februari 2021

Vanitas - Beethoven, Schubert & Rihm

Georg Nigl & Olga Pashchenko

Een goed gepland recital van de Oostenrijkse bariton Georg Nigl met liedjes die putten uit de reflecterende en humane klank van zijn stem, met pianist Olga Pashchenko die één met hem is op deze reis

We hebben Beethovens An die ferne Geliebte het afgelopen jaar in verschillende combinaties zien verschijnen, maar dit is zeker de meest originele – en waarschijnlijk de meest fantasierijke sinds Christian Gerhaher het koppelde aan Schönberg en Berg (Sony, 10/12). Hier plaatst Georg Nigl het naast een opvallende nieuwe cyclus van Wolfgang Rihm in het midden van een programma dat wordt omlijst door sequenties van Schubert.

En dat is nog niet alles: dit, legt de Oostenrijkse bariton uit, is een inspanning die expliciet is ontworpen voor opname. De microfoonplaatsing is ongewoon dicht bij elkaar, op een manier die even wennen is. Olga Pashchenko bespeelt een fortepiano (een prachtig zachte en welluidende replica van Graf) voor de Beethoven en Schubert, en schakelt over op een moderne Steinway voor de Rihm. Nigls aanpak is ook afgestemd op het opnameproces, en de stem – een kenmerkend instrument dat een vleugje van Christian Gerhahers verfijnde kunstzinnigheid en een deel van de aangenaam zure smaak van Wolfgang Holzmair biedt – verandert afhankelijk van de begeleiding: vederlicht en intiem met fortepiano, declamatorisch en vol met piano.

Veel daarvan is natuurlijk ook te danken aan de aard van Rihms werk. Het is aangewezen als ‘Gryphius-Stück’ voor bariton en piano en geschreven voor Nigl. Het bestaat uit zeven delen die teksten uit drie gedichten van de barokdichter Andreas Gryphius halen, die mijmeren over vergankelijkheid in het aangezicht van een ernstige ziekte. Het is een krachtig stuk, met robuust pianospel en een vocaal deel dat zowel lijkt te groeien uit de liedertraditie als een afstammingslijn te volgen, via Rihms eigen Büchner-opera Jakob Lenz, uit Bergs Wozzeck – een rol die Nigl met lovende kritieken heeft uitgevoerd. De bariton zingt het stuk met grote overtuiging en dwingende concentratie.

In Schubert en Beethoven creëren Nigl en Pashchenko een klankwereld van opvallende intimiteit, waartegen de ingetogen delicatesse van de interpretatieve kleurtoetsen meer opvallen, inclusief zeer incidentele versieringen van de pianist. An die ferne Geliebte komt in de handen van Pashchenko en Nigl over als bijzonder weemoedig: een ontroerende uitvoering van ontroerende tederheid.

De selectie van Schubert is grotendeels introspectief. Liederen als ‘Der Wanderer an den Mond’ en ‘Das Zügenglöcklein’ zijn voortreffelijk en liefdevol uitgevoerd, maar zelfs het normaal gesproken vrolijke ‘Die Forelle’ en ‘Fischerweise’ lijken in de context iets van de zachte berusting van de titel van het album over te brengen.

Al met al is dit een betoverend, intelligent en uiterst gevoelig recital, dat nog lang blijft resoneren nadat de laatste noot is weggestorven. Een echte aanrader.

We’ve seen Beethoven’s An die ferne Geliebte appear in a variety of couplings over the past year but this is surely the most original – and probably the most imaginative since Christian Gerhaher coupled it with Schoenberg and Berg (Sony, 10/12). Here Georg Nigl juxtaposes it with a striking new cycle by Wolfgang Rihm at the centre of a programme bookended by sequences of Schubert.

And that’s not all: this, the Austrian baritone explains, is an endeavour explicitly devised for recording. Microphone placement is unusually close in a way that takes a little getting used to. Olga Pashchenko plays a fortepiano (a beautifully mellow and mellifluous Graf replica) for the Beethoven and Schubert, and switches to a modern Steinway for the Rihm. Nigl’s approach has also been tailored to the recording process, and the voice – a distinctive instrument offering a hint of Christian Gerhaher’s refined artlessness and some of the pleasingly acidic tang of Wolfgang Holzmair – changes according to the accompaniment: feathery and intimate with fortepiano, declamatory and full with piano.

Much of that, of course, is also down to the nature of Rihm’s work. Designated ‘Gryphius-Stück’ for baritone and piano and written for Nigl, it comprises seven movements drawing texts from three poems by the Baroque poet Andreas Gryphius, musing on transience in the face of serious illness. It’s a powerful piece, with robust piano-writing and a vocal part that seems both to grow out of the lieder tradition and trace a line of descent, via Rihm’s own Büchner opera Jakob Lenz, from Berg’s Wozzeck – a role that Nigl has performed to critical acclaim. The baritone sings the piece with utter conviction and compelling concentration.

In the Schubert and Beethoven Nigl and Pashchenko create a sound world of striking intimacy, against whose understated delicacy dabs of interpretative colour stand out in greater relief, including very occasional ornamentation from the pianist. An die ferne Geliebte comes across, in Pashchenko and Nigl’s hands, as especially wistful: a touching performance of moving tenderness.

The Schubert selection is largely introspective. Such songs as ‘Der Wanderer an den Mond’ and ‘Das Zügenglöcklein’ are exquisitely, lovingly done, but even the normally blithe ‘Die Forelle’ and ‘Fischerweise’, in the context, seem to convey something of the gentle resignation of the album’s title.

All in all, this is a beguiling, intelligent and supremely sensitive recital, which continues to resonate long after its last note has died away. Highly recommended.