties van de muziek. De viool was tenslotte Elgars instrument, en zijn begrip van de tessituur, toon en technische mogelijkheden was volmaakt. Toch is het Concerto, net als de Eerste symfonie ervoor, een immense uitstorting van materiaal; het gewicht van de thematische ideeën in het werk is, durf ik te zeggen, bijna overweldigend, en dit wordt bevestigd door de enorme lengte van ongeveer 50 minuten of meer. De gecombineerde duur van het eerste en langzame deel overtreft ruimschoots de volledige omvang van het latere Celloconcerto, dat in contrast daarmee een kleine reeks delen lijkt. Er is af en toe gesuggereerd dat het uithoudingsvermogen dat nodig is voor het Vioolconcert een belemmering is geweest voor de meer regelmatige uitvoering ervan, hoewel deze opname, Nicola Benedetti's recente opname (Decca, 6/20) en Ning Feng's (Channel Classics, 1/19) het tegendeel suggereren.

Een tikkeltje genereuzer in zijn tijdsbestek dan de Decca-opname, deze zeer boeiende uitvoering door Rattle, het LSO en Renaud Capuçon heeft alle atletische kwaliteiten die Elgars partituur vereist (en dat geldt zowel voor het orkest als voor de solist), maar het is ook grondig doordrenkt van de intieme verlangende poëzie van de componist, een eigenschap die vooral wordt bevestigd door de elegische interpretatie van het langzame deel (de melancholie waarmee Capuçon een speciale affiniteit toegeeft in zijn korte introductie tot de cd). Misschien meer dan waar ook in Elgars orkestrale output, is deze partituur versierd met tempo- en dynamische veranderingen, een kenmerk dat Parry ooit Elgars karakteristieke 'spasmen' noemde. Rattle verwerkt deze constante flux meesterlijk, en het prachtige gevoel voor samenspel van het LSO ondersteunt de constante eb en vloed van de elastische rol van de solist met indrukwekkende gelukzaligheid. Het is ook leuk om een ​​passend gebruik van portamento te horen, wat een belangrijk onderdeel was van de Elgar-‘stijl’ in zijn Edwardiaanse hoogtijdagen. Capuçon is bijzonder indrukwekkend in de finale (waarschijnlijk het meest originele deel van Elgars enorme structuur), waar zijn technische genialiteit en lyrische intensiteit schitteren in de uitgebreide cyclische verklaring van Elgars begeleide cadens – een ultieme test voor elke virtuoze violist, niet in de laatste plaats na de twee voorgaande bewegingen.

Er zijn veel geweldige opnames van dit werk. Tot het firmament van archiefopnames behoren Sammons (1929), Menuhin met Elgar (1932) en Heifetz (1949), terwijl die van Campoli met Boult in de jaren 50, wat mij betreft, bijzonder mooi is. Van recentere datum is Nigel Kennedy (EMI/Warner, 1/98) uitbundig, James Ehnes (Onyx, 1/08) levendig en weemoedig, en Tasmin Little (Chandos, 12/10) brengt haar karakteristieke zorg in frasering en nuance. Capuçons interpretatie is ongetwijfeld uitzonderlijk in zijn genegenheid en sympathie voor de lange, klagende lijnen van Elgars partituur; het is ook een lezing die wordt geïntensiveerd door de empathische steun en elan van Rattle en het LSO.

De Vioolsonate, die voortkomt uit het einde van de oorlog, lijkt misschien een andere Elgar te belichamen, gevormd door het verdriet van de oorlog, de ziekte van zijn vrouw en de angst voor een veranderende wereld. Toch deelt het als stuk veel vergelijkbare aspecten met het Concerto (hoewel niet de enorme omvang van het laatste) in zijn overvloed aan thematische ideeën en zijn quasi-orkestrale identiteit. Het pianogedeelte, dat Stephen Hough met inzicht en een menagerie van verschillende toetsen en toonkwaliteiten onderhandelt, heeft inderdaad de sfeer van een orkest dat is gemankeerd. Capuçons melancholische sympathieën voor deze muziek lijken nooit ver weg in het eerste deel (vooral in de mijmering van Elgars prachtige tweede onderwerp dat over de strijkers wordt gespeeld) en de mysterieuze ‘Romance’, maar de verrukking van het laatste deel laat zien dat hij evenzeer in staat is tot dat verkwikkende optimisme dat zo’n groot deel uitmaakt van de laatste bladzijden van het Concerto.

About Elgar’s Violin Concerto, Diana McVeagh once commented: ‘To listen to the Violin Concerto is at times like eavesdropping on a private conversation – or even a confessional – so inward is its quality.’ How true this is in terms of the music’s deeply personal connotations. The violin was, after all, Elgar’s instrument, and his understanding of its tessitura, tone and technical capabilities was consummate. Yet, like the First Symphony before it, the Concerto is an immense outpouring of material; the weight of the thematic ideas in the work is, dare one say it, almost overwhelming, and this is borne out by its enormous length of around 50 minutes or more. The combined durations of the first and slow movement more than exceed the entire expanse of the later Cello Concerto, which seems like a diminutive suite of movements by contrast. It has been occasionally suggested that the stamina required for the Violin Concerto has been a deterrent to its more regular performance, though this recording, Nicola Benedetti’s recent one (Decca, 6/20) and Ning Feng’s (Channel Classics, 1/19) suggest to the contrary.

A shade more generous in its time span than the Decca recording, this highly engaging performance by Rattle, the LSO and Renaud Capuçon has all the athleticism Elgar’s score demands (and that goes for the orchestra as well as the soloist), but it is also thoroughly imbued with the composer’s intimate yearning poetry, an attribute borne out especially by the elegiac interpretation of the slow movement (the melancholy with which Capuçon admits a special affinity in his short introduction to the disc). Perhaps more than anywhere else in Elgar’s orchestral output, this score is festooned with tempo and dynamic changes, a feature Parry once referred to as Elgar’s characteristic ‘spasms’. Rattle handles this constant flux masterfully, and the splendid sense of ensemble from the LSO supports the constant ebb and flow of the soloist’s elastic role with impressive felicity. It is also nice to hear some appropriate use of portamento, which was very much part of the Elgar ‘style’ in his Edwardian heyday. Capuçon is particularly imposing in the finale (arguably the most original part of Elgar’s vast structure), where his technical brilliance and lyrical intensity shine in the extended cyclic statement of Elgar’s accompanied cadenza – a supreme test for any virtuoso violinist, not least after the two previous movements.

There are many great recordings of this work. Among the firmament of archive recordings are Sammons (1929), Menuhin with Elgar (1932) and Heifetz (1949), while the one made by Campoli with Boult in the 1950s is, to me, especially fine. Of more recent vintage, Nigel Kennedy (EMI/Warner, 1/98) is expansive, James Ehnes (Onyx, 1/08) vivacious and wistful, and Tasmin Little (Chandos, 12/10) brings her characteristic care to phrasing and nuance. Capuçon’s interpretation is undoubtedly an exceptional one in its affection and sympathy for the long, plangent lines of Elgar’s score; it is also a reading intensified by the empathetic support and élan of Rattle and the LSO.

Emanating from the end of the war, the Violin Sonata might seem to embody a different Elgar, shaped by the sadness of war, the illness of his wife and fear of a changing world. Yet as a piece it shares many similar aspects with the Concerto (if not the latter’s sheer size) in its super-abundance of thematic ideas and its quasi-orchestral identity. Indeed, the piano part, which Stephen Hough negotiates with insight and a menagerie of different touches and tone qualities, has the ambience of an orchestra manqué. Capuçon’s melancholic sympathies with this music never seem far away in the first movement (above all in the reverie of Elgar’s wonderful second subject played across the strings) and the mysterious ‘Romance’, but the elation of the last movement shows that he is equally capable of that bracing optimism that is so much a part of the last pages of the Concerto.