maart 2021

Salieri: Armida

Les Talens Lyriques o.l.v. Christophe Rousset

Opnieuw een prachtig uitgevoerde en voorbereide opname van dirigent Christophe Rousset, waarbij de zang en het spel – uit Les Talens Lyriques – overal voortreffelijk zijn.

Na hun uitstekende opnamen van Salieri's Franse opera's uit de jaren 1780, hebben Christophe Rousset en Les Talens Lyriques zich tot een vroege opera gericht die voor Wenen is geschreven. Armida ging op 2 juni 1771 in première in het Burgtheater, toen de componist nog maar twee maanden van zijn 21e verjaardag verwijderd was. Het verhaal van de tovenares Armida en de paladijn Rinaldo, ontleend aan Tasso's epische gedicht Gerusalemme liberata, was het onderwerp geweest van veel opera's, met name die van Lully en Händel. Wat een lef van de jonge Salieri, dacht ik, om het risico te lopen om vergeleken te worden met Gluck, wiens protégé hij was; maar in feite werd Glucks Armide een goede zes jaar later gecomponeerd.

Eigenlijk staan ​​de vingerafdrukken van de meester overal op deze prachtige partituur, te beginnen met de Ouverture. Rinaldo is zijn plicht als kruisvaarder vergeten en is gewillig in de klauwen van de tovenares gevallen. Salieri volgt een van de voorschriften in het voorwoord van Alceste (gepubliceerd in 1769), waar Gluck schreef dat de ouverture ‘de toeschouwers op de hoogte moet stellen van de aard van de actie’. Er zijn echo’s van Orfeo ed Euridice: bijna komisch in Ubaldo’s ‘Ecco l’onda insidiosa’, waar de hobo-solo en de bijbehorende twiddles rechtstreeks uit Orpheus’ ‘Che puro ciel’ komen. Rinaldo’s ‘Vedo l’abisso orrendo’, met zijn bes-althoorns, doet denken aan de bravoure-aria uit Il Parnaso confuso die ‘L’espoir renaît dans mon âme’ zou worden in Orphée et Eurydice.

Salieri gebruikte die hoge hoorns nog twee keer in Armida, en een van de kenmerken van de opera is inderdaad de aantrekkelijke partituur. De hobo bij Ubaldo’s entree wordt ondersteund door fluiten; het vormt een serene afsluiting van de Ouverture en een bucolische introductie tot zijn ontdekking van Rinaldo; iets eerder, in aantrekkelijk volmondige frasering van Olivier Rousset, wiegt het Rinaldo in slaap, waarna de strijkers alleen een zacht ballo spelen. Trombones verschijnen, niet verrassend, met een koor van demonen. Opvallend is ook de manier waarop het ene deel het andere vaak zonder pauze opvolgt. Het tempo van het recitatief (zowel secco als accompagnato), de aria, het ensemble en het koor is bewonderenswaardig.

De eerste scène speelt zich af aan de bloemrijke oever van een meer in een park – een ‘parco delizioso’ – met de ingang van Armida’s paleis in de verte zichtbaar. De eerste stem die we horen na een koor van jonge maagden is van Armida’s vertrouwelinge. De bijna altachtige tonen van Teresa Iervolino zijn precies goed voor Ismene’s waarschuwing dat Armida’s veiligheid wordt bedreigd door de komst van een onbekend schip. De enige mannelijke stem is van Ubaldo, de ridder die is gekomen om Rinaldo te redden. Ashley Riches, die op passende wijze krijgshaftig is als hij de demonen verjaagt, beëindigt de eerste akte door God krachtig te bevelen de oogkleppen van Rinaldo’s ogen te verwijderen.

De geliefden verschijnen pas in de tweede akte. De vrolijke tertsen waarmee ze hun geluk bezingen, slaan om in wanhoop en – van Rinaldo’s kant – verbijstering als Armida terugkeert met het nieuws over het vreemde schip. Lenneke Ruiten en Florie Valiquette passen perfect bij elkaar. De laatste maakt een magnifieke Rinaldo – oorspronkelijk een castraatrol – met vloeiende coloratuur in ‘Vedo l’abisso’. Ook in de slaapscène is ze perfect; maar op ‘The Salieri Album’ (Decca, 11/03) is Cecilia Bartoli nog beter, de passie en urgentie aan het begin gevolgd door een voortreffelijke mezza voce. Ook Ruiten is geen doetje in de coloratuur van ‘Tremo, bell’idol mio’: teder daar, raast ze indrukwekkend als Armida, aan het einde verlaten, wegvliegt op gevleugelde draken. Haar zang is briljant, ontroerend en onfeilbaar lieflijk.

Het 20-koppige Namur Chamber Choir, of het nu rustiek dan wel demonisch opzweept, biedt uitstekende ondersteuning. Hun bijdrage aan een ondergrondse scène, voorafgegaan door een plechtige orkestrale introductie van Les Talens Lyriques, vertoont een grappige gelijkenis met ‘We ploough the fields, and scatter’. De rijkdom en schoonheid van het spel, onder de onfeilbare leiding van Christophe Rousset, is meer dan lofwaardig. Ook uitstekende presentatie, inclusief kostuumontwerpen en facsimilepagina's van het manuscript.

Following their excellent recordings of Salieri’s French operas of the 1780s, Christophe Rousset and Les Talens Lyriques have turned to an early opera written for Vienna. Armida was premiered at the Burgtheater on June 2, 1771, when the composer was two months short of his 21st birthday. The story of the sorceress Armida and the paladin Rinaldo, taken from Tasso’s epic poem Gerusalemme liberata, had been the subject of many operas, notably those by Lully and Handel. How bold of the young Salieri, I thought, to risk comparison with Gluck, whose protégé he was; but in fact Gluck’s Armide was composed a good six years later.

Actually the master’s fingerprints are all over this splendid score, starting with the Overture. Rinaldo has forgotten his duty as a crusader and willingly fallen into the clutches of the sorceress. Salieri follows one of the precepts in the preface to Alceste (published in 1769), where Gluck wrote that the overture ‘ought to apprise the spectators of the nature of the action’. There are echoes of Orfeo ed Euridice: almost comically so in Ubaldo’s ‘Ecco l’onda insidiosa’, where the oboe solo and accompanying twiddles are straight out of Orpheus’s ‘Che puro ciel’. Rinaldo’s ‘Vedo l’abisso orrendo’, with its B flat alto horns, recalls the bravura aria from Il Parnaso confuso that was to become ‘L’espoir renaît dans mon âme’ in Orphée et Eurydice.

Salieri used those high horns twice more in Armida, and indeed one of the features of the opera is the attractive scoring. The oboe at Ubaldo’s entrance is supported by flutes; it provides a serene conclusion to the Overture and a bucolic introduction to his discovery of Rinaldo; a little earlier, in appealingly full-toned phrasing by Olivier Rousset, it lulls Rinaldo to sleep, after which the strings alone play a gentle ballo. Trombones appear, unsurprisingly, with a chorus of demons. Notable also is the way one section will often follow another without a break. The pacing of recitative (both secco and accompagnato), aria, ensemble and chorus is quite admirable.

The first scene is set on the flowery bank of a lake in a park – a ‘parco delizioso’ – with the entrance to Armida’s palace visible in the distance. The first voice we hear after a chorus of young maidens belongs to Armida’s confidante. The near-contralto tones of Teresa Iervolino are just right for Ismene’s warning that Armida’s safety is threatened by the arrival of an unknown ship. The only male voice belongs to Ubaldo, the knight who has come to rescue Rinaldo. Ashley Riches, suitably martial when scattering the demons, ends the first act by vigorously commanding God to remove the blinkers from Rinaldo’s eyes.

The lovers don’t appear till Act 2. The joyous thirds with which they sing of their happiness turn to desperation and – on Rinaldo’s part – bafflement when Armida returns with the news about the strange ship. Lenneke Ruiten and Florie Valiquette blend perfectly. The latter makes a magnificent Rinaldo – originally a castrato part – with fluent coloratura in ‘Vedo l’abisso’. She is also perfectly good in the sleep scene; but on ‘The Salieri Album’ (Decca, 11/03) Cecilia Bartoli is even better, the passion and urgency at the start followed by an exquisite mezza voce. Ruiten, too, is no slouch in the coloratura of ‘Tremo, bell’idol mio’: tender there, she rages impressively when, abandoned at the end, Armida flies off on winged dragons. Her singing is brilliant, touching and unfailingly lovely.

The 20-strong Namur Chamber Choir, whether cavorting rustically or threatening demonically, provide excellent support. Their contribution to a subterranean scene, preceded by a solemn orchestral introduction from Les Talens Lyriques, bears an amusing resemblance to ‘We plough the fields, and scatter’. The richness and beauty of the playing, under the unerring direction of Christophe Rousset, is beyond praise. Excellent presentation, too, including costume designs and facsimile pages of the manuscript.