januari 2021

Mozart: Serenade No. 10 in B-Flat Major, K. 361

Members of the Royal Concertgebouw Orchestra o.l.v. Alexei Ogrintchouk

Mozarts ‘Gran Partita’ wordt stijlvol uitgevoerd door deze collega’s van het Koninklijk Concertgebouworkest.

Wat moet Mozart genoten hebben van het schrijven van de zogenaamde Gran Partita. De weelderige krachten gaven ruimte aan zowel zijn liefde voor rijke, sensuele klankkleuren als zijn genot in opera-interactie. De caleidoscopisch gevarieerde sonoriteiten worden geëvenaard door een expressief bereik dat ongeëvenaard is in een serenade, van de luchtige buitenste delen, via de twee duistere mineur-toonsoort trio's, tot het sublieme Adagio derde deel. Zoals in alle beste uitvoeringen combineren de blazers van het Concertgebouw (het merk spreekt voor zich) verfijning van de mix en het ensemble met een gevoel van spontaan genot. Op momenten wilde ik dat de hoorns ongeremder door de textuur zouden raspen. Afgezien daarvan worden de balansen nauwkeurig beoordeeld (bassethoorns en fagotten komen altijd goed in beeld), terwijl het opgenomen geluid van BIS een ideale volheid en diepte heeft.

Als ze dat willen, zijn de Concertgebouw-spelers zo welluidend als je maar kunt wensen. Maar ze zijn niet bang voor een vleugje schurendheid, zoals in de stekende accenten van de klarinetten in het trio in majeur van het eerste menuet. Ik heb me zelden zo bewust geweest van de accenten die door de partituur heen sijpelen, en ik klaag niet. Waar de meeste groepen – waaronder de blaassolisten van de Berliner Philharmoniker (EMI, 5/06) en het Chamber Orchestra of Europe (Teldec, 3/91) – de melancholie van het trio in g mineur van het eerste menuet naar voren brengen, geven de Concertgebouwspelers er in een vergelijkbaar tempo een urgent, agitato-gevoel aan, met scherpe interventies van de eerste bassethoorn. Hobo, klarinet en bassethoorn, allemaal dichters, fraseren en verenigen zich prachtig in het Adagio. In de nogal bredere uitvoering van de Berlijners suggereert de muziek iets tussen een bezwering en een getransfigureerd slaapliedje. De Nederlandse spelers maken het openlijker opera-achtig, met een licht rusteloze rand aan de gesyncopeerde begeleidingen en expressieve versieringen in de recapitulatie.

Beide buitenste delen zijn prettig opgewekt, het openings-Allegro minder molto dan sommige (inclusief de Berlijners), maar vol met puntige frasering en speels geven en nemen. Mozart wordt niet veel demotischer dan het wiegende Ländler Trio van het tweede Menuet – muziek voor een Weense biertuin – en de luidruchtige contradanse finale. De Concertgebouwspelers houden zich niet in. Ook de variaties zijn memorabel gekarakteriseerd, van het gevoel van een komische opera-samenzwering in nr. 3 tot het zoete nr. 5, waar de hobo – de altijd welbespraakte Alexei Ogrintchouk – de huiselijke melodie omzet in een soulvolle aria tegen verhulde gemompel van klarinetten en bassethoorns.

Met de Gran Partita hebben verzamelaars werkelijk keuze te over. Als ik alleen al voor de Berlijners zou kiezen, en dan vooral voor hun verrukte Adagio, dan zou deze superieur gespeelde nieuwe opname meteen op de shortlist van deze meest weelderige serenade staan. U zou natuurlijk ook kunnen worden beïnvloed door de zeldzame Beethoven die als digestief wordt aangeboden: een set geestig inventieve variaties op Don Giovanni’s verleidingsduet voor het onwaarschijnlijke trio van twee hobo’s en Engelse hoorn. Dit is de jonge vuurvreter op zijn meest nonchalante, en de uitvoering vermengt elegantie op passende wijze met een ondeugende twinkeling.

How Mozart must have relished writing the so-called Gran Partita. Its opulent forces gave scope both to his love of rich, sensuous tone colours and his delight in operatic interplay. The kaleidoscopically varied sonorities are matched by an expressive range unmatched in a serenade, from the breezy outer movements, via the two shadowy minor-key Trios, to the sublime Adagio third movement. As in all the best performances, the wind players of the Concertgebouw (the brand speaks for itself) combine refinement of blend and ensemble with a sense of spontaneous enjoyment. At moments I wanted the horns to rasp more uninhibitedly through the texture. That apart, balances are finely judged (basset-horns and bassoons always well in the picture), while BIS’s recorded sound has an ideal fullness and depth.

When they choose, the Concertgebouw players are as mellifluous as you could wish. But they’re not afraid of a touch of abrasiveness, as in the clarinets’ stinging accents in the major-key Trio of the first Minuet. Indeed, I’ve rarely been so aware of the accents peppered through the score, and I’m not complaining. Where most groups – including the wind soloists of the Berlin Philharmonic (EMI, 5/06) and the Chamber Orchestra of Europe (Teldec, 3/91) – bring out the melancholy of the first Minuet’s G minor Trio, the Concertgebouw players, at a similar tempo, give it an urgent, agitato feel, with pungent interventions from first basset-horn. Oboe, clarinet and basset-horn, poets all, phrase and dovetail beautifully in the Adagio. In the Berliners’ rather broader performance the music suggests something between an incantation and a transfigured lullaby. The Dutch players make it more overtly operatic, with a faintly restless edge to the syncopated accompaniments and expressive touches of ornamentation in the recapitulation.

Both outer movements are nicely buoyant, the opening Allegro less molto than some (including the Berliners) but full of pointed phrasing and playful give and take. Mozart doesn’t get much more demotic than the swaying Ländler Trio of the second Minuet – music for a Viennese beer garden – and the rowdy contredanse finale. The Concertgebouw players don’t hold back. The variations, too, are memorably characterised, from the sense of a comic-opera conspiracy in No 3 to the dulcet No 5, where the oboe – the ever-eloquent Alexei Ogrintchouk – transmutes the homely tune into a soulful aria against veiled murmurings from clarinets and basset-horns.

With the Gran Partita collectors really are spoilt for choice. If I’d plump, just, for the Berliners, above all for their rapt Adagio, this superlatively played new recording immediately joins the shortlist for this most sumptuous of serenades. You might be swayed, of course, by the rare Beethoven offered as a digestif: a set of wittily inventive variations on Don Giovanni’s seduction duet for the unlikely trio of two oboes and cor anglais. This is the young firebrand at his most insouciant, and the performance aptly mingles elegance with a roguish twinkle.