augustus 2022

Ravel: Cantates pour le Prix de Rome

Orchestre National des Pays de la Loire o.l.v. Pascal Rophé

De jury heeft deze vroege werken van Ravel misschien niet bekroond met de Prix de Rome, maar dankzij deze geweldige solisten en optredens kunnen we nu tot een besluit komen!

Wat een heerlijke verrassing is dit gebleken. Ik wed dat slechts een kleine minderheid van de echte Ravel-liefhebbers ook maar één of twee van deze vroege werken kent – ​​allemaal speciaal geschreven voor de prestigieuze Prix de Rome, die Ravel om redenen die het meest bekend zijn bij opeenvolgende jury's nooit heeft gewonnen. Dat zou kunnen wijzen op zijn rebelse geest, zijn dorst naar experimenten of gewoon zijn verlangen om technische knowhow te overstijgen en de opkomst van zijn ware geest te omarmen.

Maar wat buiten kijf staat in de drie cantates en de handvol uitgewerkte koren die hier worden gepresenteerd, is zijn buitengewoon ontroerende manier van omgaan met de stem, boven en buiten zijn toch al aanzienlijke orkestrale vaardigheden. Alyssa, de eerste en minst ambitieuze van deze mythologische fantasieën, laat meteen zien hoe vrij, moeiteloos en verleidelijk zijn natuurlijke gaven waren. De toon is weelderig en spontaan – Daphnis et Chloé wachtend om te gebeuren in het orkest – terwijl onze held, de Ierse krijger Braïzyl, met elfen en feeën dartelt op zoek naar zijn ongrijpbare (en ongeoorloofde, want ze is niet sterfelijk) eerste liefde, Alyssa. Tenor Julien Behr – een van de uitstekende zangers die hier te horen zijn (drie per cantate, sluw gecast) – is één en al wellustige verrukking tijdens zijn lange openingsaanroeping en, fee of niet, de glorieuze Véronique Gens is niet van plan om te verdampen in de nevelen van de mythologie zonder eerst onze held te kwellen met haar heerlijke vocale uitbarstingen. Als het niet Prix de Rome-waardig is, is het onmiskenbaar prachtig vanwege de korte, schitterende duur.

Alcyone biedt een grotere reikwijdte door de natuur en de elementen in de vergelijking te introduceren. Koningin Alcyone heeft de toekomst gezien en daarin zal het schip van haar man in een storm zinken en hem naar de diepten sturen, vanwaar hij voor altijd haar naam zal roepen. De nabijheid van Debussy's Pelléas (in première gegaan in hetzelfde jaar, 1902) dringt aan op grotere harmonische complexiteit van Ravel en de nieuwigheid van een description symphonique maakt Ravels orkest tot de hoofdrolspeler. Prachtige versmelting van twee vrouwenstemmen, sopraan en mezzo, terwijl Sophie Koch en Janina Baechle als koningin en vertrouweling de duistere voorgevoelens onder ogen zien. Er is ook een kort walsend 'gouden tijdperk'-trio, terwijl de koning in geest meedoet. Erg Straussiaans.

Maar het zwaarste en meest oogverblindende van de drie grote stukken (misschien over het hoofd gezien omdat het zo on-Raveliaans was) is Myrrha naar Byron. Oriëntalisme speelt hier een grote rol, net als Wagner en zijn Franse discipelen Massenet, Saint-Saëns en Charpentier. De vocale composities hebben nu meer een doorgecomponeerd, declamatorisch gevoel, waarbij Michael Spyres en Vannina Santoni het meest opwindend opstijgen naar de verrukking van het geheel.

Pascal Rophé en het Choeur et Orchestre National des Pays de la Loire maken van deze hele cd een volkomen authentieke (en prachtig ontworpen) aangelegenheid, en als het aankomt op de miniatuurkoren – de polyfonie is vol maar ook helder, elegant en gracieus – benadrukt hun juxtapositie hun verschillen. L’Aurore heeft een geur die doet denken aan Shéhérazade, Les Bayadères doet wat het belooft (Bizet loert in de buurt), en La Nuit is heftiger en gaat dieper.

Absoluut fascinerend, dus, en altijd verleidelijk. Verzet is zinloos.

What a delicious surprise this has turned out to be. I’ll wager only a tiny minority of true Ravel aficionados will know even one or two of any of these early opuses – all of them written expressly for the prestigious Prix de Rome, which, for reasons best known to successive juries, Ravel never won. That might speak to his rebellious spirit, his thirst for experimentation or simply his desire to transcend technical know-how and embrace the emergence of his true spirit.

But what is beyond doubt in the three cantatas and handful of elaborated choruses presented here is his supremely affecting way with the voice above and beyond his already considerable orchestral skills. Alyssa, the first and least ambitious of these mythological fancies, demonstrates at once how free, effortless and seductive his natural gifts were. The tone is lush and spontaneous – Daphnis et Chloé waiting to happen in the orchestra – as our hero, the Irish warrior Braïzyl, cavorts with elves and fairies in search of his elusive (and illicit, for she is not mortal) first love, Alyssa. Tenor Julien Behr – one of an outstanding group of singers featured here (three per cantata, shrewdly cast) – is all lusty rapture throughout his long opening invocation and, fairy or not, the glorious Véronique Gens is not about to evaporate into the mists of mythology without first tormenting our hero with her delicious vocal effusions. If it isn’t Prix de Rome-worthy it is undeniably gorgeous for its brief, shining duration.

Alcyone offers greater scope by introducing nature and the elements into the equation. Queen Alcyone has seen the future and in it her husband’s ship is to sink in a storm and consign him to the depths, from which he will forever be calling her name. The proximity of Debussy’s Pelléas (premiered in the same year, 1902) urges greater harmonic complexity from Ravel and the novelty of a description symphonique turns Ravel’s orchestra into the main protagonist. Marvellous melding of two female voices, soprano and mezzo, as Sophie Koch and Janina Baechle as queen and confidante confront the darkening premonition. There’s a brief waltzing ‘golden age’ trio, too, as the King joins in spirit. Very Straussian.

But the weightiest and most eye-watering of the three big pieces (overlooked perhaps because it was so un-Ravelian) is Myrrha after Byron. Orientalism looms large here, as do Wagner and his French disciples Massenet, Saint-Saëns and Charpentier. The vocal writing now has more of a through-composed, declamatory feel, with Michael Spyres and Vannina Santoni rising most thrillingly to the rapture of it all.

Pascal Rophé and the Choeur et Orchestre National des Pays de la Loire make this whole disc a thoroughly authentic (and beautifully engineered) affair, and when it comes to the miniature choral settings – the polyphony full but limpid, too, elegant and graceful – their juxtaposition highlights their distinctions. L’Aurore is possessed of a fragrance suggestive of Shéhérazade, Les Bayadères does what it says on the tin (Bizet is lurking close by), and La Nuit is headier and goes deeper.

Absolutely fascinating, then, and always seductive. Resistance is futile.