februari 2021

English Music for Strings: Britten - Bliss - Bridge - Berkeley

Sinfonia of London o.l.v. John Wilson

Opnieuw haalt John Wilson het meest glorieuze geluid uit zijn zorgvuldig uitgekozen orkest, waarbij hij veel zorg en toewijding besteedt aan repertoire dat voor hem geschreven had kunnen worden.

John Wilsons eerbied voor Sir John Barbirolli's iconische cd van 'English String Music' met de nu herboren Sinfonia of London (Warner, 5/63) is geen groot geheim. Door de naam en het ethos van het orkest terug te claimen, zou je kunnen zeggen dat hij op de een of andere manier de dankbaarheid terugbetaalt. De spelers zijn misschien veranderd, maar de geest niet. En het geluid. Weelderig is één woord - maar omdat dit Wilson is, gaat dat hand in hand met de scherpste articulatie. Er zit een rozige onmiddellijkheid in het geheel, alsof je op het podium staat, of beter nog, in het geluid.

Brittens oogverblindende Frank Bridge Variations laten ons zien hoe het moet, een griezelig vermogen om zelfs in zijn jeugd zoveel uit zo weinig op te roepen. Je kijkt naar de pagina en denkt 'hoe doet hij dat?' Het bereik en de vindingrijkheid komen voort uit een instinctief begrip van stemming en sfeer. De romantische betovering van het Adagio, de bravoure van de ‘Bourrée classique’, de vurige coloratuur van ‘Alla italiana’ op een waanzinnig pronkerige manier. En het emotionele hart van het stuk – de ‘Funeral March’ – waar de intensiteit van de brandende bovenste regionen van de violen tegelijk een reactie is op het trommelachtige gebonk van de bassen. De stilte van de laatste pagina's resoneert in deze uitvoering lang nadat het geluid uit ons gehoor is verdwenen. En er is natuurlijk een grote verwantschap met de rustig verwoestende Bridge Lament die volgt – een pianostuk dat is veranderd in een intiem monument voor de Grote Oorlog.

Lennox Berkeleys Serenade for Strings is een ander vroegrijp meesterwerk – misschien niet zo opvallend ‘out there’ als Britten de strijkersklank hoort, maar elegant als past bij een leerling van Nadia Boulanger en gekenmerkt door de brutaliteit om onze verwachtingen van een conventionele strijkersserenade te ondermijnen door te eindigen met een angstige en intense Lento. De jaren dertig liepen snel ten einde toen Berkeley met Britten naar The Old Mill at Snape verhuisde – en met de samenpakkende oorlogswolken kwam deze muziek voor een onzekere toekomst. Berkeleys treurige Lento en de ‘Funeral March’ uit Brittens Bridge Variations zijn producten van een heel specifieke tijd en plaats.

En dan is er nog Arthur Bliss’ ultra-romantische Music for Strings, die de flamboyantie van zijn score voor Alexander Korda’s film Things to Come (die net daarvoor geschreven werd) lijkt te kanaliseren en geniet van de vrijheid om muziek te maken omwille van de muziek zelf. Wilson en de Sinfonia of London-strijkers benadrukken de inventieve geest ervan – niet in de laatste plaats het solistische schrijven aan het einde van het eerste deel (misschien een knipoog naar Elgars Introduction and Allegro), waar solobassen overgaan in een langzaam deel gemarkeerd als molto sostenuto. Dat is het soort markering waar Wilson en zijn strijkers voor leven en waaraan ze hun meest sonore toon verlenen. Let op de ostentatieve versieringen in dit deel – geen extravagantie gespaard – en let ook op de filmische uitwerking richting het einde van de finale.

Wilsons weg met strijkers heeft een lange weg afgelegd sinds Hollywood – maar de glans is onvermijdelijk.

John Wilson’s reverence for Sir John Barbirolli’s iconic disc of ‘English String Music’ with the now reborn Sinfonia of London (Warner, 5/63) is no great secret. In reclaiming the name and the ethos of the orchestra he could be seen as somehow repaying the gratitude. The players may have changed but the spirit has not. And the sound. Sumptuous is one word – but because this is Wilson that goes hand-in-hand with the keenest articulation. There’s a rosiny immediacy about it all, like being on the podium, or better yet inside the sound.

Britten’s dazzling Frank Bridge Variations show us how it’s done, a spooky ability even in his youth to evoke so much from so little. You look at the page and think ‘how does he do that?’ The reach and invention come from an instinctive understanding of mood and atmosphere. The romantic enchantment of the Adagio, the swagger of the ‘Bourrée classique’, the fiery coloratura of ‘Alla italiana’ taken at an insanely showy lick. And the emotional heart of the piece – the ‘Funeral March’ – where the intensity of the searing upper reaches of the violins is at once a response to the drum-like throbbing of the basses. The stillness of the closing pages resonates in this performance long after the sound has faded from our hearing. And there is, of course, great kinship with the quietly devastating Bridge Lament that follows – a piano piece turned intimate Great War memorial.

Lennox Berkeley’s Serenade for Strings is another precocious masterwork – not perhaps as conspicuously ‘out there’ in the way Britten hears the string sonority, but elegant as befits a pupil of Nadia Boulanger and marked by the audacity to subvert our expectations of a conventional string serenade by ending with an anxious and intense Lento. The 1930s were fast drawing to a close when Berkeley moved into The Old Mill at Snape with Britten – and with the gathering clouds of war came this music for an uncertain future. Berkeley’s mournful Lento and the ‘Funeral March’ from Britten’s Bridge Variations are products of a very particular time and place.

And then there is Arthur Bliss’s ultra-romantic Music for Strings, which seems to channel the flamboyance of his score for Alexander Korda’s movie Things to Come (written just before it) and revel in the freedom to make music for its own sake. Wilson and the Sinfonia of London strings point up its inventive spirit – not least the soloistic writing at the close of the first movement (a nod perhaps to Elgar’s Introduction and Allegro), where solo basses transition to a slow movement marked molto sostenuto. That’s the kind of marking that Wilson and his strings live for and to which they lend their most sonorous tone. Note the ostentatious flourishes within this movement – no extravagance spared – and note too the filmic elaboration towards the close of the finale.

Wilson’s way with strings has come a long way from Hollywood – but the lustre is inescapable.