september 2022
Schubert: Symphonies Nos. 8
Gewandhausorchester Leipzig o.l.v. Herbert Blomstedt
Herbert Blomstedt, nu 94, put uit een leven vol Schubertiaanse wijsheid, ervaring en genegenheid in wat David Threasher ‘een nogal bijzondere opname’ noemt.
Hier is een oefening in vergelijkingen, en niet per se degene die je zou verwachten. Herbert Blomstedt maakt zijn DG-debuut op de prachtige leeftijd van 94 jaar, als dirigent van een van Europa's grootste en oudste orkesten - het orkest dat in 1839 de 'Grote' C majeur onder Mendelssohn in première bracht. Ondertussen voltooit René Jacobs zijn Schubert-cyclus met een van de jongste, op instrumenten die dichter bij de instrumenten liggen die Schubert en Mendelssohn misschien hadden herkend.
Verschillen in bedrijfsgeluid zijn normaal, de weelderig beklede Gewandhaus-strijkers en houtblazers contrasteren met de heterogene aard van historische instrumenten. Podiumbenaderingen zijn echter misschien niet zo voorspelbaar. Verre van het simpelweg innemen van het ontspannen, patricische standpunt, observeert Blomstedt nauwgezet markeringen in de nieuwste edities en corrigeert fouten in 19e-eeuwse partituren die de patina van de traditie hebben gekregen. Beide opnames worden allemaal herhaald, wat resulteert in opnames van de twee symfonieën die een knappe 87-88 minuten duren. Blomstedt overtreft Jacobs echter in zowel het eerste als het derde deel van de Negende, en is slechts ongeveer een minuut uitgebreider in het Andante en de finale. Jacobs lijkt echter op sommige plaatsen het volledige bereik van de expressie in toom te willen houden: de structurele veranderingen van tempo in het eerste deel – bij de overgang naar het hoofd Allegro en opnieuw bij de coda – geven niet de ontspanning van spanning aan die ze in andere uitvoeringen en in Blomstedts opname doen.
Jacobs’ tempo voor het Scherzo is verrassend gematigd, zelfs lusteloos, hoewel het merkbaar sneller is bij de reprise na het Trio. Blomstedt houdt een constant tempo aan in het eerste deel, en ontspant niet in het tweede onderwerp à la Boult, terwijl Jacobs vertraagt tot het nieuwe thema voordat hij een tempo voortzet. Wie van Jacobs provocerende snelheden en micromanaged details verwacht, zal misschien verrast zijn door de centraliteit van zijn lezing.
Wat betreft de Unfinished lijkt Blomstedt het te zien als een geheel in twee delen, waarbij de Andante het werk tot een serene conclusie brengt, terwijl Jacobs' tempokeuzes het laten klinken alsof hij het werk ziet als de helft van een symfonie in vier delen. Zijn Andante is aanzienlijk sneller (8'24" tot Blomstedts 11'07"), alsof hij verwacht dat er een scherzo en finale volgen. (Hij laat elke beweging ook voorafgaan door de recitatie van een gedicht in het Duits, dat kan worden geprogrammeerd.) Aan de ene kant is Blomstedts concept uitgebreid en distilleert het een adembenemende stilte: Schubert als visionair, die de romantische symfonie tot leven droomt. Aan de andere kant is Jacobs’ aanpak zakelijker, waarbij hij de noten op hun eigen voorwaarden laat spreken. Zo past Jacobs’ koppeling bij de eerdere opnames in zijn cyclus en vormt een mooie en passende afsluiting ervan. Blomstedts Achtste en Negende daarentegen, net als de Schubert-opnames van Heinz Holliger (nog maar een jongetje van 83) en de late Negende van de tachtigjarige Boult, brengen een heel leven aan verzamelde wijsheid, ervaring en genegenheid in een nogal speciale opname.
Here’s an exercise in comparisons, and not necessarily the ones you might expect. Herbert Blomstedt makes his DG debut at the magnificent age of 94, conducting one of Europe’s grandest and oldest orchestras – the band that premiered the ‘Great’ C major under Mendelssohn in 1839. Meanwhile, René Jacobs completes his Schubert cycle with one of the youngest, on instruments closer to the ones Schubert and Mendelssohn might have recognised.
Differences in corporate sound are par for the course, the plushly upholstered Gewandhaus strings and woodwind blend contrasting with the heterogeneous nature of historical instruments. Podium approaches, though, are not perhaps quite so predictable. Far from simply taking the relaxed, patrician view, Blomstedt painstakingly observes markings in the latest editions, correcting errors in 19th-century scores that have acquired the patina of tradition. Both recordings take all repeats, resulting in recordings of the two symphonies lasting a handsome 87-88 minutes. Blomstedt outpaces Jacobs in both the first and third movements of the Ninth, however, and is only about a minute more expansive in the Andante and finale. Jacobs, however, seems to want to rein in the full range of expression in places: the structural changes of tempo in the first movement – at the transition into the main Allegro and again at the coda – don’t signal the release of tension they do in other performances, and in Blomstedt’s recording.
Jacobs’s tempo for the Scherzo is surprisingly moderate, even listless, although it’s noticeably faster at the reprise after the Trio. Blomstedt maintains a constant tempo in the first movement, not relaxing into the second subject à la Boult, whereas Jacobs decelerates up to the new theme before continuing a tempo. Those expecting provocative speeds and micromanaged detail from Jacobs might be surprised at the centrality of his reading.
In terms of the Unfinished, Blomstedt appears to view it as a two-movement whole, the Andante bringing the work to a serene conclusion, whereas Jacobs’s tempo choices make it sound as if he sees the work as half of a four-movement symphony. His Andante is considerably swifter (8'24" to Blomstedt’s 11'07"), as if expecting a scherzo and finale to follow. (He also precedes each movement with the recitation of a poem in German, which can be programmed out.) On the one hand, Blomstedt’s conception is expansive, distilling a breathtaking stillness: Schubert as visionary, dreaming the Romantic symphony into being. On the other, Jacobs’s approach is more businesslike, letting the notes do the talking on their own terms. Thus Jacob’s pairing is of a piece with the earlier recordings in his cycle and forms a fine and fitting conclusion to it. Blomstedt’s Eighth and Ninth, on the other hand, like the Schubert recordings of Heinz Holliger (a mere youngster of 83) and the late Ninth of the octogenarian Boult, infuse a lifetime’s collected wisdom, experience and affection into a rather special recording.