november 2022

Steelant: Antwerp requiem ca. 1650

CantoLX & B’Rock Orchestra o.l.v. Frank Agsteribbe

Twee Requiems van de 17e-eeuwse componist Philippe van Steelant tonen de breedte van zijn stijl en pleiten in deze uitstekende opname voor zijn muziek.

Hoewel Philippe van Steelant (1611-1670) geen bekende naam is, is zijn afkomst niet onbelangrijk: hij was een telg uit een familie van muzikanten in Antwerpen en was muziekdirecteur in de kerk waar Rubens begraven lag. Deze indrukwekkende en ondernemende opname brengt twee Requiemzettingen samen, waarvan er één rond 1656 in druk verscheen en een andere misschien iets eerder, bewaard in manuscriptvorm. Het programma wordt gecompleteerd door een Miserere-zetting, die naast het gedrukte Requiem verscheen.

Het helpt dat de twee Requiemzettingen mooi contrasteren, de gedrukte dichter bij stilo antico en de manuscriptzetting met instrumenten naast het koor, wat de innovaties van Monteverdi en zijn tijdgenoten op het gebied van de sacrale muziek weerspiegelt. Voor mijn oren is de ‘conservatievere’ de meest begaafde op zichzelf, hoewel de interactie van stemmen en instrumenten en de weelde van de ‘moderne’ setting een onmiskenbare glans heeft (het instrumentale intermezzo voor fagotten en trombones is zeker een show-stealer).

Wat betreft pure pracht is deze opname moeilijk te bekritiseren: de twee ensembles (beide nieuw voor mij) combineren zeer effectief en ze halen het maximale uit Steelants onmiskenbare dramatische accenten (zoals in de ‘Absolve, Domine’ en ‘Dies irae’ van de manuscriptversie, waarin de Italiaanse invloed vooral hoorbaar is). De solisten doen het net zo goed als het ensemble, hoewel de countertenoren minder goed in hun bereik zitten dan de anderen (hier misschien een argument om in plaats daarvan voor hoge tenoren te kiezen); de instrumentalisten brengen hun meest glanzende kleuren op tafel en klinken verrassend feestelijk gezien de beoogde liturgische bestemming. Vlaamse componisten uit die tijd en omgeving zijn tegenwoordig lang niet zo bekend als hun Italiaanse of Duitse collega's. Deze daad van herovering is dan ook volkomen terecht.

Although Philippe van Steelant (1611-70) isn’t a household name, his pedigree is hardly insignificant: a scion of a family of musicians in Antwerp, he was the director of music in the church where Rubens was buried. This impressive and enterprising recording brings together two Requiem settings, one of which appeared in print in about 1656, and another perhaps slightly earlier, preserved in manuscript. The programme is completed by a Miserere setting, which appeared alongside the printed Requiem.

It helps that the two Requiem settings are nicely contrasted, the printed one nearer stilo antico and the manuscript one with instruments alongside the choir, reflecting the innovations of Monteverdi and his contemporaries in the realm of sacred music. To my ear, the more ‘conservative’ one is the more accomplished on its own terms, though the interaction of voices and instruments and the opulence of the ‘modern’ setting has an undoubted lustre (the instrumental interlude for bassoons and trombones is certainly a show-stealer).

For sheer gorgeousness, this recording is hard to fault: the two ensembles (both new to me) combine very effectively, and they make the most of Steelant’s undoubted dramatic touches (as in the ‘Absolve, Domine’ and ‘Dies irae’ of the manuscript version, in which the Italianate influence is especially audible). The soloists do as well as the ensemble, though the countertenors sit less well in their range than the others (a case here in favour of opting for high tenors instead, perhaps); the instrumentalists bring their shiniest colours to the table, sounding surprisingly festive given the intended liturgical destination. Flemish composers from this time and place are not nearly as prominent nowadays as their Italian or German counterparts, and this act of reclamation is thoroughly well deserved.