augustus 2022

Beethoven: Symphony No 6; Stucky: Silent Spring

Pittsburgh Symphony Orchestra o.l.v. Manfred Honeck

Manfred Honeck en zijn Pittsburgh-spelers bieden een fascinerend pastoraal en tot nadenken stemmend duo, in eersteklas geluid.

Manfred Honecks Beethoven ‘spreekt niet voor zichzelf’, wat dat ook mag betekenen. Deze Pastorale levert inderdaad iets op om alle soorten aanhangers te verontwaardigen. Het snelle tempo en de afwijzing van strijkersverzadiging impliceren periodenormen, behalve dat de heersende esthetiek subjectief is, dichter bij Iván Fischers bevrijding-door-de-natuur. Waar de Hongaarse dirigent de brutaliteit heeft om de beroemde melodie van de finale opnieuw toe te wijzen aan soloviool, waarbij de rest van het gedeelte slechts geleidelijk binnensluipt, geeft Honeck extra prominentie (en in het eerste deel ongeoorloofde extra noten) aan de piccolo. Hij moedigt zelfs sedentaire volksdansen aan bij zijn spelers in het Trio van de derde. Is dit de manier om een ​​ongevoelig modern publiek, dat routinematig wordt onderworpen aan hogere normen van dissonantie en van stilte wordt beroofd, tot aandacht te brengen? De meningen zullen verschillen.

Er zijn prachtige dingen naast de stiptheid, geholpen door geluidsopnames die werkelijk state-of-the-art zijn, zowel ruim als supergedetailleerd. De vrolijke, luchtige sfeer van het openingsnummer Allegro ma non troppo doet denken aan Carlos Kleibers eenmalige concertuitvoering, ondanks dat Honeck het schrappen van herhalingen door die maestro afwijst. In dit opzicht staat hij in ieder geval dichter bij zijn lang dienende voorganger uit Pittsburgh, William Steinberg, op een met plezier herinnerde mono-LP (Capitol, 5/53). Raspere hoorns en abrupte verschuivingen van perspectief laten zien hoe ver we zijn gekomen. Nog beter is de 'Scene by the Brook' waar we, met Adrian Boults ooit nieuwe urgentie, worden getransporteerd van een staalstadje in Pennsylvania naar de Oostenrijkse weiden van Honecks jeugd. Texturen zijn ongerept met magere violen die antifonaal zijn geplaatst, opvallend gedempt aan het begin. Aan het einde van dit betoverende deel klinken de vogelgeluiden van de houtblazers echt als het echte werk. En ook de ‘boerenfeesten’ – tenzij je het hartelijke voetgestamp natuurlijk overdreven vindt. Ik vond de storm geweldig, de buiige buien, donder en bliksem die nieuw leven werden ingeblazen door schuivende snaren, helder ontplofte pauken en gierende piccolo. Honeck, een echte gelovige, cursief de hymne-achtige zegeningen van de finale, waarbij hij bewust gebed en kniebuiging simuleert. De laatste twee akkoorden, de laatste bijdrage van de koekoek van het langzame deel, vormen ook het afscheid van een man die voor eens ‘in pure en volledige harmonie is met zowel de natuur als God’. Controversieel tot het einde dus, maar nooit saai en oneerlijk om te bekritiseren, zeker niet, wanneer een dirigent de moeite neemt om zijn besluitvorming uit te leggen in wat uniek gedetailleerde begeleidende noten moeten zijn.

Een van de eigen opdrachten van het orkest dient als tegenwicht. Silent Spring (2011) van Steven Stucky werd gecomponeerd ter gelegenheid van de 50e verjaardag van het gelijknamige, vooruitziende milieuwetenschappelijke boek van Rachel Carson uit Pittsburgh. Ook de muziek kan worden gehoord als een oproep tot actie om de natuur en de aarde te redden. Zoals je mag verwachten van de auteur van een kritische biografie getiteld Lutosławski and his Music (CUP: 1981), schrijft Stucky passages waarin elegant improvisatorisch gefladder de boventoon voert, hoewel Amerikaanse muziekliefhebbers vaker zullen worden herinnerd aan de treurige overpeinzingen van Christopher Rouse. Na 16 en een halve minuut worden we alleen gelaten in de stilte. De koppeling is logisch en biedt zeker een contrast: Stucky, die in 2016 overleed, klinkt duidelijk pessimistisch over onze vooruitzichten.

Ik moet erbij vermelden dat dit live-opnames zijn. Hoewel applaus is weggelaten, zijn er geluiden te horen, waaronder wat gegrom vanaf het podium. Een echte aanrader, mits je openstaat voor een interpretatie met een hoofdletter I.

Manfred Honeck’s Beethoven does not ‘speak for itself’, whatever that is supposed to mean. Indeed, this Pastoral delivers something to outrage partisans of every stripe. The swift pacing and rejection of string saturation implies period norms, except that the prevailing aesthetic is subjective, closer to Iván Fischer’s liberation-through-nature. Where the Hungarian conductor has the audacity to reassign the finale’s famous melody to solo violin, the remainder of the section stealing in only gradually, Honeck gives extra prominence (and in the first movement illicit extra notes) to the piccolo. He even encourages sedentary folk dancing from his players in the Trio of the third. Is this the way to jolt into attentiveness a desensitised modern audience routinely subjected to higher norms of dissonance and deprived of silence? Opinions will differ.

There are wonderful things alongside the dottiness, assisted by sound recording that is truly state-of-the-art, both spacious and super-detailed. The happy, breezy atmosphere of the opening Allegro ma non troppo recalls Carlos Kleiber’s one-off concert performance, for all that Honeck rejects that maestro’s stripping out of repeats. In this respect at least he is closer to his long-serving Pittsburgh predecessor William Steinberg, on a fondly remembered mono LP (Capitol, 5/53). Raspier horns and abrupt shifts of perspective show how far we have travelled. Better still is the ‘Scene by the Brook’ where, with Adrian Boult’s once novel urgency, we are transported from a Pennsylvanian steel town to the Austrian meadows of Honeck’s childhood. Textures are pristine with lean-toned violins antiphonally placed, conspicuously muted at the start. At the far end of this spellbinding movement the woodwind’s birdcalls really do sound like the real thing. So too the ‘peasants merrymaking’ – unless of course you find the hearty foot-stamping over the top. I loved the storm, its squally showers, thunder and lightning revivified with scrubbing strings, crisply detonated timps and squealing piccolo. Honeck, very much a believer, italicises the finale’s hymnlike benedictions, consciously simulating prayer and genuflection. The final two chords, the last contribution of the slow movement’s cuckoo, also constitute the farewell of a man for once ‘in pure and complete harmony with both nature and God’. Controversial to the end, then, but never boring and unfair to carp, surely, when a conductor goes to the trouble of explaining his decision-making in what must be uniquely detailed accompanying notes.

One of the orchestra’s own commissions serves as makeweight. Steven Stucky’s Silent Spring (2011) was composed to mark the 50th anniversary of the prescient environmental science book of the same name by Pittsburgh native Rachel Carson. The music too can be heard as a call to action to save nature and the Earth. As might be expected from the author of a critical biography entitled Lutosławski and his Music (CUP: 1981), Stucky writes passages where elegant improvisatory fluttering holds sway, although American music aficionados will more often be reminded of Christopher Rouse’s doleful ruminations. After 16 and a half minutes we are left alone in the silence. The coupling makes sense and certainly provides a contrast: Stucky, who died in 2016, sounds distinctly pessimistic about our prospects.

I should mention that these are billed as live recordings. While applause is excised, noises off include some growling from the podium. Strongly recommended, provided you are up for an interpretation with a capital I.