december 2022

Hélène de Montgeroult: Études

Clare Hammond

De prachtige muziek van deze fascinerende Franse componist, die in veel opzichten zijn tijd vooruit is, verdient veel meer bekendheid – en krijgt op glorieuze welsprekende wijze pleidooi van pianist Clare Hammond.

Waar zal Clare Hammond de volgende keer opduiken? Als ze geen nieuwe werken promoot en hun wereldpremières opneemt, verschijnt ze als de jonge Miss Shepherd in de film van Alan Bennetts The Lady in the Van of geeft ze ons de complete muziek voor klavier van Josef Mysliveček (1737-81). Nu richt ze haar aandacht op de buitengewone Hélène-Antoinette-Marie de Nervo de Montgeroult (1764-1836), een leerling van Clementi, een aristocratische overlevende van de Franse Revolutie, pianiste, componiste en auteur van een beroemde pianomethode: haar Cours complet pour l’enseignement du forte-piano werd in 1816 in drie delen gepubliceerd.

Montgeroult is niet volledig genegeerd op cd. Haar complete sonates zijn bijvoorbeeld met veel panache opgenomen door Nicolas Horvath (Grand Piano, 1/22), en er is een uitstekend gemengd programma van haar werken door Edna Stern (Orchid), dat ik verwelkomde in de uitgave van april 2017. Montgeroult verdient wat mij betreft alle aandacht die ze nu zo laat krijgt. Zoals Hammond zegt in haar eigen (elegant geschreven en zorgvuldig onderzochte) boekje, van de 29 etudes die ze heeft geselecteerd uit de Cours complet, ‘zijn ze niet alleen van vergelijkbare kwaliteit als muziek van componisten als Felix Mendelssohn en Robert Schumann, ze zijn stilistisch zo geavanceerd dat ze onze perceptie van waar de “klassieke” en “romantische” periodes vallen, in twijfel trekken’.

Neem de allereerste etude op de cd (nr. 37 in G). Het cross-hand-apparaat werd een halve eeuw later gebruikt door Fridolin Braungardt in zijn Waldesrauchen (ook bekend als Idylle), een stuk romantische salonmuziek dat op menig victoriaanse pianokruk te vinden is. Nr. 36 in F, dat net als alle 114 etudes een noot over de intentie bevat (‘pour apprendre à lier le chant’), klinkt als een bagatelle van Beethoven, Nr. 35 in c mineur als een levendige CPE Bach toccata, Nr. 34 in F als een prelude van Chopin, Nr. 82 in c mineur zou van Alkan kunnen zijn, enzovoort. Elders in Clare Hammonds oordeelkundig geordende selectie kun je profetische hints van Schumann, Brahms of zelfs Debussy ontdekken. De kortste is 0'53", de langste 4'37". Dit zijn geen saaie vingeroefeningen zoals die van Cramer (een leerling van Montgeroult), maar studies die, net als Chopins Opus 10 en 25, gepubliceerd in de jaren 1830, technische oefeningen combineren met muziek van diepgang en poëzie.

Behendig uitgevoerd, gevoelig geformuleerd en prachtig opgenomen (Wyastone Concert Hall), Clare Hammond heeft alle pianoliefhebbers in haar schuld achtergelaten. ‘Hoe kan muziek van deze kwaliteit en visie’, vraagt ​​ze zich af, ‘zo uitgebreid en zo lang vergeten worden?’ Inderdaad. Een vroege kanshebber voor de Gramophone Awards van volgend jaar.

Where will Clare Hammond pop up next? If she is not championing new works and recording their world premieres, she is appearing as the young Miss Shepherd in the film of Alan Bennett’s The Lady in the Van or giving us the complete music for keyboard by Josef Mysliveček (1737-81). Now she turns her attention to the extraordinary Hélène-Antoinette-Marie de Nervo de Montgeroult (1764-1836), a student of Clementi, an aristocratic survivor of the French Revolution, pianist, composer and author of a famous piano method: her Cours complet pour l’enseignement du forte-piano was published in 1816 in three volumes.

Montgeroult has not been entirely ignored on disc. Her complete sonatas have been recorded with great panache by Nicolas Horvath, for instance (Grand Piano, 1/22), and there is an excellent mixed programme of her works by Edna Stern (Orchid), which I welcomed in the April 2017 issue. Montgeroult, in my opinion, deserves every bit of the attention she is now so belatedly receiving. As Hammond says in her own (elegantly written and diligently researched) booklet, of the 29 études she has selected from the Cours complet, ‘not only are they of similar quality to music by composers such as Felix Mendelssohn and Robert Schumann, they are stylistically so advanced as to call into question our perceptions of where the “classical” and “romantic” periods fall’.

Take the very first étude on the disc (No 37 in G). Its cross-hand device was used half a century later by Fridolin Braungardt in his Waldesrauchen (aka Idyll), a piece of romantic salon music found in many a Victorian piano stool. No 36 in F which, like all 114 études, comes with a note on its intent (‘pour apprendre à lier le chant’) sounds like a Beethoven bagatelle, No 35 in C minor like a sprightly CPE Bach toccata, No 34 in F like a Chopin Prelude, No 82 in C minor could be by Alkan, and so on. Elsewhere in Clare Hammond’s judiciously ordered selection, you might detect prescient hints of Schumann, Brahms or even Debussy. The shortest is 0'53", the longest 4'37". These are no dull finger drills like those of Cramer (a pupil of Montgeroult) but studies which, like Chopin’s Opp 10 and 25 published in the 1830s, combine technical exercises with music of depth and poetry.

Nimbly executed, sensitively phrased and beautifully recorded (Wyastone Concert Hall), Clare Hammond has left all pianophiles in her debt. ‘How can music of this quality and vision’, she asks, ‘be forgotten so comprehensively for so long?’ Indeed. An early contender for next year’s Gramophone Awards.