Awards Issue 2022

Mendelssohn: Complete String Quartets, Vol. 1

Quatuor Van Kuijk

Het Parijse Van Kuijk Kwartet volgt hun indrukwekkende Mozart-onderzoeken met een even meeslepend begin van een Mendelssohn-strijkkwartetcyclus, die zeker de moeite waard lijkt om te volgen.

Dit is een gouden tijdperk voor Mendelssohn strijkkwartetten, ooit behandeld met flauwe neerbuigendheid maar nu erkend als misschien wel het grootste corpus van kwartetten tussen Beethoven en Bartók. Verzamelaars kunnen met plezier kiezen uit wel een dozijn aanbevelenswaardige complete cycli, en dat worden er steeds meer. Vlak na de mooie, zij het soms eigenzinnige Mendelssohn-serie uit het Dorische (Chandos 10/18, 12/21) komt dit eerste deel van een geprojecteerde cyclus van het in Parijs gevestigde Van Kuijk Quartet. In tegenstelling tot al hun rivalen, passen ze ruimhartig drie werken op één cd. Belangrijker nog, de Van Kuijk combineren een hoge technische verfijning (stemming en ensemble vrijwel foutloos), nauwgezette aandacht voor Mendelssohns gedetailleerde markeringen en een geest van jeugdige, spontane hartstocht.

Hoewel de Van Kuijk nooit tekortdoen aan Mendelssohns lyriek, is hun spel vrij van enige zweem van toegeeflijkheid of gekunsteldheid. Met zachte flexibiliteit fraseren ze en passen ze vibrato selectief toe, en vinden ze een cruciale onschuldige zoetheid in, laten we zeggen, het lied-zonder-woorden Andante van het Es Kwartet, Opus 12. Ze beoordelen perfect de delicate balans tussen klaaglijk lied en mandoline-stijl staccato contrapunt in het Andante van D majeur, Opus 44 nr. 1. Hier en elders krijgen Mendelssohns karakteristieke schachten van altvioolkleur hun volledige expressieve eer. Ik genoot ook van de op mijn tenen lopende gratie van de Van Kuijk in de beroemde Canzonetta van Opus 12, waarvan de centrale più mosso op natuurlijke wijze groeide uit het openingsgedeelte, en hun opbouw naar het verschroeiende centrale hoogtepunt van het Adagio van Opus 13, waarbij het opeenvolgende tempo opnieuw nauwkeurig wordt beoordeeld.

In de snelle bewegingen houden de Van Kuijks Mendelssohns vaak dichte contrapuntische texturen helder en de ritmes luchtig. Geen spoor van innerlijk detail ontgaat hen. Het Allegro non tardante eerste deel van Opus 12 doet zijn belofte eer aan, met een frasering die gewichtloos over de maatstreep springt. Zowel de mysterieuze stilte voor de recapitulatie (vanaf 4'16") als het pianissimo slot worden op magische wijze door de Van Kuijk in beweging gebracht.

De buitenste delen van het altijd verbazingwekkende A mineur kwartet, Op 13, zijn zo vurig impulsief als je maar kunt wensen. Toch trouw aan de vorm, laat de Van Kuijk ruimte voor expressieve vormgeving van de lyrische melodieën zonder afbreuk te doen aan de voorwaartse vaart. Gezien de nauwgezette aandacht van de spelers voor dynamiek elders, was ik verrast door hun robuuste interpretatie van Mendelssohns pianissimo in de kwikzilveren centrale episode van Op 13's Intermezzo. Maar dit is een kleinigheid. Op 44 nr. 1 is vaak als inferieur aan de twee vroege meesterwerken beschouwd. Het klinkt hier nauwelijks zo, of het nu gaat om de zwevende delicatesse van het pastorale Menuetto (een nostalgische interpretatie van de ancien régime dans) of de opwellende uitbundigheid van de buitenste bewegingen, gecompenseerd door poelen van verlangende lyriek. In de wervelende saltarellofinale zetten het tempo, de houding en de vederlichte lichtheid van Van Kuijk – ook humor in de contrapuntische scherts van de ontwikkeling – het zegel op een Mendelssohn-recital van zeldzame flair en inzicht.

This is a golden age for Mendelssohn string quartets, once treated with faint condescension but now recognised as arguably the greatest body of quartets between Beethoven and Bartók. Collectors can happily choose from up to a dozen recommendable complete cycles, and counting. Hot on the heels of the fine if sometimes idiosyncratic Mendelssohn series from the Doric (Chandos 10/18, 12/21) comes this first volume of a projected cycle from the Paris-based Van Kuijk Quartet. Unlike any of their rivals, they generously fit three works on to a single CD. More importantly, the Van Kuijk marry high technical polish (tuning and ensemble virtually flawless), close attention to Mendelssohn’s detailed markings and a spirit of youthful, spontaneous ardour.

While the Van Kuijk never short-change Mendelssohn’s lyricism, their playing is free of any whiff of indulgence or affectation. Phrasing with gentle flexibility and applying vibrato selectively, they locate a crucial innocent sweetness in, say, the song-without-words Andante of the E flat Quartet, Op 12. They perfectly judge the delicate balance between plaintive song and mandolin-style staccato counterpoint in the Andante of the D major, Op 44 No 1. Here and elsewhere Mendelssohn’s characteristic shafts of viola colour receive their full expressive due. I also savoured the Van Kuijk’s tiptoeing grace in Op 12’s famous Canzonetta, its central più mosso growing naturally from the opening section, and their build towards the searing central climax of the Adagio of Op 13, the successive tempo increases again finely judged.

In the fast movements the Van Kuijk keep Mendelssohn’s often dense contrapuntal textures lucid and the rhythms airborne. Not a strand of inner detail escapes them. The Allegro non tardante first movement of Op 12 lives up to its billing, with phrasing that vaults weightlessly over the bar line. Both the mysterious lull before the recapituation (from 4'16") and the pianissimo close are magically floated by the Van Kuijk.

The outer movements of the ever-astonishing A minor Quartet, Op 13, are as fierily impulsive as you could wish. Yet true to form, the Van Kuijk allow space for expressive shaping of the lyrical melodies without compromising forward momentum. Given the players’ fastidious attention to dynamics elsewhere, I was surprised at their robust interpretation of Mendelssohn’s pianissimo in the quicksilver central episode of Op 13’s Intermezzo. But this is a trifling quibble. Op 44 No 1 has often been deemed inferior to the two early masterpieces. It barely sounds it here, whether in the floating delicacy of the pastoral Menuetto (a nostalgic take on the ancien régime dance) or the surging exuberance of the outer movements, offset by pools of yearning lyricism. In the whirling saltarello finale, the Van Kuijk’s pace, poise and feathery lightness – wit, too, in the development’s contrapuntal banter – set the seal on a Mendelssohn recital of rare flair and insight.